TÜRKİYE’DE 15 TEMMUZ’UN TOPLUMSAL ETKİLERİ VE ONA YOL AÇAN FAKTÖRLER ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Darbeler son yüzyılın en önemli sosyal/siyasal fenomenlerinden birisidir. Bazı sosyal bilimciler az-gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde darbelerin “değişim ve ilerleme işaretleri olduğunu” ve “modernleştirici” rolleri bulunduğunu ileri sürseler de bunların aksine birçok sosyal bilimci haklı olarak askeri darbe liderlerinin ekonomik ve politik becerilerinin sınırlılığına, şiddet kullanımlarına, insan hakları ihlallerine, ülke refahını geliştirmedeki ve üretimi arttırmadaki yetersizliklerine vurgu yapar. Türkiye birçok darbe deneyimi olan bir ülkedir. Ancak öncekilerden farklı olarak Türkiye, 15 Temmuz 2016’da ilk kez bir “dini cemaat” tarafından ve onun adına girişilen bir darbe teşebbüsüne tanık olmuştur. Bu, birçok yönden kendine özgü ve derin etkileri olan bir deneyimdir. Bu deneyimin anlamını ve sosyal boyutlarını anlama çabası içinde bu makalede üç amaç güdülmektedir: a) 15 Temmuz gecesinin (ilk gece) nasıl bir öneme haiz olduğunu tartışmak, b) bu darbe girişimi deneyiminin toplumumuz üzerindeki etkilerini belirlemek, c) toplumumuzu bu deneyime sürükleyen toplumsal dinamiklerin tartışmasını yapmak. Bu amaçlar doğrultusunda yararlanılan veriler, öncelikle herkes gibi yazarın de bizzat şahidi olduğu veya medyadan takip ettiği olaylara ilişkin arşiv bilgileridir. İlaveten, konuyla ilgili mevcut literatür birikiminden elde edilen ikincil verilerden kritik bir gözle yararlanılmaya çalışılmıştır. Makalede ilk gecenin önemini ortaya koyan 5 hususu belirttikten sonra bu darbe girişiminin toplum üzerindeki en önemli etkisi olarak görülen bireylerarası güven kaybının karmaşık boyutlarını irdelemeye çalışmaktadır. Son olarak, bu darbe girişiminin arkasındaki FETÖ örgütünün doğası ve toplumsal dinamiklerine ilişkin mevcut argümanların güçlü ve zayıf yanları tartışılmakta ve sosyal sınıfsal analize ve beleşçilik kültürüne vurgu yapan argüman sunulmaktadır. Bu inceleme ve tartışmalar sonrasında 15 Temmuz darbe girişiminin arkasındaki terör örgütüyle etkili mücadele kadar toplumdaki beleşçilik kültürüyle de mücadelenin zorunlu olduğu sonucuna varılmakta ve bu mücadeleye ilişkin öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Askeri darbeler, 15 Temmuz Darbe Girişimi, FETÖ, cemaatler, Kemalizm

Reflections on the Social Impacts of, and Factors Leadıng to, the Coup Attempt of July 15th in Turkey

Military coups are one of the most important social/political phenomenon of the last century. While some social scientists claim that military coups in underdeveloped and developing countries are “signs of change and progress” and they have “modernizing roles,” many others rightly object against such claims and, instead, highlight the limits of economic and political skills of coup leaders, their use of violence, their tendency to violate human rights, and their incompetence in increasing the welfare of their country and in increasing production of goods and services. Turkey is a country with many experiences of military coups. But for the first time in its republican history, Turkey witnessed, in July 15th 2016, a coup attempt organized by a religious community. From many aspects, this is a sui generis experience with deep influences. In an effort to understand the meaning and social aspects of this experience, I have three main aims in this paper: a) discussing the significance of the first night of this coup attempt, b) stressing some dimensions of this experience in terms of its impacts on the society, c) discussing social dynamics of the organization behind this coup attempt. The data I will use for the purpose of these three aims come, firstly, from archives of events that I witnessed, like everybody else, or from the media. Additionally, they come from secondary data gathered from the existing literature which I tried to use critically. Throughout the paper, after emphasizing five major points regarding the significance of the first night, I explore complex dimensions of interpersonal trust reduce which I see as the most important impact of the coup attempt on the society. Finally, I critically look at and evaluate strengths and weaknesses of some arguments about the nature and features of the organization (FETÖ) behind this coup attempt and then I propose my own arguments which are based on a class analysis and culture of free-riders. I conclude that fighting against the culture of free riders is not less important than fighting against all terror organizations like the one behind the July 15th Coup Attempt. I suggest three main measures in this regard.

Keywords:

Military Coup Attempt of July 15th, Gülenist Teror Organization, communities, Kemalism,

PDF

___

Yeni akit, http://www.yeniakit.com.tr/haber/gencler-15-temmuzdavatanina-sahip-cikti-248531.html 22/12/2016.
Varol, O. O. (2012). Democratic coup d’État. Harvard international law journal, (53), 292-356.
TGRT haber, 26.07.2017.
TDK:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&aram a=kelime&guid=TDK.GTS.597bdab0582087.63431452
Sosis, R. (2005). Does religion promote trust? The role of signaling, reputation, and punishment. Interdisciplinary journal of research on religion, (1), 1-30. Star gazetesi, 23.05.2017.
Sarıtoprak, Z. (2003). Fethullah Gülen: A sufi in his own way. M. H. Yavuz ve J. L. Esposito, Turkish Islam and the secular state: The Gülen movement içinde (ss. 156-169). N.Y.: Syracuse University Press.
Pye, L. (1962). Armies in the process of modernization. John J. Johnson, The role of the military in undeveleoped countries içinde. Princeton.
Putnam, R. D. (1993). Making democracy work: civic traditions in modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
Przeworski, A. (1991). Democracy and the market: Political and economic reforms in Eastern Europe and Latin America. Cambridge: Cambridge University Press,
Perinçek, D. (1999). Yeni dünya düzeni ve irtica. Batı ve irtica içinde (ss. 38-48). İstanbul: Kaynak Yay.
Olson, M. (1965). The logic of collective action; public goods and the theory of groups. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Michel, T. (2005). Turkish Islam in dialogue with modern society: the Neo-Sufi spirituality of the Gülen movement. E. Borgman ve P. Valkenberg, Islam and enlightenment: New issues içinde (ss. 71- 80). London: SCM Press.
Merriem Webster Dictionary. https://www.merriam-webster.com/thesaurus/free%20rider
McLeod, C. (2015). Trust. The stanford encyclopedia of philosophy (Fall 2015 Edition), E. N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/fall2015/entries/trust/.
Lucham, A. R. (1961). A comparative typology of civil-military relations. Government and opposition, Vol. 6.
Kim, H. C. (2008). The nature and role of sufism in contemporary Islam: A case study of the life, thought and teachings of Fethullah Gülen (Basılmamış doktora tezi). Temple University.
Karagül, İ. (2017, 2 Ağustos). Çokuluslu işgal’in ilk aşaması FETÖ: Peki ikinci dalganın hainleri kimler? Yeni şafak.
Kaplan, Y. (2016, 5 Eylül). Uyarıyorum: 15 Temmuz’un 2. ve 3. dalgaları geliyor… Yeni şafak.
Janowitz, M. (1964). The military in the political development of new nations. Chicago: University of Chicago Press.
İlsever, F. (1999). 28 Şubat, Batı destekli irticaya karşı isyandır. Batı ve irtica içinde (538-542). İstanbul: Kaynak Yay.
Işıklı, A. (1999). Said-i Nursi’den Fethullah Gülen’e ‘ılımlı İslam’. Batı ve irtica içinde (ss. 396-417). İstanbul: Kaynak Yay.
(1962). Patterns of violence in world politics. S. Huntington, Changing patterns of military politics içinde. New York: Glencoe.
Huntington, S. (1962). Changing patterns of military politics. Free Press of Glencoe.
Heper, M. (2006). Türkiye’de devlet geleneği. (M. Soyarık, Çev.). Doğu Batı Yay.
Haklı, S. Z. (2016). 15 Temmuz darbe girişimini bürokratik cemaatçilik üzerinden anlamak. Liberal düşünce dergisi, 21(84), 19-33.
Gulay, E. (2007). The Gülen phenomenon: A neo-sufi challenge to Turkey’s rival elite? Critique: Critical middle eastern studies, 16(1), 37–61.
Gokcek, M. (2006). Fethullah Gülen and sufism: A historical perspective. R. Hunt ve Y. Aslandogan, Muslim citizens of the globalized world: Contributions of the Gülen movement. NJ: The Light.
Gaub, F. (2016). Military coups: a very short introduction. European union institute for security studies (EUISS). (doi:10.2815/730006).
Fukuyama, F. (1995). Trust: The social virtues and the creation of prosperity. New York, NY: The Free Press.
Finer, S. (1962). The man on horseback: The role of the military in politics. London: Pall Mall.
Esteban O. O. ve Max R. (2016). Trust. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: https://ourworldindata.org/trust [Online Resource]
(1960). The division of labor in society. (G. Simpson, Trans.) New York: The Free Press.
Durkheim, E. (1951). Suicide: A study in sociology. (J. Spaulding, & G. Simpson, Trans.) New York: The Free Press.
Diyanet İşleri Başkanlığı: https://www.diyanet.gov.tr/tr/icerik/kutludogum-haftasi-temasi-%E2%80%98hz-peygamber-ve-guventoplumu%E2%80%99/39637
Değer, E. (1999). Fethullah Gülen’in derin misyonu. Batı ve irtica içinde (ss. 418-443). İstanbul: Kaynak Yay.
Çilliler, Y. (2017). 15 July attempt in the light of civil-military relations theory and former military interventions in Turkey. İGU Sosyal bilimler dergisi, 4(1), 1-17.
Çakı, F. (2001). New social classes and movements in the context of politico-economic development in contemporary Turkey (Basılmamış doktora tezi). Temple University.
Bulut, F. (1999). Örgütün ekonomik kaynakları. Batı ve irtica içinde (ss. 361-385). İstanbul: Kaynak Yay.
Bermeo, N. (Ed.) (1992). Liberalization and democratization: Change in the soviet union and Eastern Europe. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Berberoğlu, E. (1999). Petro-dolarlar ve İslami bankacılık. Batı ve irtica içinde (ss. 122-129). İstanbul: Kaynak Yay.
Bayhan, V. (2015). Türkiye’de gençlik sosyolojisi çalışmaları. Sosyoloji konferansları No: 52 (2015-2) / 355-390.
Arcayürek, C. (1999). Amerikancı askeri darbeler ve irticanın beslenmesi. Batı ve irtica içinde (ss. 87-92). İstanbul: Kaynak Yay.
Aras, B. (2017). 15 Temmuz sonrası Türkiye’de devlet, kurumlar ve reform. İstanbul politikalar merkezi. ISBN: 978-605-9178-82-2.
Alkan, H. (2016). 15 Temmuz’u anlamak: parametreler ve sonuçlar. Bilig, 78, 253-272.
Akıncı, A. (2013). Türkiye’de askeri vesayetin tesisi ve demokratikleşmeye olan etkisi. Akademik incelemeler dergisi, 8(1), 93-123.
Akfırat, A. (1999). ABD emperyalizminin bir aleti olarak Fethullah Gülen Örgütü. Batı ve İrtica içinde (ss. 340-360). İstanbul: Kaynak Yay.