SAKARYA OSMANLI MEZAR TAŞLARININ TARİHİ DİZİN VE DÖNEM ANALİZLERİ

Öz Sakarya ili kültürel belleğinin temsilcileri ve taşıyıcıları olarak görülen mezar taşları hem nitelik hem de nicelik açısından oldukça önemli verileri barındırmaktadır. Sakarya sınırları içerisinde 15. yüzyıldan 20. yüzyıla değin farklı tür ve tiplerde teşhir edilen mezar taşları, öncelikle yerel tarihi ve sonra da Türkiye tarihini aydınlatacak belgeler olarak görülmelidir. Nitekim Sakarya mezar taşlarından elde ettiğimiz veriler; buranın kültürlerin birleşim noktası olduğunu kanıtlar niteliktedir. Sakarya’da çalışılmış mevcut 1210 mezar taşı, tarihi ve sanatsal muhtevasıyla adeta açık hava müzesini anımsatmaktadırlar. Sakarya sınırları içerisinde yer alan Adapazarı, Erenler, Arifiye, Serdivan, Taraklı, Geyve, Sapanca, Pamukova, Kaynarca, Ferizli, Söğütlü, Karasu, Kocaali, Akyazı, Hendek, Karapürçek olmak üzere toplamda 16 ilçe araştırma kapsamında incelenmiştir. Mezkûr mezar taşlarında “üslup analizlerinin yapılması, tipolojilerinin çıkartılması, nitel ve nicel olarak değerlendirilmesi, bezeme programının tasnif ve tasvirleri, kitabelerin sanat tarihine kazandırdıkları” gibi konular üzerinde durulmuştur. Toplamda 1210 mezar taşının tarih dizini, yüzyıllara göre dağılımı gibi detaylar grafiklerle verilerek bir bütün içinde kritiğinin yapılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mezar taşı, Osmanlı, Sakarya, Süsleme

PDF

___

Açık, T. “Beşe Unvanı Hakkında”, Tarih Dergisi, Sayı 62/2, (2016); 37-64.

Alyılmaz, C. “Kosova ve Makedonya’daki Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarının Bugünkü Durumu”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 5/1, (2016); 56.

Ayanoğlu, F. İ. “Fatih Devri Ricali Mezar Taşları ve Kitabeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 4, (1958); 194-198.

Bulut, M. Sultan II. Mahmut Haziresi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2012.

Ekin, Ü. “Bizans ve Osmanlı Dönemi'nde Sakarya Bölgesi'ni Etkileyen Depremler”, Sakarya İli Tarihi, C. 1, Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2005.

Erkan, N. “Osmanlı İstanbul’unda Cenaze ve Defin İşlemleri H. 1117/M. 1705 Tarihli Sicil Kaydına Göre”, Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi, S. 4, (2019); 54.

Gündogdu, O. Üsküdar’daki Ahmediye Külliyesi Haziresi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.

Kökrek, M. “Edirne’deki Yeniçeri Şahideleri”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, (2015); 31.

Perçem, E. “Fatih Devri Mezar Taşlarında Tezyinat Analizi” I. Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongresi Bildiriler Kitabı, Aydın, 2018.

Şeyban, L. & Kır O. Osmanlı Mimari ve Mezar Taşı Kitabeleriyle Sakarya 1639-1946, Sakarya Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yayınları, Sakarya, 2019.

Yavuz, S. Sakarya İli Geyve İlçesi Osmanlı Dönemi Mezar Taşları, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2013.