Defterdar Mehmed Behcet Efendi’ye Sunulan Şiirler Mecmuası (Aemnz 575)

Klasik Türk edebiyatının en önemli eser türlerinden olan divanlar incelendiğinde baştapadişahlar olmak üzere sadrazamlar, veziriazamlar, şeyhülislamlar, valiler gibi pek çok kişiyeçeşitli münasebetlerle yazılmış çok sayıda manzumeye rastlanılmaktadır. Bu şiirler, şairlerinbazen manzumelerini sundukları kişilerin iltifatını kazanmak, bazen beklentilerini dile getirmek,bazen de sanat kudretini göstermek maksadıyla kaleme alınmıştır.Divanlarda dağınık halde karşımıza çıkan bu manzumelerin bazı mecmualarda bir arayagetirilerek belli şahıslar adına derlendiği görülmektedir. Bu çalışmamızın konusunu teşkil edenmecmua da bu özelliklere haiz bir şiir mecmuası olup 18. yüzyıl devlet adamlarından DefterdarMehmed Behcet Efendi adına tertip edilmiştir.Behcet Efendi için yazılan manzumeleri ihtiva eden bu mecmua, Millet Kütüphanesi AliEmiri Yazmaları 575 numarada kayıtlıdır. Eserde 18. yüzyılda yaşamış 43 şaire ait kıt‘a, nazm,kaside, gazel, mesnevi, terci-i bend ve tahmis gibi nazım şekilleri ile yazılmış 111 manzume yeralmaktadır.Bu çalışmada öncelikle Mehmed Behcet Efendi hakkında kısaca bilgi verilmiş vemecmuanın şekil ve muhteva özelikleri üzerinde durulmuştur. Ardından mecmuada yer alanmanzumelerden bazı örnekler verilerek mecmuadaki şiirlerin MESTAP’a göre tasnifi yapılmıştır.

Journal of Poems Presented to Defterdar Mehmed Behcet Efendi (Aemnz 575)

When the divans, one of the most important works of classical Turkish literature, are examined, we come across many poems written with various relations to many people such as sultans, grand viziers, viziers, shaykh al-islam and governors. These poems were written in order to gain the compliments of the person to whom they presented their poems, sometimes to express their expectations, and sometimes to show the power of their art. It is seen that these poems, which we encounter scattered in the divans, were brought together in some journals and compiled on behalf of certain individuals. The journal, which constitutes the subject of this study, is a poetry journal with these features and was prepared in the name of Defterdar Mehmed Behcet Efendi, one of the 18th century statesmen. This journal, which contains poems written for Behcet Efendi, is registered at Folk Library Ali Emiri Manuscripts at number 575. In the work, there are 111 poems written with poetry forms such as stanza, verse, ode, ghazal, mesnevi, terc-i bend and tahmis belonging to 43 poets who lived in the 18th century. In this study, first of all, brief information about Mehmed Behcet Efendi is given and the features of the journal’s form and content are emphasized. Then, some examples of poems in the journal were given and the classification of the poems in the journal was made according to MESTAP.

PDF

___

Akbayar, Nuri (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yayınları.
Akkaya, Hüseyin (1994). Nevres-i Kadim ve Türkçe Divanı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Akkaya, Hüseyin (2013). Nevres-i Kadîm, Abdürrazzâk. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevresi-kadimabdurrazzak.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2013). Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmetmehmed-abbas-efendizade.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2014a). Besîm, Ömer Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/besim-omer-efendi.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2014b). Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/maddedetay/musellem-ebulvefa-seyh-ahmed-musellem.
Aksoyak, İsmail Hakkı (2015). Rahmî, Mustafa Rahmî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmi-mustafa-rahmiefendi.
Arslan, Mehmet ve Aksoyak, İsmail Hakkı (2004). Haşmet Külliyatı (Dîvân, Senedü’ş-şuara, Viladet-name, İntisabü’l-müluk). Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Aslan, Murat (2019). Zâtî, Revânî ve Sürûrî Örneğinde Yavuz Sultan Selim’e Yazılan Kasideler. Türk Dili, 48-58.
Atik Gürbüz, İncinur (2012). Şiir Mecmualarının Biyografik Değerine Dair Araştırmalara Ek. TÜBAR(XXXII), 147-157.
Aydemir , Yaşar (2011). Biyografi Kaynağı Olarak Mecmualar. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı (s. 87-100). Ankara: Grafiker Yayınları.
Aynur, Hatice ve Şen, F. Meliha (2019). Hıfzî Ağa’nın (ö. 1173/1759-60) I. Mahmûd İçin Yazılan Şiirler Mecmûası (TSMK-Revan 1977) Üzerine. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (4), 39-73.
Beşli, Zafer (2007). Ömer Besim Divanı (Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Divanı’nın İncelemesi). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Bülbül, Tuncay (2014). Zîver, Ahmed Zîver Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 17 Şubat 2021], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ziver-ahmed-ziver-efendi.
Büyükkarcı Yılmaz, Fatma (2014). Feyzî (Elîfî), Elîfî-zâde Feyzullâh Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feyzi-elifielifizade-feyzullah.
Çınarcı, M. Nuri (2007). Şeyhülislâm Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş Şu’ârâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tazi.
Çiftçi, Ömer (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 18 Şubat 2021]. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatintezkiresi-pdf.pdf?0.
Demirkazık, Hacı İbrahim (2009). Mustafa Fenni Divan. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi.
Demirkazık, Hacı İbrahim (2014). Fennî, Hacı Mustafa. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fenni-haci-mustafa.
Demirsoy, Soner (2010). Vekâyi‘-i Ali Paşa (İnceleme-Metin). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Efe, Zahide (2019). Sultan II. Mustafa İçin Yazılan Şiirler Mecmuası. RumeliDE Dil ve Edebiyat (19), 460-493.
Elmas, Sevgi (1997). Rahmi (Kırımlı, Mustafa) Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Erdem, Sadık (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C.3. İstanbul.
Göker, İnan ve Ekinci, Ramazan (2014). Hasîb, Mü’min-zâde Ahmed Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasibmuminzade-ahmed-efendi.
Gürbüz, Mehmet (2011). Biyografik Değer Bakımından Şiir Mecmuaları. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı (s. 315-328). Ankara : Grafiker Yayınları.
Hakverdioğlu, Metin (2007). Edebiyatımızda Lâle Devri ve Nevşehirli Dâmat İbrâhim Paşa’ya Sunulan Kasideler İnceleme-Metin. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Işınsu Durmuş, Tuba (2020). Yöneticilere Sunulan Kasideler Üzerinden Osmanlı Edebî Himâye Geleneğinin Seyri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi(25), 191-275
İnan, Göker (2013). Ahmed Hasîb Efendi’nin Mecmûa-i Tevârîh’i. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Kaplan, Yunus (2014). Kâşif, Şâtır-Zâde Mehmed Emîn Kâşif Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kasif-satirzademehmed-emin-kasif.
Kayaokay, İlyas (2017). Şeyhülislâm Yahyâ İçin Yazılan Kasideler. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi (Mikad), 1(2), 108-159.
Kesik, Beyhan (2014a). Mâhir, Lütfullâh Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahir-lutfullah-efendi.
Kesik, Beyhan (2014b). Necîb, Suyolcu-zâde Mehmed Necîb Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necibsuyolcuzade-mehmed-necib.
Kesik, Beyhan (2014c). Rûhî, Mustafa Rûhî Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ruhi-mustafa-ruhi-efendi.
Kesik, Beyhan (2014d). İffet, Mustafa İffet Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/iffet-mustafa-iffet-efendi.
Kesik, Beyhan (2014e). Emîn, Abbas-zâde Mehmed Emîn Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 07 Ocak 2021], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emin-abbaszademehmed-emin-efendi.
Kılıç, Atabey (2012). Mecmûa Tasnifine Dair. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz, s.75-96.
Köksal, Mehmet Fatih (2011). Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları ve Kastamonulu İshâk-zâde Fevzî Mecmuası. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı (s. 449-469). Ankara: Grafiker Yayınları.
Köksal, Mehmet Fatih (2012). Şiir Mecmualarının Önemi ve “Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi” (MESTAP). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları, s. 83-101.
Kurnaz, Cemal ve Tatcı, Mustafa (2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 2976.
Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 2961.
Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 2993.
Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 717.
Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 720.
Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 575.
Oğraş, Rıza (2018). Es’ad Mehmed Efendi Bağçe-i Safâ-endûz. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 18 Şubat 2021]. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59393,esad-mehmed-efendi-bagce-i-safaenduzpdf.pdf?0.
Öntürk, Ahmet (2018). Klasik Türk Şiirinde Valilere Sunulan Kasideler. Van: Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Özenmiş Tuzalan, Sebahat (2010). Şeyhülislamlara Sunulan Kasideler. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Özerol, Nazmi (2013). Ârif Efendi. Mecmû‘a-i Eş‘âr: III. Selim’le ilgili şiirler. Malatya: Serhat Matbaacılık.
Öztürk, Furkan (2018). Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn Tezkire-i Silâhdâr-zâde . Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 18 Şubat 2021]. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58902,tezkire-i-silahdar-zadepdf.pdf?0.
Piroğlu, Hatice (2019). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde E.H. 1487 Numarayla Kayıtlı Bir Mecmûa-i Tevârîh (İnceleme-Metin). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüsek Lisans Tezi.
Süngü, Zeynep (2020). Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Yeni Çalışmalar Bibliyografyası ve MESTAP. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 917-1056.
Şemseddin Sâmî (1999). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay.
Tankuş, Mustafa (2002). Ârif Süleyman Divanı (Hayatı, Eserleri ve Divanı). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Topak, Zafer (2006). Ahmet Müsellem Efendi ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
Tunç, Semra (2013). Ârif Süleyman. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-suleyman.
Tunçadam, Özcan (2019). Klasik Türk Şiirinde Şeyhülislâmlara Sunulan Kasideler. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Ünver, Niyazi (2002). Behcet. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 200). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Yalçın, Süreyya (2015). Fatih Sultan Mehmed’e Sunulan Kasideler. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Yekbaş, Hakan (2013). Râsih, Mehmed. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim: 23 Aralık 2020], http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rasih-mehmed.
Yıldız, Enes ve Batur, Halil (2019). Fransa Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 1035 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının MESTAP’a Göre Tasnifi. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 7, 17-72.
Yıldız, Enes (2020). Sultan III. Mustafa’ya Sunulan Cülûsiyyeleri İçeren Bir Mecmua. HikmetAkademik Edebiyat Dergisi [Journal Of Academic Literature], 6(12), 130-153.
Yılmaz, Ali (1996). Kanuni Sultan Süleyman’a Yazılan Kasideler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Zülfe, Ömer (2011). Biyografik Bilgiler Açısından İki Nazire Mecmuası. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(18), 151-169.
Yılmaz, Kadri H. (2019). 18. Yüzyıl Hattat Şairi Suyolcu-zâde Necîb ve Divanı. Ankara: Gazi Kitabevi.