Ataç'ın Sözcükleri ve Dile Müdahale Konusu

Tanzimat Dönemi ile başlayan dilde sadeleşme süreci Harf Devrimi ve dil reformuyla birlikte yeni bir evreye girmiştir. Bu evrede yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Bir tarafta ılımlılar; bir tarafta tasfiyeci, özleşmeci ya da öz Türkçeciler; bir tarafta ise Osmanlı Türkçesinin korunmasını savunanlar bulunmaktaydı. Bu üç grup arasında aşırıcılar olarak nitelenen öz Türkçecilerin dilde sadeleşme anlayışı özleşmedir. Türkçedeki tüm yabancı sözcüklerin atılmasını ve yerlerine dilin öz kaynaklarından sözcükler bulunup konulmasını istemişlerdir. Bu evrenin belki de en aşırıcı ismi Nurullah Ataç’tır. Çeşitli kaynaklardan bulup çıkarttığı, kendisinin türettiği pek çok yeni sözcüğü yazılarında kullanmıştır. Dil devrimine, dil davasına kendini tümüyle adamıştır. Ataç, dilin özleşmesi için neredeyse herkese savaş açmıştır. Yabancı sözcük kullanan yazarları, sanatçıları yazılarında sert bir şekilde eleştirmiştir. Oldukça üretken bir yazar olan Ataç, özellikle eleştiri yazılarında oldukça öfkeli ve sert bir üslup kullanmıştır. Ataç’ın dil kavgası sadece sözcüklerle sınırlı kalmamıştır. Anlatım hususunda da müdahaleci bir yaklaşımı söz konusu olmuştur. Bu çalışmada, yazılarından hareketle Ataç’ın dile müdahaleci yönü değerlendirilmiştir.

Ataç’s Words and The Issue of Language Interference

The simplification process of Turkish, which started with the Tanzimat Period, has entered a new phase with the alphabet revolution and language reform. There were moderates on one side, supporters of purification, nativisation or pure Turkish on the other, and those who defended the preservation of Ottoman Turkish on the other. Among these three groups, pure Turkish supporters, who are described as extremists, have the idea of purified in language. They demanded that all foreign words in Turkish be discarded and replaced with words from the language's own resources. Perhaps the most extremist name in this phase is Nurullah Ataç. In his writings, he used many new words that he found and derived from various sources. He is completely devoted to the language revolution, to the language cause. Ataç criticizied almost everyone for the Turkish language to be purified. He harshly criticized writers and artists who used foreign words in their writings. Ataç, who is a very productive writer, used a very angry and harsh turn of expression especially in his criticisms. Ataç's language fight was not limited to words only. He also has an interfering approach to literary style. In this study, Ataç's interfering aspect to language was evaluated based on his writings.

PDF

___

Ağakay, M. A. (1957). Ataç'ın dil görüşü. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, VI (70), 557-558.
Aksoy, Ö. A. (1958). Dil üzerine: Bir düşünce, iki düzeltme (Dil dâvası - Ataç; Sana bana-bana bana; Hakîmsin-alîmsin). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, VII (423), 418.
Aksoy, Ö. A. (1960). Dil üzerine: Bir düşünce, iki düzeltme (Ataç - aşırılık; tarafından; birbirlerine yan bakanlar). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, IX (104), 418.
Ataç, N. (1951). Türkçesi: Kavuşma. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, I (1), 23-25.
Ataç, N. (1959). Halk dili. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, VIII (92), 444-446.
Ataç, N. (1961). Söyleşi: Dilimiz. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XI (129), 717-718.
Ataç, N. (1998a). Günce: 1. Can Yayınları.
Ataç, N. (1998b). Günce: 2. Can Yayınları.
Aydın, M. (2002). Nurullah Ataç'ta ana dili bakımı. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 2002/II (610), 841-851.
Aydın, M. (2004). Nurullah Ataç’ın Türkçenin söz varlığına katkısı. V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri, 1, 343-349.
Balyemez, S. (2021). Nurullah Ataç’ın sözcüklerinin kaynakları. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (45), 223-252.
Batu, S. (1965). Ataç ve Türk dili. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XIV (161), 368- 371.
Canpolat, M. (1967). Ataç nasıl yazardı?. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XVI (188), 589-594.
Çolpan, Y. (1968). Ataç’ın sözcükleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
Kartallıoğlu, Y. (2015). Carbognano’ya göre Osmanlı Türkçesi yazı ve konuşma dili ilkeleri. Dil Araştırmaları Dergisi, (16), 7-27.
Korkmaz, Z. (2003). Cumhuriyet döneminde Türk dilinde ve Türk dili alanında yaşanan gelişmeler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, LXXXVI (622),299-357.
Levend, A. S. (1960). Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Maarif Vekaleti (1933). Birinci Türk dili kurultayı: Tezler, müzakere zabıtları. Devlet Matbaası.
Özdemir, E. (1968). Öz Türkçeci Ataç. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XVIII (200), 156-160.
Özdemir, E. (1977). Öz Türkçeci Ataç. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XXXV (308), 412-414.
Tekin, T. (1958). Ataç'ın dilciliği ve tilcikleri. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, VII (80), 408-413.
Tekin, T. (1988). Atatürk ve Türk dilinde reform. Erdem Dergisi, (12), 1023-1044.
Tulum, M. (2011). Osmanlı Türkçesine giriş. Anadolu Üniversitesi.
Yücel, H. A. (1957). Hakkında çıkan yazılardan: Nurullah Ataç hakkında. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, VI (70), 561-563.