Ktesibios’un Su Saatinde Gündüz-Gece Fonksiyonun Keşfi

İskenderiye mekanik okulu, Mezopotamya’da gelişen praxis ile Antik Yunan’da gelişen theorianın kesiştiği, birleştiği ve mühendisliğin doğduğu okuldu. Bu okulun kurucusu Ktesibios’tur. Ktesibios’tan sonra okulun başına öğrencisi İskenderiyeli Heron ondan sonra da Bizanslı Philon geçmiştir. İskenderiye mekanik okulunda gelişen mühendislik bilgisi günümüz biliminin şekillenmesine önemli katkılar sağlamıştır. Ktesibios hidrolik konusundaki çalışmalarıyla bilim tarihine adını yazdırmıştır. Çalışmalarının önemli bir kısmını su saatleri oluşturmaktadır. Su saatleri gece de çalışabilme özellikleriyle, dönemin güneş saatlerine göre önemli bir avantaja sahiptir. Ktesibios tarafından tasarlanıp üretilen anıtsal su saati günümüze kadar kalmasa da 19. yy ’da John Farey tarafından yapılmış bir çizimi bulunmaktadır. Bu çalışmada, Ktesibios’un tasarlayıp ürettiği anıtsal su saatinin, John Farey tarafından yapılmış çizimi mekanik olarak analiz edilmiş ve daha önceden fark edilmemiş bir fonksiyonu ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. Çizimde, saatin çalışmasında sürekliliği sağlayan mekanik bir sistem görülmektedir. Ancak saat sisteminde kullanılan dişli çarklar analiz edildiğinde, saat kaidesinin kendi ekseninde 360° dönme hareketi yaptığı tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında bu hareketin, üzerinde 12 saatlik işaretler bulunan kadranı döndürerek, gece ve gündüz fonksiyonları sağladığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Ktesibios, su saati, zaman

PDF

___

Allen G. (1996). “A Schedule of Boundaries: An Exploration, Launched from the Water-Clock, of Athenian Time”, Greece and Rome 43.2, 1996, 161.
Çağatay N. (1978). Eski Çağlardan Bu Yana Zaman Ölçümü ve Takvim, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 22 Sayı: 1, 1978, s. 108-131.
Mays L W. (2010). Ancient Water Technologies, Springer New York, s. 18.
Theodossiou E., Katsiotis M., Manimanis V N., Mantarakis, P. (2010). The Large Built Water Clock Of Amphiaraeion, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 10, s. 163.
Topdemir H G. (2011). Antikçağ’da Önemli Bir Okul: İskenderiye Mekanik Okulu, Bilim ve Teknik, Ekim 2011, s. 89-90.
Yakıt, İ., Külcü, R. (2016). Ktesibios’un Su Saatinin Bilim Tarihi ve Mekanik Açısından Değerlendirilmesi. Akademia Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, sayı 2, cilt 1.