Dilek GENÇTANIRIM KURT, Osman ZORBAZ, Selen DEMİRTAŞ ZORBAZ, Özlem ULAŞ KILIÇ, Dilek AVCI, Sultan Selen KULA, Eda GÜRLEN

Riskli Davranışların Önlenmesi: Okul Psikolojik Danışmanlarına Yönelik Bir Program

Araştırmanın amacı Probleme Dayalı Öğrenme yaklaşımı temel alınarak hazırlanmış Okulumda Risk Yok Eğitim Programının okul psikolojik danışmanlarının; riskli davranışların önlenmesi ve bunlara müdahale edilmesindeki bilgi ve becerilerine etkisini incelemektir. Çalışma deseni, ön test-son test kontrol grupsuz olarak planlanmış deneysel desendedir. Araştırmanın çalışma grubunu, Kırşehir İl merkezinde devlet okullarında çalışan 81 okul psikolojik danışmanı oluşturmuştur.. Katılımcılar rastgele olarak dört gruba ayrılmış ve toplam 30 saat ve 24 oturumdan oluşan eğitim programı beş günde dört grup halinde uygulanmıştır. Uygulanan program kapsamında, her oturum başında ilgili riskli davranışın bulunduğu ve probleme dayalı öğrenme yaklaşımına uygun şekilde hazırlanmış senaryolar katılımcılara çeşitli yöntemlerle (yazılı olarak senaryoyu dağıtma, senaryonun canlandırılması, senaryonun resmedilmesi vb.) sunulmuş ve senaryolar üzerinde risk faktörleri, koruyucu faktörler, önleme yöntemleri ve müdahale yöntemleri tartışılmıştır. Çalışmada verilerin analizinde Wilcoxon İşaretli Sıralar Test’inden faydalanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular, deney grubuna uygulanan Okulumda Risk Yok Proje Eğitimi’nin okul psikolojik danışmanlarının riskli davranışlara ilişkin bilgi ve beceri düzeyinde anlamlı düzeyde fark oluşturduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Riskli Davranışlar, Probleme Dayalı Öğrenme Yaklaşımı, Önleme Programı, Müdahale Programı, Psikolojik Danışman Eğitimi

Keywords:

Riskli Davranışlar, Probleme Dayalı Öğrenme Yaklaşımı, Önleme Programı, Müdahale Programı, Psikolojik Danışman Eğitimi,

PDF

___

Aksoy, B. (2004). Coğrafya öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımı. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Albion, P. R. & Gibson, I. W. (1998). Interactive multimedia and problem based learning: Challenges for instructional design. In T. Ottman ve I. Tomek (Eds.), Proceedings of 10th World Conference on Educational Multimedia and Hypermedia (pp. 117-123). Association for the Advancement of Computing in Education
Arends, R. (1998). Learning to teach. USA: The McGraw-Hill Compaines Inc. Bauman, S., Toomey, R. B. & Walker, J. L. (2013). Associations among bullying, cyberbullying, and suicide in high school students, Journal of Adolescence, 36(2), 341-350.
Brody, G. H., Chen, Y., Beach, S. R. H., Philibert, R. A. & Kogan, S. M. (2009). Participation in a family- centered prevention program decreases genetic risk for adolescents’ risky behaviors. Pediatrics. 124(3), 911–917.
Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Bulut, S. (2008). Okullarda görülen öğrenciden öğrenciye yönelik şiddet olaylarının bazı değişkenler açısından arşiv araştırması yöntemiyle incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 23-38.
Chapman, R. L., Buckley, L., Sheehan, M. & Shochet, I. (2013). School-based programs for increasing connectedness and reducing risk behavior: A systematic review. Educational Psychology Review, 25(1), 95-114.
Clubb, P. A, Browne, D.C., Humphery, A. D., Schoenbach, V., Meyer, B. & Jackson, M. (2001). Violent behaviors in early adolescent minority youth: Results from a “Middle school youth risk behavior survey”. Maternal and Child Health Journal, 5(4), 225- 235.
Cohen J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. (2nd Ed). Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum.
Coolican, H. (2009). Research methods and statistics in psychology. London, United Kingdom: Hodder.
Dewey, J. (1916). Democracy and education: An introduction to philosophy of education. Macmillan.
Dicle, O. (2001). Değişen tıp eğitimi ve probleme dayalı öğrenme yönteminin temel felsefesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 25-29.
Diken, İ. H., Cavkaytar, A., Batu, E. S., Bozkurt F. & Kurtılmaz, Y. (2011) Antisosyal davranışları önlemeye yönelik başarıya ilk adım programı Türkçe versiyonun etkililiği. Eğitim ve Bilim. 36(161), 145-158.
Demirhan, E. S. (2012). Roman çocuklara yönelik madde bağımlılığı ve suçu önlemede bir tebessüm yeter projesi: Yalova örneği. Uluslararası Katılımlı Çocuk İhtiyaçları Sempozyumu, Ankara.
Donovan, J. E. & Costa, F. M. (1994). Beyond adolescence: Problem behaviour and young adult development. Cambridge University Press.
Donovan, J. E. & Jessor, R. (1985). Structure of problem behavior in adolescence and young adulthood. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53(6), 890-904.
Donovan, J. E. (1996). Problem-behavior theory and the explanation of adolescent marijuana use. Journal of Drug Issues. 26(2), 26-39
Eaton D. K., Kann L., Kinchen S., Ross J., Hawkins J. & Harris W. A. (2006). Centers for disease control and prevention. Youth risk behavior surveillance United States, 2005. Surveillance Summaries, 55(1), 108-120.
Eaton, L., Flisher, A. J. & Aaro, L. E. (2003). Unsafe sexual behaviour in South African youth. Social Science ve Medicine, 56(1), 149-165.
Erdamar, G. & Kurupınar, A. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinde görülen madde bağımlılığı alışkanlığı ve yaygınlığı: Bartın ili örneği, Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 65-84.
Erdem, E. (2006). Probleme dayalı öğrenmenin öğrenme ürünlerine, problem çözme becerisine ve öz-yeterlik algı düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Ergene, T., Gençtanırım, D., Özer, A., Acar, T., Demirtaş, S., Arıcı F. & Kızıldağ, S., (2014). Lise öğrencilerinde riskli davranışların incelenmesi, TÜBİTAK SOBAG Proje 110K430, 1-142.
Franklin, C. & Jordan, C. (1999). Family practice: Brief systems methods for social work. Wadsworth Publishing Company.
Heppner, P. P., Wampold, B. E. & Kivlighan, D. M. (2008). Quantitative descriptive designs. Research Designs in Counseling, 3, 224-255.
Hiemstra, M., Ringlever, L., Otten, R., Jackson, C., Schayck, O. C. & Engels, R. (2009). Efficacy of smoking prevention program 'Smoke-free Kids': study protocol of a randomized controlled trial. Biomed Central Public Health, 9, 477-487.
Jemmott, J. B., Jemmott L. S. & Fong, G. T. (1992). Reductions in HIV risk-associated sexual behaviors among black male adolescents: Effects of an AIDS prevention intervention. American Journal of Public Health, 82(3), 372 – 377
Jessor, R. & Jessor, S. L. (1977). Problem behavior and psychosocial development: A longitudinal study of youth.
Jessor, R. (1987). Problem‐behavior theory, psychosocial development, and adolescent problem drinking. Addiction, 82(4), 331-342.
Jessor, R. (1998). New perspectives on adolescence risk behavior. New York: Cambridge Press.
Jessor, R., Donovan, J. E. & Costa, F. M. (1994). Beyond adolescence: Problem behaviour and young adult development. Cambridge University Press.
Kandakai, T. L. & King, K. A. (2002). Preservice teachers' perceived confidence in teaching school violence prevention. American Journal of Health Behavior, 26(5), 342-353.
Karakaş, Ö. (2006). Ergenlerde tütün, alkol ve madde kullanımı ile ilişkili psikolojik faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Kartal Taşoğlu, A. (2009). Fizik eğitiminde probleme dayalı öğrenmenin öğrencilerin başarılarına, bilimsel süreç becerilerine ve problem çözme tutumlarına etkisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Katz, C., Bolton, S. L., Katz, L. Y., Isaak, C., Tilston‐Jones, T. & Sareen, J. (2013). A systematic review of school‐based suicide prevention programs, Depression and Anxiety, 30(10), 1030-1045.
Kelleci, M., Avcı, D., Erşan, E. E. & Doğan, S. (2014). Bilişsel davranışçı tekniklere dayalı öfke yönetimi programının lise öğrencilerinin öfke ve atılganlık düzeylerine etkisi. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 15(4), 296-303.
Kılıçarslan, S. & Atıcı, M. (2017). An analysis of adolescent and parental views on the psychoeducation program for coping with aggressive behaviors. Journal of Education and Training Studies, 5(6), 73-89.
Kırcan, S. (2006). Ergenlerde akran baskısı ve iç veya dış kontrol odağının madde kullanımı ile ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Kıylıoğlu, L. & Dönmez, A. (2017). Risky sexual behavior in HIV/AIDS, Psikiyatride Guncel Yaklasimlar- Current Approaches in Psychiatry, 9(2), 147-162.
King, K. A. (2001). Developing a comprehensive school suicide prevention program. Journal of School Health, 71(4), 132-137.
Kim, J. S. (2007). Examining the effectiveness of solution-focused brief therapy: A meta-analysis. Research and Social Work Practice, 18(107), 107-116.
Kirby, D., Short, L., Collins, J., Rugg, D., Kolbe, L., Howard, M., Miller, B., Sonenstein, F. & Zabin, L. S. (1994). School-based programs to reduce sexual risk behaviors: A review of effectiveness. Public Health Reports. 109(3), 339-360.
Koci, V. (2015). Adolescent risk behaviors: examining latent classes and latent transition statuses in a longitudinal bahamian sample. Unpublished Doctoral Dissertation, Depertment of Psychology, Wayne State University
Korkut, F. (2004). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: Anı Yayıncılık.
Lochman, J. E., Powell, N. P., Boxmeyer, C. L., Qu, L., Wells, K. C. & Windle, M. (2009). Implementation of a school-based prevention program: Effects of counselor and school characteristics. Professional Psychology: Research and Practice, 40(5), 476–482.
MEB. (2020). Kırşehir ilindeki öğrenci sayıları. Erişim adresi: kirsehir.meb.gov.tr on the 15.07.2020.
MEB. (2006). Eğitim ortamlarında şiddetin önlenmesi ve azaltılması strateji ve eylem planı (2006-2011+), Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1984). Qualitative data analysis: A source book of new methods. London: SAGE Publications.
Newsome, W. S. (2004). Solution-focused brief therapy groupwork with at-risk junior high school students: enhancing the bottom line. Research on Social Work Practice, 5(14), 336-343.
Ögel, K., Taner, S., Yılmazçetin Eke C. & Erol, B. (2004). Madde bağımlılığını önlemede öğretmen ve ebeveyn eğitimlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5, 213–221.
Palabıyık, A. (2009). Öğretmen adaylarının okul ortamında yaşanan problem davranışlar ile ilgili bilgi, beceri ve tutumlarının geliştirilmesine yönelik bir eğitim programı. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Pattie, L. (2000). Personal and social education and teacher development in Hong Kong. Pastoral Care in Education, 18(2), 42-46.
Pettifor, A. E., Measham, D. M., Rees, H. V. & Padian, N. S. (2004). Sexual power and HIV risk, South Africa, Emerging Infectious Diseases, 10(11), 1996-2004.
Pettifor, A. E. (2004) HIV and sexual behaviour among young South Africans: A national survey of 15– 24 year-olds. Johannesburg: Reproductive Health Research Unit, University of the Witwatersrand.
Quinn, G. P., Bell-Ellison, B. A., Loomis, W. & Tucci, M. (2007). Adolescent perceptions of violence: Formative research findings from a social marketing campaign to reduce violence among middle school youth. Public Health, 121(5), 357-366.
Rosner, B., Glynn, R. J. & Lee, M. L. T. (2006). The Wilcoxon signed rank test for paired comparisons of clustered data. Biometrics, 62(1), 185-192.
Ruangkanchanasetr, S., Plitponkampim, A., Hetrakul, P. & Konsakon, R. (2005). Youth risk behavior survey: Banglok, Thailand. Journal of Adolescent Health, 36, 227-235.
Siyez, D. M. (2009). Ergenlerde problem davranışlar. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Siyez, D. M. & Tan, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 11-22.
Sychareun, V., Thomsen, S. & Faxelid, E. (2011). Concurrent multiple health risk behaviors among adolescents in Luangnamtha province, Lao PDR. BMC Public Health, 11(1), 36-46.
Steinberg, L. & Morris, A. S. (2001). Adolescent development, Journal of Cognitive Education and Psychology, 2(1), 55-87.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Boston: Allyn and Bacon.
Tobler, N. S. & Stratton, H. H. (1997). Effectiveness of school-based drug prevention programs: A meta-analysis of the research. The Journal of Primary Prevention. 18(1), 71-128.
TBMM. (2007). Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Komisyonu Raporu: Ankara. Türnüklü, A. & Yıldız, V. (2002). Öğretmenlerin öğrencilerin istenmeyen davranışlarıyla başa çıkma stratejileri. Çağdaş Eğitim, 284, 22-27.
US Department of Health and Human Services (2014). Youth violence: a report of the surgeon general. Retreieved from: http://www.surgeongeneral.gov/library/youthviolence/default.htm. on the 15.12.2014.
Uslu, G. (2006). Ortaöğretim matematik dersinde probleme dayalı öğrenmenin öğrencilerin derse ilişkin tutumlarına, akademik başarılarına ve kalıcılık düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
Uz Baş, A. & Siyez, D. M. (2005). Okul psikolojik danışmanlarının psikolojik danışma ve rehberlik uygulamalarına yönelik yaklaşımlarının değerlendirilmesi, VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi.
Uzbaş, A. & Topçu-Kabasakal, Z. (2010). İlköğretim okullarında saldırganlık ve şiddet davranışlarının yaygınlığı. İlköğretim Online, 9(1), 93–105.
Williams, S., Mundfrom, B., Dunn, D. J. & Kronauge, C. (2006). Youth risk behavior survey: A breakdown of adolescent risk behaviors, Multiple Linear Regression Viewpoints, 32(1), 39-43.
Yaman, S. & Yalçın, N. (2005). Fen bilgisi öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımının yaratıcı düşünme becerisine etkisi. İlköğretim Online, 4(1), 42-52.
Yavuzer, Y. & Ömer, Ü. R. E. (2010). Saldırganlığı önlemeye yönelik psiko-eğitim programının lise öğrencilerindeki saldırganlığı azaltmaya etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 389-405.
Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiyede psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 193–213.
Yılmaz, D. & Türkkahraman, M. (2014). Önleme çalışmalarında Antalya ili lise ve üniversite öğrencilerinde madde kullanımının ve risk etkenlerinin incelenmesi. Journal of Educational Science, 2(3), 1-20.
Zamboanga, B. L., Carlo, G. & Raffaelli, M. (2004). Problem behavior theory: an examination of the behavior structure system in Latino and non-Latino college students. Interamerican Journal of Psychology, 32(2), 253-262.
Zeren, G. (2006). HIV/AIDS’e yönelik psiko-eğitim programı ve uygulama örnekleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 214-226.