Güvenlik ve Acil Durum Koordinasyon Merkezi (GAMER) ve Yapay Zekânın Afetlerde Uygulanabilirliği

Afetler, insanların dünyada var olmasından beri karşı karşıya kaldığı kaçınılmaz olaylardır. Sel, tayfun, tsunami, çığ, heyelan ve deprem doğal afetlerden bazılarıdır. Bunlar içerisinde deprem, “öngörülebilir” ancak ne zaman olacağı belli olmayan afet kategorisinde yer alır. Türkiye, deprem kuşağı üzerinde yer alan bir ülke olarak, depremin öngörülebilirliği nedeniyle “idarenin sorumluluğu ve afet yönetimi” konusunda son yıllarda ciddi faaliyetler yürütmektedir. Afetler de bir yönüyle güvenlik risklerinden birisidir. Afetlerde güvenlik ve acil durumlara ilişkin koordinasyon sorunlarının asgari seviyede olması gerekir. Bunu sağlayabilecek yönetim merkezi ise Güvenlik ve Acil Durum Koordinasyon Merkezi (GAMER)’dir. Teknolojinin hızlı yükselişi, pek çok alanı etkilediği gibi “afet yönetimi” konusunda da kendisini göstermektedir. Bu açıdan, afet yönetiminde farklı teknolojilerden yararlanmanın mümkün olup olmadığı da akla gelecektir. Son yıllarda en dikkat çekici teknolojik gelişme, yapay zekâdır. Yapay zekâ, önümüzdeki on yıl içerisinde pek çok alanda kullanılacak bir teknolojidir. Yeni teknolojik gelişmelere ayak uydurmak, idarelerin “dinamik” olma fonksiyonunun gereğidir. Afet yönetimi de hem idare hukuku hem de kamu yönetimi disiplini açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda, afet yönetiminde “yapay zekâ” gibi yeni ve dinamik unsurlara yer verilmesi mümkün müdür? Bu çalışmada, afet yönetiminin hukuksal dayanakları, afet yönetiminde idarenin sorumluluğu, yapay zekâ teknolojisinin afet yönetiminde kullanılabilirliği araştırılacaktır. Afet yönetiminde yeni teknolojilerin kullanımı ile hızlı müdahalenin sağlanması ve geliştirilmesi ile gereken teknolojiler hususunda idarelerin yükümlülükleri üzerinde durulması hedeflenmektedir. Bu anlamda afet yönetiminin tarihsel gelişimi, afet yönetiminin kuramsal temelleri ve hukuksal dayanakları ile yapay zekânın GAMER’de kullanım alanı, ulusal ve yabancı afet yönetimi sistemleri ile mukayeseli şekilde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Afet, Sorumluluk, Yapay Zekâ, İdare, Güvenlik

Security and Emergency Coordination Center (SECC) and Use of Artifical Intelligence on Disasters

Disasters are the inevitable events that people have faced since they existed in the world. Floods, typhoons, tsunamis, avalanches, landslides and earthquakes are some of the natural disasters. The earthquake in these is in a category of disaster, which is "predictable" but unclear when to arise. As a country located on the earthquake belt, Turkey has been carrying out serious activities in recent years regarding the "responsibility of the administration and disaster management" due to the predictability of the earthquake. The disasters are the risks of security in that respect. The coordination and security problems should be in minimum level on disasters. The Security and Emergency Coordination Center (SECC) is the center that renders. The rapid rise of technology affects many areas as well as in "disaster management". In this respect, it will also be considered whether it is possible to use different technologies in disaster management or not. The most remarkable technological development in recent years is "artificial intelligence". Artificial intelligence is a technology to be used in many areas over the next decade. Keeping up with new technological developments is the function of the administrations to be "dynamic". Disaster management is also important for both administrative law and public administration discipline. In this context, is it possible to include new and dynamic elements such as "artificial intelligence" in disaster management? In this study, the legal basis of disaster management, the responsibility of the administration in disaster management, the availability of artificial intelligence technology in disaster management will be investigated. It is aimed to focus on the obligations of the administrations in terms of the use and development of rapid intervention with the use of new technologies in disaster management. In this sense, the historical development of disaster management, theoretical foundations and legal basis of disaster management and the use of artificial intelligence at SECC will be examined by being compared to national and foreign disaster management systems.

Keywords:

Disaster, Responsibility, Artificial İntelligence, Administration, Security,

PDF

___

32 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG. 30749, T. 18.04.2019.
Ağyar, Z. (2015). Yapay sinir ağlarının kullanım alanları ve bir uygulama. Mühendis ve Makine, 56(662), 1-36.
Atalay, M. ve Çelik, E. (2017). Büyük veri analizinde yapay zekâ ve makine öğrenmesi uygulamaları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(22), 155-172. https://doi.org/10.20875/makusobed.309727
Atay, E. E. (2021). İdare Hukuku (Yedinci Bası), Ankara: Turhan Kitabevi.
Aykaç, B. (2001). Kamu yönetiminde kriz ve kriz yönetimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 123-132.
Azimli Çilingir, G. (2019). İdarenin sorumluluğu kapsamında afetlerin değerlendirilmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(8), 167-193.
Azimli Çilingir, G. ve Güler Örçen, İ. (2020). Afet politikalarında risk unsuru ve afet yönetiminde risk yönetimi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(1), 152-165. https://doi.org/10.33712/mana.687889
Başpınar, V. ve Altunkaya, M. (2008). Depremden doğan zararların tazmininde zamanaşımının başlaması ve süresi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57(1), 95-131. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000293
Bedük, S. A. (2017). Güvenlik ve acil durumlarda koordinasyon. İdarecinin Sesi Dergisi, 179(Eylül-Ekim), 4-8.
Benli, E. ve Şenel, G. (2020). Yapay zekâ ve haksız fiil hukuku. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 296-336. https://doi.org/10.47136/asbuhfd.713190
Bilgiç, H. M. (2017). Kamuda kriz yönetimi. İdarecinin Sesi Dergisi, 179(Eylül-Ekim), 38-41.
Bingöl, K., Akan Er, A., Örmecioğlu, H. T. vd. (2020). Depreme dayanıklı mimari tasarımda yapay zeka uygulamaları: Derin Öğrenme ve görüntü işleme yöntemi ile düzensiz taşıyıcı sistem tespiti. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 35(4), 2197-2209. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.647981
Büyükkaracığan, N. (2017). Türkiye’ de kriz ve afet yönetimi mevzuatının değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, S. 13, 144-193.
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, 2021/18 sayılı Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi (2021-2025), Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, RG., T. 20.08.2021, S. 31574.
Çağlayan, R. (2021). İdare Hukuku Dersleri (Temel Bilgiler) (Yedinci Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
Demir, B. M., Ercan, S., Aktan, M. vd. (2020). Türkiye’de acil yıkım yönetim sistemi: Temel yaklaşımlar, elazığ depremi deneyimi ve öneriler, Afet ve Risk Dergisi, 3(2), 143-158. https://doi.org/10.35341/afet.763521
Demirtaş, H. (2000). Kriz yönetimi. kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 2, 355.
Ersoy, Ç. (2017). Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
Evren, Ç. C. (2010). İdarenin sorumluluğunu etkileyen neden olarak mücbir sebep. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, IVX(1), 293-294.
Gözler, K. (2019). İdare Hukuku C-II (Üçüncü Bası). Bursa: Ekin Yayınevi.
Gözübüyük, Ş. (2016). Yönetim Hukuku (Otuzdördüncü bası). Ankara: Turhan Kitabevi.
Gül, H. (2018). Dijitalleşmenin kamu yönetimi ve politikaları ile bu alanlardaki araştırmalara etkileri. Yasama Dergisi, 36, 5-26.
Gürsel, E. (2018). İdarenin doğal afetler neticesinde meydana gelen zararlardan sorumluluğu. R&S Research Studies Anatolia Journal, 1(2), 330-343. https://doi.org/10.33723/rs.430617
Halaweh, M. (2018). Viewpoint: Artificial intelligence government (GOV 3.0): The UAE leading model. Journal of Artificial Intelligence Research, 62, 269-277. https://doi.org/10.1613/jair.1.11210
İçişleri Bakanlığı 1530 Sayılı ve 11.04.2017 tarihli GAMER Yönergesi.
İnce, Ş., Şimşek, M. Z. ve Kaynarca, F. (2019). Yapay zekâ ve robotların hukuki sorumluluğunun türk yasal mevzuat çerçevesinde incelenmesi. GSI Articletter, 21, 30-45.
Karadağ, H. (2017). Uluslararası kriz yönetimi. İdarecinin Sesi Dergisi, 179(Eylül-Ekim), 1-3.
Karaman, A.E., Özkul, B. (2021). Ülkelerin afet riski performans değerlendirmesi: bulanık mantık uygulaması, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, C. 36, S.1, 33-42. https://doi.org/10.21605/cukurovaumfd.933250.
Kılıçarslan Kaya, S. (2019). Yapay zekânın hukuki statüsü ve hukuki kişiliği üzerine tartışmalar. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 4(2), 363-389. https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.599224
Kutlu, M. (1999). Deprem ve idarenin sorumluluğu. Amme İdaresi Dergisi, 32(4), 15-27.
Nabiyev, V. (2016). Yapay Zekâ: İnsan-Bilgisayar Etkileşimi (Üçüncü Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Özen, F. (2017). Afetlerde Robotların Kullanımı, İstanbul: TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 16-21.
Özler, M. (2011). Afet olgusuna hukuksal-kuramsal yaklaşım: Afet ve acil durum yönetimi başkanlığı. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 1-14.
Öztemel, E. (2003). Yapay Sinir Ağları (Üçüncü Baskı). İstanbul: Papatya Yayınları.
Öztürk, K. ve Şahin, M. E. (2018). Yapay sinir ağları ve yapay zekâya genel bir bakış. Takvim-i Vekayi, Rize, 6(2), 25-36.
Partigöç, N. S. ve Tarhan, Ç. (2019). Dijital çağda afet yönetimi: Dijital bölünme perspektifinden bir inceleme. Dirençlilik Dergisi, 3(2), 301-306. https://doi.org/10.32569/resilience.619192
Rissland, E., Ashley, K. and Loui, R. P. (2003). AI and law: A fruitful synergy. Artifical Intelligence, 150, 1-15. https://doi.org/10.1016/S0004-3702(03)00122-X
Sancakdar, O. (2016). Afet Mevzuatı ve Afet Hukukuna Giriş. Z. Toprak Karaman, A. Altay (Editörler). Bütünleşik Afet Yönetimi. İzmir: İlkem Yayınları, 37-74.
Sancakdar, O., Önüt, L. B., Doğan Us, E. vd., (2021). İdare hukuku teorik çalışma kitabı (Onuncu Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Scherer, M. (2016). Regulating artifical ıntelligence systems: Risks, challenges, competencies and strategies. Harvard Journal of Law and Technology, 29(2), 354-398. https://doi.org/10.2139/SSRN.2609777
Sungur, A. (2019). Her alanda koordinasyon: Güvenlikte GAMER. İdarecinin Sesi, 188, 34-36.
Şahin, Ş. ve Üçgül, İ. (2019). Türkiye’de Afet Yönetimi ve İş Sağlığı Güvenliği. Afet ve Risk Dergisi, 2(1), 43-63. https://doi.org/10.35341/afet.498594
Tamer, H. Y. ve Övgün, B. (2020). Yapay zekâ bağlamında dijital dönüşüm ofisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 75(2), 775-803. https://doi.org/10.33630/ausbf.691119
Toprak Karaman, Z. (2016). Afet Yönetimine Giriş ve Türkiye’de Örgütlenme. Z. Toprak Karaman, A. Altay (Editörler). Bütünleşik Afet Yönetimi. İzmir: İlkem Yayınevi, 1-36.
Uluğ, A. (2009). Nasıl bir afet yönetim modeli. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu. 1-42. TMMOB https://www.tmmob.org.tr › sites › default › files (erişim: 28.09.2022).
Ulusoy, A. (2020). Yeni Türk İdare Hukuku (Üçüncü Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
URL 1, https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/gamer/2018/mevzuat/gamerelkitabi.pdf, Erişim Tarihi: 01.04.2021.
URL 2, https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/gamer/2018/mevzuat/genelge2016-27.pdf, Erişim Tarihi: 18.07.2021.
URL 3, https://www.icisleri.gov.tr/bilgiislem/gamer-projesi, Erişim Tarihi: 05.04.2021.
URL 4, https://www.afad.gov.tr/afet-yonetim-ve-karar-destek-sistemi-projesi-aydes21, Erişim Tarihi: 24.05.2021.
URL 5, https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2018/EN/COM-2018-237-F1-ENMAIN-PART-1.PDF, Erişim Tarihi: 16.09.2021.
URL 6, https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/whitehouse_files/microsites /ostp/NSTC/preparing_for_the_future_of_ai.pdf, Erişim Tarihi: 16.09.2021.
URL 7, https://cbddo.gov.tr/uyzs, Erişim Tarihi: 01.10.2021.
URL 8, https://cbddo.gov.tr/SharedFolderServer/Genel/File/TR-UlusalYZekaStratejisi2021-2025.pdf, Erişim Tarihi: 10.10.2021.
Varol, A. (2019). Afet yönetimi, afet eğitimi ve afet farkındalığı: Amerika örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 193-204. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538678
Varol, N. ve Kaya, Ç. M. (2018). Afet risk yönetiminde transdisipliner yaklaşım, Afet ve Risk Dergisi, 8(1-8), 3-5. https://doi.org/10.35341/afet.418307
Yaşar, H. N. (2008). İdarenin sorumluluğu üzerine düşünceler. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXVI(1), 201-220.
Yavaş, H. (2001). Doğal afet yönetimi ve yerel gündem 21 çalışmaları kapsamında İzmir’de deprem riski. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 118-138.