LİKOPEN VE LİKOPENİN İNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN ÖNEMİ

Teknolojik ilerlemeler, gıda ürünlerinin besin değerini artırmak ve tüketiciler için sağlıklı ürünler üretmek amacıyla gıda işleme sürecinde yeni gıda bileşenleri kullanımını desteklemektedir. Sağlıklı gıdalara artan talep, karotenoidlerle zenginleştirilmiş gıdalara olan ilgiyi arttırmaktadır. Likopende bunlardan birisi olup, fonksiyonel bir etken içeren doğal bir gıda maddesidir. Likopen, olgun domates ve domates ürünlerinin karakteristik koyu-kırmızı renginden sorumlu olan doğal bir pigmenttir. Doğal veya kimyasal sentez yoluyla elde edilen likopen, gıda ürünleri, içecek ve yem formülasyonlarına eklenmektedir. Doğal bir antioksidan olan likopen, oksidatif strese bağlı olarak gelişen serbest radikallerin yok edilmesinde etkili rol oynar. Antioksidan özelliği sayesinde bazı kalp ve kanser hastalıklarının önlenmesinde koruyucu etkisi bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Likopen, Antioksidan, Karotenoid, Sağlık, Kanser

LYCOPENE AND THE IMPORTANCE OF LYCOPENE FOR HUMAN HEALTH

Technological advances support the use of new food components in the duration of food processing for the purpose of increasing the nutritional value of food products and produce healthy products for consumers. Increasing demand for healthy foods increases the interest in foods enriched with carotenoids. Lycopene is one of them, it is a natural foodstuff that contains a functional factor. Lycopene is a natural pigment that is responsible for the characteristic dark-red color of ripe tomatoes and tomato products. Lycopene, obtained by natural or chemical synthesis, is added to food products, beverage and feed formulations. Lycopene, a natural antioxidant, plays an effective role in the destroying of free radicals depending on oxidative stress. Thanks to its antioxidant properties, it has protective effect in the prevention of some heart and cancer diseases

Keywords:

Lycopene, Antioxidant, Carotenoid, Health, Cancer,

PDF

___

Agarwal, S., Rao, A.V. (2000). Tomato Lycopene and its Role in Human Health and Chronic Diseases, CMAJ, 163 (6): 739-744.
Ağca, C.A. (2009). 7,12 – DMBA Uygulanan Ratların Karaciğer Dokusunda Bazı Apoptotik Markerlar Üzerine Likopenin Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Akdemir, B. (2012). Likopen ve Genisteinin Tiyoasetamid İle Oluşturulan Deneysel Karaciğer Sirozunda Koruyucu Rolü, Uzmanlık Tezi, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Elazığ.
Akdoğan, A., Dinçer, C., Torun, M., Şahin, H., Topuz, A., Özdemir, F. (2008). Karotenoid Bileşiklerin Sağlık Üzerine Etkileri, Türkiye 10. Gıda Kongresi, s.1083-1086, Erzurum
Akdoğan, A., Özdemir, F. (2006). Gıdaların İşlenmesi Sırasında Karotenoid Bileşiklerde Meydana Gelen Değişiklikler, Türkiye 9. Gıda Kongresi, s. 351-354, Bolu.
Aydın, M. (2008). Ratlarda Diyabetik Nöropatide Rol Oynayan Oksidatif Hasarın Önlenmesinde Likopenin Etkinliği, Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hatay.
Baynal, Ö.F. (2012). Likopen, Bitirme Tezi, Erciyes Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Kayseri.
Baysal, T., Demirdöven, A., Ersus, S. (2006). Dondurulmuş Domateslerin Depolanması Sırasında Oluşan Renk Kayıpların Belirlenmesi Ve Önleme Yöntemleri, Türkiye 9. Gıda Kongresi, s. 599-602, Bolu.
Calvo, M.M., Gaarcìa, M.L, Selgas, M.D. (2007). Fermented Sausages Enriched With Lycopene From Tomato Peel, Meat Science, s. 1-7.
Cemeroğlu, B., Yemencioğlu, A., Özkan, M. (2004). Meyve ve Sebzelerin Bileşimi, Meyve Ve Sebze İşleme Teknolojisi, Cilt I, Başkent Klişe Matbaacılık, Ankara, 1-188 s.
Cengiz, M. (2011). Ülseratif Kolit Nedenli Karaciğer Hasarında Likopenin Koruyucu Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Chauhan, K., Sharma, S., Agarwal, N., Chauhan, B. (2011). Lycopene of Tomato Fame: Its Role in Health and Disease, International Journal of Pharmaceutical Sciences Review and Research, 10(1): 99-115.
Cihangiroğlu, G. (2008). Likopenin Mide Neoplazmları Üzerine Etkisi, Uzmanlık Tezi, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Elazığ.
Coşkun, H. (2013). Rasyona Bağlı Gelişen Özefajiti Önlemede Likopenin Etkinliği, Uzmanlık Tezi, Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adana.
Çapanoğlu, E., Boyacıoğlu, D. (2010). Domatesin Gelişimi Sırasında Antioksidan Bileşiklerinde Meydana Gelen Değişimler, Akademik Gıda, 8(1): 44-48.
Çelik, L., Kutlu, H.R., Şahan, Z., Bozkurt Kiraz, A., Serbester, U., Tekeli, A., Hesenov, A. (2012). Yumurta Tavukları Rasyonlarına İlave Edilen Likopenin Yumurtanın Kolesterol Seviyesi Ve Yağ Asitleri Komposizyonuna Etkileri, Hayvansal Üretim, 53(2): 1-7.
Çetik, S. (2011). İltihabi Barsak Hastalığında Likopenin Hemotoprotektif Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Demiray, E. (2009). Kurutma İşleminde Domatesin Likopen, Β-Karoten, Askorbik Asit Ve Renk Değişim Kinetiğinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Eyiler, E., Öztan, A. (2006). Et Ürünlerinde Domates Tozunun Antioksidan Etkisinin İncelenmesi, Türkiye 9. Gıda Kongresi, s. 165-168, Bolu.
Giovannucci, E. (1999). Tomatoes, Tomato-Based Products, Lycopene and Cancer: Review of the Epidemiologic Litereture, J. Nat. Cancer Inst., 91: 317-331.
Hekimoğlu, A. (2010). Likopenin Antikarsinojenik Etki Mekanizmaları, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 25(1): 57-62
Hopancı Bıçaklı, D., Uslu, R. (2012). Likopen ve Kanser, Türk Onkoloji Dergisi, 27(2): 93- 97.
İzgi, C. (2012). Farklı Kurutma Metotlarının Domatesteki Likopen Miktarına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
Jaafar, H.J. (2014). Effect of Ultrasound Pretreatment on Drying Behavior, Ascorbic Acid, Lycopene, Color and Other Related Properties of Tomato Slices, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
Karaca, A. (2015). Ratlarda Aflatoksin B1’in Hepatoksisitesi Üzerine Likopenin Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Kaya, E. (2016). Dietilnitrozamin Uygulanan Ratlarda Oksidatif Stres ve DNA Hasarı Üzerine Likopenin Etkisi Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Konar, N. (2008). Domates Karotenoidlerinden Likopenin Doğal Renklendirici Ve Antioksidan Olarak Fonksiyonel Gıda Olarak Kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kong, K., Khoo, H., Nagendra Prasad, K., İsmail, A., Tan, C., Rajab, N.F. (2010). Revealing the Power of the Natural Red Pigment Lycopene, Molecules Journal, 15: 959-987.
Köksoy, S. (2008). Farelerin Karaciğer, Kalp ve Böbreklerinde Kobaltın İndüklediği Oksidatif Hasara Karşı Likopenin Koruyucu Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kars.
Kömüroğlu, A.U. (2013). Diyabetik Ratlarda Meopterin, CRP, Myeloperoksidaz ve GGT Üzerine Likopen Uygulamasının Etkisi, Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Van.
Kumcuoğlu, S., Yılmaz, T., Tavman, Ş. (2011). Salça Üretim Atıklarından Ultrason Destekli Ekstraksiyon İşlemiyle Likopen Ekstraksiyonu, Akademik Gıda Dergisi, 9(6): 23-28.
Kurt, H. (2003). Sıçanlarda Karbon Tetraklorit’in (CCl4) Oluşturduğu Oksidatif Stresin Kateşin ve Likopen İle Önlenmesi, Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Kurzeja, E., Stec, M., Kościolek, A., Wardas, M., Pawłowska-Góral, K. (2009). Biological Activity of Lycopene, Farm PrzeglNauk, 10:17-19.
Mezzomo, N., Ferreira, S.R.S. (2016). Carotenoids Functionality, Sources and Proccessing by Supercritical Technology: Review, Hindawi Journal of Chemistry, s. 1-16.
Nasir, M.U., Hussain, S., Jabbar, S. (2015). Tomato Processing, Lycopene and Health Benefits: A Review, Science Letters, 3(1): 1-5.
Olempska-Beer, Z. (2006). Lycopene (Synthetic) – Chemicaland Technical Assessment (CTA), p. 1-6.
Ötleş, S., Atlı, Y. (1997). Karotenoidlerin İnsan Sağlığı Açısından Önemi, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 3(1): 249-254.
Özgen, S. (2014). Domatesten Likopen İzolasyonuna Yönelik Monodispers Kromatografik Kolon Dolgu Maddelerinin Sentezi, Likopenin Saflaştırılması Ve Enkapsülasyonu, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
Özkal, B. (2011). Likopen’in Sitoprotektif Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Öztürk, G. (2009). Likopen İçeren Yenilebilir Filmlerin Sığır Kıymasının Oksidatif Stabilitesine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Sabbağ, Ç., Sürücüoğlu, M.S. (2011). Likopen: İnsan Sağlığında Vazgeçilmez Bir Bileşen, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(3): 27-41.
Sakin, F. (2008). Farklı Dozlarda 2,3,7,8-Tetraklorodibenzo-p-Dioksin Tarafından Ratlarda Beyin, Karaciğer, Böbrek ve Kalp Gibi Dokularda Oluşturulan Oksidatif Stres Üzerine Likopen’in Koruyuculuğu, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Sekin, Y., Bağdatlıoğlu, N., Kırdinli, Ö. (2005). Domates Konservesi Üretiminde Çeşitli Faktörlerin Likopen Niceliğine Etkisi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(1): 7-13.
Sevgili, A. (2016). Improving Lycopene Production By Blakesleatrispora Using Ingredients, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
Sevindik, H. (2007). Pembe Greyyfurt Suyu ve Domates Pulpunda Likopen Ve β-karotenin Isıl Stabiliteleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Skiepko, N., Chwastowska-Siwiecka, I., Kondratowicz, J., Mikulski, D. (2015). The Effect of Lycopene Addition on the Chemical Composition, Sensory Attributes and Physicochemical Properties of Steamed and Grilled Turkey Breast, Brazilian Journal of Poultry Science, 18(2): 319-330.
Sönmez, K., Ellialtıoğlu, Ş.Ş. (2014). Domates, Karotenoidler ve Bunları Etkileyen Faktörler Üzerine Bir İnceleme, Derim, 31(2): 107-130.
Şahin, M. (2009). Likopenin Anjiyogenez Oluşumuna Etkilerinin İncelenmesi, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
Şentürk, H. (2008). Renal İskemi-Referfüzyonu Sırasında Sıçan Böbreğinde Oluşan Oksidatif Stres Hasarına Silimarin ve Likopen Etkisi, Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Türkmen, R. (2013). Klorprifos Uygulanan Diyabetli Ratlarda Likopenin Antioksidan Ve Hipoglisemik Etkilerinin Araştırılması, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Türkoğlu, S. (2008). Oleik Asit İle Oluşturulan Akut Akciğer Hasarı Modelinde Likopenin Etkileri, Uzmanlık Tezi, Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Elazığ.
Türüt, N. (2016) Domates İşleme Teknolojilerinin Likopen Üzerine Etkisinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Yılmaz, İ. (2010). Antioksidan İçeren Bazı Gıdalar ve Oksidatif Stres, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(2): 143-153.
Yılmaz, T. (2011). Domates İşleme Atıklarından Ultrason Destekli Likopen Ekstraksiyonu İşleminin Optimizasyonu, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Yolcu, H. (2010). Kuşburnu Pulpu Üretiminde Antioksidan Özellikleri Değişimi, Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
Yüztaş, E. (2011). Deneysel Diyabet Oluşturulan Ratlarda Prooksidan/Total Antioksidan Durumu ve Vitamin Düzeyleri Üzerine Likopen Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Van.