ADNAN N. YILDIRIM, EKMEL TEKİNTAŞ, FATMA KOYUNCU

ISPARTA BÖLGESİNDE GEÇ ÇİÇEKLENEN ve ÜSTÜN NİTELİKLİ MEYVE VEREN BADEM (Prunus amygdalus Batsch.) GENOTİPLERİNİN SELEKSİYONU

Bu çalışma, 2004-2006 yılları arasında, doğal badem varlığı bakımından oldukça zengin olan Isparta yöresinde, geç çiçeklenen ve üstün nitelikli badem genotiplerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla, ilin doğal badem populasyonu detaylı birşekilde taranarak, 320 genotip işaretlenmiş ve ıslah amaçları doğrultusunda incelenmiştir. Araştırma sonucunda, tartılı derecelendirme yöntemine göre 14 genotip ümitvar seçilmiştir. Ümitvar seçilen geotiplerde, tam çiçeklenme 2005 yılında Mart'ın IV. haftası ile Nisan'ın III. haftası; 2006 yılında ise Mart'ın IV. haftası ile Nisan'ın II. haftası arasında gerçekleşmiştir. 2005 ve 2006 yıllarında tam çiçeklenme bakımından genotipler arasında sırasıyla, 22 ve 21 günlük fark saptanmıştır. Her iki yılda da en geç çiçeklenme ISP 298 nolu genotipte kaydedilmiştir. Ümitvar genotiplerin kabuklu meyve ağırlıkları 3.51 (ISP 57) - 5.43 (ISP 127) g; iç badem ağırlıkları 0.99 (ISP 68) - 1.27 (ISP 57) g; iç oranları % 22.15 (ISP 68) - 36.10 (ISP 57); kabuk kalınlıkları 2.71 (ISP 57) - 3.93 (ISP 127) mm; çift iç oranı % 0.00 - 19.33 ve ikiz iç oranı % 0.00 - 2.67 arasında belirlenmiştir. Kabuk sertliği bakımından 13 adet genotip 'çok sert' ve 1 adet genotip sert sınıfında yer almıştır. Genotiplerin 9'u 'iri', 3'ü 'orta iri' ve 2'si 'ufak' olarak değerlendirilmiştir. İç badem tadı bakımından 13 genotip 'tatlı' ve 1 genotip 'orta-acı', iç badem tüylülüğü bakımından ise 10 genotip 'orta tüylü', 2 genotip 'az tüylü' ve 2 genotip 'tüylü' olarak saptanmıştır. Genotiplerin 10'u 'orta açık', 2'si 'açık' ve 2'si 'koyu' badem renginde belirlenmiştir. Ağaç şekli 6 genotipte 'dik yayvan' ve 8 genotipte 'yayvan' olup, 9 adet genotipte çiçek rengi 'beyaz', 3 adet genotipte 'pembe' ve 2 adet genotipte ise 'açık pembe' olarak kaydedilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Isparta badem, seleksiyon, genotip, geç çiçeklenme, meyve özellikleri

The Selection of Late flowering and High Fruit Quality Almond (Prunus Amygdalus Batsch.) Genotypes in Isparta Province

This study was carried out in the province of Isparta (Turkey), where there is a rich natural almond resource to determine late flowering genotypes with high fruit quality between the year 2004 and 2006. For this purpose, natural almond population of Isparta province was surveyed in detail and 320 genotypes were labeled and evaluated for breeding objectives. 14 promising genotypes having superior characters were selected using weighted ranked method at the end of the study. In this study, full flowering of promising genotypes was observed between the fourth week of March and third week ofApril in 2005 and between fourth week of March and second week of April in 2006. Among the genotypes, 22 and 21 day differences was found for full flowering in 2005 and 2006, respectively. The latest flowering was observed in genotype ISP 298 for both years of the study. In the study, fruit weight with shell, kernel weight, kernel ratio, shell thickness, double kernel ratio, twin kernel ratio of the promising genotypes were ranged from 3.70 (ISP 57) to 5.66 (ISP 127) g, 0.99 (ISP 68) to 1.27 (ISP 57) g, 21.55 (ISP 228) to 34.32 (ISP 57) %, 2.71 (ISP 57) to 3.93 (ISP 127), 0.00 to19.33 %, 0.00 to 2.67 %, respectively. It was found that 13 genotypes were very hard and one genotype was hard in respect to fruit shell hardness. Among genotypes, it was shown that kernel sizes of nine genotypes were big, three genotypes were medium, and two genotypes were small. It was demonstrated that kernel taste of thirteen genotypes were sweet and one genotype was bitter and kernel hairiness of ten genotypes were medium hairy, two genotypes were less hairy, and two genotypes were hairy. Among genotypes, ten genotypes were medium light, two genotypes were light, and two genotypes were dark. It was found that tree shape was upright-spread in six genotypes and spread in eight genotypes. The colour of flower was white in nine genotypes and pink in three genotypes and light pink in two genotypes

Keywords:

Almond, selection, genotype, late flowering, fruit characteristics,

PDF

___

Anonim, 2003. Tarımsal Yapı ( Üretim, Fiyat, Değer). DİE, Ankara.
Anonim, 2006. Meteoroloji Genel Müdürlüğü Isparta Meteoroloji İstasyonları Kayıtları,Ankara.
Aslantaş, R., 1993. Erzincan İli Kemaliye İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin ( Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma (yüksek lisans tezi, basılmamış), Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Erzurum. .)
Amygdalus communis L
Balta, F., Yarılgaç, T., Balta, F., 2001. Fruit characterstics of native almond selections from the Lake Van region (Eastern anatolia, Turkey). Journal American Pomological Society 55(1):58-61.
Balta, M.F., 2002. Elazığ Merkez ve Ağın İlçesi Bademlerinin ( Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar (doktora tezi, basılmamış), Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe BitkileriAnabilim Dalı, Van. .) Seleksiyon Prunus amygdalus L
Balta, M.F., Aşkın, M.A., Yarılgaç, T., Kazankaya, A., 2003. Maden ilçesinde doğal olarak yetiştirilen bademlerin meyve özellikleri. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi,Antalya, 252-256.
Bostan, S.Z., Cangi, R., Oğuz, H.İ., 1995. Akdamar adası bademlerinin ( . a ıslahı üzerine araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt I: 370-374,Adana.
) seleksiyon yoluyla P mygdalus L
Cangi, R., Şen, S.M., 1991. Vezirköprü ve Çevresinde Yetiştirilen Bademlerin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araştırmalar. Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi (1/3):131-152.
Dicenta, F., Egea, J., Berenguer, T., 1999. Five years of observations of the GREMPA almond collection in Cebas-CSIC, (Murcia, Spain). XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds, Univ. of Harran, Faculty of Agric.-Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999, Ş.Urfa (Turkey), 96.
Dicenta, F., Gusano, M.G., Ortega, E., Gomez, P.M., 2005. The possibilities of early selection of late-flowering almonds as a function of seed germination or leafing time of seedlings. Plant Breeding, 124:305-309.
Dokuzoğuz, M., Gülcan, R., Atila, A., 1968. Ege Bölgesi bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:148, İzmir, 39s.
Dokuzoğuz, M., Gülcan, R., 1973. Ege Bölgesi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Seçilmiş Tiplerin Adaptasyonu Üzerinde Araştırmalar. Tübitak, Toag yayınları No:22,Ankara, 28s.
Dokuzoğuz, M., Gülcan, R., 1973. Ege Bölgesi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Seçilmiş Tiplerin Adaptasyonu Üzerinde Araştırmalar. Tübitak, Toag yayınları No:22,Ankara, 28s.
Duval, H., 1999. 'Mandaline' a new french almond variety. Nucis 8:36.
Egea, J., Dicenta, F., Berenguer, T., Garcia, J.E., 2000. Antoneta and Marta almonds. Hortscince 35(7):1358- 1359.
Gercekcioğlu, R., Güneş, M., 1999. A research on improvement of almond (P. amygdalus L of wild plants grown in Tokat central district. XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds, Univ. of Harran, Faculty of Agric.-Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999, Ş.Urfa (Turkey), 43. .) by selection
Gülcan, R., 1976. Seçilmiş Badem Tipleri Üzerinde Fizyolojik ve Morfolojik Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:310, İzmir, 72s.
Gülcan, R., 1985. Descriptor List For Almond (Prunus
Gülcan, R., Dokuzoğuz, M., Aşkın, A., Mısırlı, A., 1989. Evaluation of selected almond clones. 5-8 Semtember BRNO, Czechoslovakia.
Kalyoncu, İ.H., 1990. Konya Apa Baraj Gölü Çevresinde Yetiştirilen Üstün Özellikli Badem (Prunus amygdalus L.) Tiplerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Seleksiyon Çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı (yüksek lisans tezi, basılmamış), Samsun, 69s.
Geliş Tarihi : 25.12.2007
Kabul Tarihi : 25.01.2008