ERMENİ İDDİALARI KONUSUNDA TÜRKİYE ÖZÜR MÜ DİLEMELİ, ÖZÜR MÜ BEKLEMELİ? TARİHİ GERÇEKLER IŞIĞINDA TEHCİR OLAYI

Türkiye – Ermeni ilişkilerinin dün ve bugününe ilişkin tartışmaları iki ülkenin meselesi olmaktan çıkıp, değişik vesilelerle dünyanın pek çok ülkesinde ve uluslar arası platformlarda gündeme gelen bir konu haline gelmeye başlamıştır. Hiç kuşkusuz tartışmaların ana eksenini Birinci Dünya Savaşı yıllarında cereyan eden olaylar oluşturmaktadır. Türkiye, konunun tüm boyutlarıyla tarihçiler tarafından ele alınmasını ve döneme ilişkin arşiv belgelerinin konuya taraf tüm ülkelerin arşivlerinde incelenmesini önerirken, kimi ülkeler tarihçileri yıldırmakta ve konu hakkında farklı görüş beyan eden bilim adamlarına müeyyide uygulanması yönünde kararlar almaktadır. Döneme ilişkin Türkiye Cumhuriyeti arşivlerinin büyük bölümü tarihçiler tarafından incelenmiş ve çok sayıda bilimsel yayın ortaya konulmuştur. Türkiye aynı yaklaşımı diğer ülkelerden de beklemektedir. Biz bu makalemizde Osmanlı arşiv belgelerinden yola çıkarak o dönemde tam olarak ne olmuştu sorusuna ışık tutmaya, yaşananlardan bir kesit sunmaya ve tehcir konusunun ayrıntılarına yer vermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Türk-Ermeni İlişkileri, Tehcir, Soykırım, Propaganda

SHOULD TURKEY APOLOGİZE FOR ARMENIAN PRETENSIONS OR WAIT TO BE APOLOGIZED? THE EMIGRATION CASE UNDER THE LIGHTS OF THE HISTORICAL FACTS

The discussions about the Turkey-Armenia relations have been far away from belonging to the two countries, but it has been a topic argued in many countries and on international platforms due to various reasons. For sure, the basis of the arguments is comprised by the events which occurred during the World War I. While Turkey is suggesting the issue to be dealt by the historians with its all aspects and the archives belonging to the period in both countries to be investigated; some countries are appalling the historians and taking decisions to apply obligations to the scholars expressing different ideas. Most of the Turkish Republican archives belonging to the period have been investigated by the historians and many academic papers have been published. Turkey is expecting the same attitude from the other countries. In this article, we are going to try to enlighten the question asking what really happened in that time, to present a section from the experiences, and to give the details of the Emigration Issue utilizing the Ottoman archival documents.

Keywords:

Turkish-Armenian Relations, The Emigration, Genocide.,

PDF

___

AKGÜN, Seçil, “Kurtuluş Savaşı Başlangıcında Türk Ermeni İlişkilerinde ABD’nin Rolü”, Tarih Boyunca Türkler’in Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu, Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, s. 336.

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), DH-ŞFR, Dosya: 100, Belge: 81; BOA, DH-ŞFR, Dosya: 93, Belge: 108.

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), DH-ŞFR, Dosya: 95, Belge: 178.

BOA, Meclis-i Vükelâ Mazbataları, Defter Nr. 198, Karar sıra No: 163, Karar Tarihi: 15 Recep 1333 – 17 Mayıs 1331.

BOA, Yıldız Tasnifi, Yıldız Esas Evrakına Ek, Dosya No: 86/40, Belge: 3955.

BOLAYIR, Enver, Talât Paşa’nın Hatıraları, İstanbul 1946.

Cemiyet-i Akvam ve Türkiye’de Ermeni ve Rumlar, İstanbul 1337.

Ermeni Komitelerinin Amâl ve Harekàt-ı İhtilâliyesi, İstanbul 1332.

EVANS, Laurence, Türkiye’nin Paylaşılması (1914-1918), Milliyet Yayınları, 1971.

GÖKBİLGİN, M. Tayyip, Millî Mücadele Başlarken, Ankara 1959, C. I.

GÖYÜNÇ, Nejat, Osmanlı İdaresi’nde Ermeniler, İstanbul 1983.

GÜRÜN, Kâmuran, Ermeni Dosyası, 2. Baskı, Ankara 1983.

HOPKİRK, Peter, İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Savaş, s. 137.

“Said Halim Paşa’nın İsticvabı”, Harp Kabinelerinin İsticvabı, İstanbul 1933.

STANFORD – KURAL, Shaw, J. - Ezel, History of The Ottoman Empire and Modern Turkey, C. II, Cambridge 1977.

STANFORD, Shaw, J., “Ottoman Population Movements During The Last Years of The Empire 1885-1914: Some Preliminary Remarks”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı: I, İstanbul 1980, s. 197-205.

Takvim-i Vekâyi 19 Mayıs 1331, Sayı: 2189.

Talat Paşa’nın Hatıraları, İstanbul 1946, s. 64; Cemal PAŞA, Hatıralar, İstanbul 1959.

URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul 1987.

Zaman Gazetesi, 6 Ocak 1989, s. 8.