Hayvan Deneyi Çalışmalarında Etik Kuralların Tarihçesi ve Önemi

Her şey insanoğlunun merakı ile başladı. Doğada, biyolojik çevremizde ve vücudumuzdaki olaylar nasıl meydana geliyor? İnsanoğlu merak duygusu ile olayların neden-sonuç ilişkisini irdeleyerek geliştirdiği bilimsel metotlarla doğada ve kendi vücudundaki olayları anlamak için var olduğu günden bu yana çalışmaktadır. Bu süreçte; insan vücudunun fizyolojisini, hastalıkların patolojisini ve bunların tedavisini hedef alan araştırmaların bir kısmı insanlar üzerinde yapılan gözlemsel çalışmalar şeklinde, diğer bir kısmı ise deneysel çalışma şeklinde yürütülmüştür. Deneysel araştırmalarda deney hayvanları insan deneklere en önemli alternatif olmuştur. Ancak bu deneylerin yapılabilmesi için bazı şartlar ve kurallar gerekmektedir. Araştırmalarda insan-hayvan ilişkileri ile etik kavramı doğal olarak önem kazanmaktadır. Bu yazıda dünyada ve Türkiye’de deney hayvanları mevzuatının tarihçesi ve son düzenlemeler hakkında bilgi verilerek konunun genel olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mevzuat, hayvan deneyleri, etik kurallar

History and Importance of Ethical Rules in Animal Experiment Studies

It all started with the curiosity of mankind. How do things occur in nature, in our biological environment and in our bodies? The humanity has been working since the day it was existed in order to understand the phenomena in nature and in its own body with the scientific methods it developed by investigating the cause-effect relationship with curiosity. In this process; Some of the studies aimed at the physiology of the human body, the pathology of the diseases and their treatment were carried out in the form of observational studies on humans and the other part was conducted as experimental study. In experimental studies, experimental animals were the most important alternative to human subjects. Human-animal relations and the concept of ethics have gained importance in researches. This article providing information about the history and the recent regulation of experimental animals in the world and in Turkey legislation aimed to evaluate issues in general.

Keywords:

Legislation, animal experimentation, ethical rules,

PDF

___

1. Ergün Y. Hayvan Deneylerinde Etik. Arşiv 2010; 19: 220-35.
2. Altuğ T. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 2009;53-68.
3. Olsson AS, Robinson P, Pritchett K, et al. Animal Research Ethics. In: Hau J, Van Hoosier Jr GL. Handbook of Laboratory Animal Science. Volume I Essential Principles and Practices 2nd ed. Usa Crc Press; 2003;13-31.
4. Çobanoğlu N, Aydoğdu İB. Tıp Araştırmaları ve Hayvan Hakları Açısından Hayvan Deneyleri Etik Kurulları. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 2009;112-8.
5. Kant, I. (1956) Werke, Bd.4, Weischedel W. Hrsg. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.
6. Young, T. (1798) An Essay on Humanity to Animals, Cadwell T. Jun. and Davies W. London.
7. Başağaç G [Animal experiments and scientific researches]. Arda B, editör. Bilim Etiği ve Bilim Tarihi. Genişletilmiş 2. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basım Evi; 2009; 46-67.
8. Russell, W. M. S. and Burch, R. L. (1959). The Principles of Humane Experimental Technique. London: Methuen & Co. Special edition published by Universities Federation for Animal Welfare (UFAW), 1992.
9. Kolar R. Animal experimentation. Sci Eng Ethics 2006; 12: 111-22.
10. Canadian Council on Animal Care. Guide to the Care and Use of Experimental Animals. Ottawa 1984;2.
11. Cass JS, Campbell IR, Lange L. A guide to production, care and use of laboratory animals. An annotated bibliography. 4. Breeding programs: design and operation of production colony. Fed Proc 1963;22(2):95-02.
12. Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/Hayvan_Hakları_Evrensel_Beyannamesi
13. Uzel İ. Hayvan Deneyleri Etik Yasası. T Klin Tıbbi Etik 1994; 2: 75-79.
14. Council Directive. 86/609/EEC.24.11.1986.
15. T.C.Resmi Gazete. 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu., Kanun no:5199, 01 Temmuz 2004. Resmi Gazete Sayısı: 25509.
16. T.C.Resmi Gazete. Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri İle Deney Yapacak Olan Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik. Tarih: 16 Mayıs 2004, Resmi Gazete Sayı: 25464.
17. T.C.Resmi Gazete. Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri ile Deney Yapacak Olan Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin Uygulama Talimatı. Tarih: 25 Nisan 2006, Sayı: 24.
18. T.C.Resmi Gazete, Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, Tarih: 06 Temmuz 2006, Resmi Gazete Sayısı:26220.
19. Erişim: http://hadmek.ormansu.gov.tr/
20. T.C. Resmi Gazete, Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar için Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik, Tarih:13 Aralık 2011,Sayı:28141.
21. T.C. Resmi Gazete, Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, Tarih: 15 Şubat 2014, Sayı:28914.
22. World Veterinary Association Policy Statement on Animal Welfare, Well-Being, and Ethology. ILAR Journal 1989; 31 (4): 29-30.