ÖzetKoyun embriyolarının in vitro üretilmesi üzerine olgunlaşma ve fertilizasyon medyumlarına yapılan katkılar ve ko-kültüriin etkilerinin incelendiği bu çalışmada mezbahada kesilen koyunların ovaryumlanndan elde edilen primer oositler (n=454) kullanıldı. Oositler 4 gruba ayrılarak farklı katkıların bulunduğu TCM-199 medyumunda 26 saat olgunlaştırıldı.Grup 1 (SH): %20 oranında koyun serumu, 10 ug/ml FSH, 10 ug/ml LH ve 1 ug/ml estradiol 17(3 ilaveli TCM-199,Grup 2 (S): %20 oranında koyun serumu ilaveli TCM-199,Grup 3 (H): 10 pg/ml FSH, 10 pg/ml LH ve 1 ug/ml estradiol 17(3 ilaveli TCM-199, ve Grup 4 (M): hormon ve serum ilavesi olmayan TCM-199.Olgunlaşmayı takiben oositler tekrar 3'er alt gruba ayrılarak %2 (D), %5 (O)ve %10 (Y) koyun östrus serumu ilaveli SOF medyumu içerisine alındı ve üzerlerine elektro^jakülatör yardımıyla alınmış ve yıkanmış taze koç sperması ilave edilerek 18 saat in vitro fertilize edildi, Fenilizasyonu takiben oositler kendi içlerinde tekrar 2'şer alt gruba [Grup 1 (KK): Koyun ovidukt epitel hücreleri ile ko-kültür; Grup 2 (K): Koyun ovidukt epitel hücreleri kullanılmayan kültür grubu] ayrıldı ve 7 gün kültüre edildi. Bu sürenin sonunda embriyoların gelişmeleri değerlendirildi.Çalışmada en yüksek cleavage (yanklanma) ve morula oranlan SH+Y+KK grubunda {sırasıyla %62.5 ve %43.8), en düşük oranlar ise (sırasıyla %8.7 ve %4.3) M+D+K grubunda elde edildi. Bu sonuçlara göre, koyun oositlerinin in vitro olgunlaşunlmasında %20 oranında koyun serumu ve hormonların, fertilİzasyon medyumunda %10 oranında östrustaki koyun serumunun kullanılması ve fertilİzasyon sonrası koyun ovidukt epitel hücreleri ile ko-kültür uygulanmasının yanklanma ve morula oranlarını iyileştirdiği söylenebilir.Anahtar kelimeler: Koyun, in vitro üretim, medyum kalkılan, ko-kültür EFFECTS OF SUPPLEMENTS TO MATURATION AND FERTILIZATION MEDIA AND CO-CULTURE WITH SHEEP OVIDUCTAL EPITHELIAL CELLS ON IN VITRO PRODUCTION OF SHEEP EMBRYOS SummaryIn this study in which the effects of maturation and fertilization media supplements and co-culturing on in vitro production of sheep embryos were investigated, primary oocytes (n=454) collected from ovaries of slaughtered ewes were used. Oocytes divided randomly into 4 groups were matured for 26 h in TCM 199 medium with different supplements:Group I (SH): TCM 199 medium supplemented by 20% sheep estrous serum, 10 ug/ml FSH, 10 ug/ml LH and 1 ug/ml estradiol 17fi,Group 2 (S): TCM 199 medium supplemented by 20% sheep estrous serum.Group 3 (H): TCM 199 medium supplemented by 10 ug/ml FSH, 10 ug/ml LH and 1 pg/ml estradiol170, andGroup 4 (M): TCM 199 medium without serum and hormones.After maturation, oocytes which were again divided into 3 subgroups were transferred in SOF medium supplemented by 2% (D), 5% (O) and 10% (Y) sheep estrous serum and fertilized in vitro for 18 h with fresh ram semen collected by electro-ejaculation and washed. After fertilization, oocytes were divided into 2 subgroups [Group 1 (KK): Co-culture with sheep oviductal epithelial cells; Group 2 (K): Culture without sheep oviductal epithelial cells] and cultured for 7 days. At the end of this period embryos were evaluated for their developments.The highest cleavage and morula rates were obtained in SH+Y+KK group (62.5% and 43.8%, respectively) and the lowest rates (8.7% and 4.3%, respectively) in M+D+K group in this study.According to the results, we concluded that supplementation of in vitro maturation media with 20% sheep estrous serum and hormones, in vitro fertilization media with 10% sheep estrous serum and co-culturing with sheep oviductal epithelial cells after fertilization could improve the cleavage and morula rates.Key words : Sheep, in vitro production, media supplements, co-culture