Türkiye'de Alzheimer Hastalığına Bağlı Mortalite Eğilimleri, 2009-2018

Amaç: Dünyada, yaşam koşullarındaki iyileşmeler, bakım ve sağlık hizmetlerindeki gelişmelerin bir sonucu olarak nüfus yaşlanmaktadır. Alzheimer hastalığına ait en önemli risk faktörü yaştır ve nüfusun yaşlanmasıyla birlikte hem prevelans hem de mortalite oranları artmaktadır. Çalışmanın amacı, 2009-2018 yılları arasında Alzheimer hastalığına bağlı mortalite oranlarının cinsiyet ve yaş gruplarına göre yıllar itibari ile nasıl bir eğilim gösterdiğini belirlemektir.Yöntem: Alzheimer hastalığı ile ilgili veriler Türkiye İstatistik Kurumu ölüm veri tabanından elde edildi. Yaşa göre standartlaştırılmış ölüm oranları, Dünya Standart Popülasyonuna göre doğrudan yöntem kullanılarak hesaplandı. Yıllık yüzde değişim, ortalama yıllık yüzde değişimini ve %95 güven aralıklarının (GA) tahmini için Joinpoint Regresyon Analizi’nden yararlanıldı.Bulgular: Gözlemlenen dönemde Alzheimer hastalığından dolayı 95,000’den fazla kişi hayatını kaybetmiştir (37,961 erkek ve 57,936 kadın). Joinpoint regresyon analizi, yaşa göre standartlaştırılmış Alzheimer ölüm oranı, 2009’dan 2015’e kadar her yıl %13.3’lük anlamlı bir artış (%95 GA: 10.6;16.2; p<0.001) ve 2015’den dönem sonuna kadar ise %0,5’lik anlamlı olmayan bir azalış (%95 GA: 5,3;4,7; p=0,82) göstermiştir. Cinsiyete göre değerlendirildiğinde ise hem kadınlarda hem de erkeklerde ölüm oranları 2009'dan 2015'e kadar önemli bir artış göstermiştir. Daha sonra dönem sonuna kadar erkeklerde önemsiz bir düşüş, kadınlarda ise önemsiz bir artış olmuştur.Sonuç: Bu çalışmadan elde edilen bulgular tıpta, sosyal hizmetlerde, kamu politikasında ve halk sağlığında şimdiki ve gelecekteki sağlık planlaması ve politikalar geliştirme hakkında bilgi verebilir.

Anahtar Kelimeler:

Alzheimer hastalığı, mortalite, trend, Joinpoint regresyon

Alzheimer's Disease Mortality Trends in Turkey, 2009-2018

Aim: World population has aged as a result of developments and improvements in the living conditions, care and health services. The most important risk factor of Alzheimer's disease is age, and with the aging of the population, both prevalence and mortality rates increase. The study aimed to determine the trend of mortality rates due to Alzheimer's disease over the years according to gender and age groups, between 2009-2018.Methods: Alzheimer's disease-related data was obtained from the Turkish Statistical Institute death database. Age-standardized mortality rates were calculated through the direct method to the World Standard Population. Joinpoint Regression Analysis was used to estimate annual percentage change, average annual percentage change, and 95% confidence intervals.Results: Over the period observed, more than 95 000 persons died due to Alzheimer's disease (37 961 males and 57 936 females). Joinpoint Regression Analysis indicated that the trend in Alzheimer's mortality rates a significant increase of 13.3% (95% CI: 10.6;16.2; p<0.001) every year from 2009 to 2015, and a non-significant decrease of 0.5% % (95% CI: -5.3;4.7; p=0.82), from 2015 to the end of the period. When evaluated according to gender, both in females and males, mortality rates showed a significant increase from 2009 to 2015. And then until the end of the period a non-significant decrease in males and a non-significant increase in females.Conclusion: The findings from this study can provide information about current and future health planning and policy development in medicine, social work, public policy and public health.

Keywords:

Alzheimer disease, mortality, trend, Joinpoint regression,

PDF

___

1. Alzheimer's association report. 2020 Alzheimer’s disease facts and figures. Alzheimer’s Dement. 2020;16:391–460. DOI: 10.1002/alz.12068.
2. Alzheimer's association report. 2019 Alzheimer’s disease facts and figures. Alzheimer’s Dement. 2019;15:321-387. DOI: 10.1016/j.jalz.2019.01.010.
3. Bo Z, Wan Y, Meng SS, Lin T, Kuang W, Jiang L, Qiu P. The temporal trend and distribution characteristics in mortality of Alzheimer's disease and other forms of dementia in China: Based on the National Mortality Surveillance System (NMS) from 2009 to 2015. PloS one. 2019;14(1):1-14. DOI: 10.1371/journal.pone.0210621.
4. Global, regional, and national burden of Alzheimer's disease and other dementias, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 1990-2016. Lancet Neurol. 2019;18(1):88-106. DOI: 10.1016/S1474-4422(18)30403-4.
5. Demans Bakım Modeli Raporu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal İçerme Politikaları Alanında Kurumsal Kapasitenin Artırılması Projesi. Ankara: Kasım 2017. Available at: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/9332/demans-bak%C4%B1m-modeli-proje-kitab%C4%B1.pdf. Accessed June 10, 2020.
6. Niu H, Alvarez‐Alvarez I, Guillen‐Grima F, Al‐Rahamneh MJ, Aguinaga‐Ontoso I. Trends of mortality from Alzheimer's disease in the European Union, 1994–2013. Eur. J. Neurol. 2017;24(6):858-66. DOI: 10.1111/ene.13302.
7. Brosselin P, Duport N, Bloch J. Mortality with Alzheimer's disease and dementia in France, 2006. Rev Epidemiol Sante Publique. 2010;58(4):269-76. DOI: 10.1016/j.respe.2010.04.007.
8. Cabrera-Pivaral CE, Báez-Báez MG, Celis-Orozco A, Gabriel-Ortiz G, Zavala-González MA. Mortalidad por enfermedad de Alzheimer en México de 1980 a 2014. Gac Med Mex. 2018;154(5):550-4. DOI: 10.24875/GMM.18003361. 9. Teixeira JB, Souza Junior PR, Higa J, Filha T, Miranda M. Mortality from Alzheimer's disease in Brazil, 2000-2009. Cad Saude Publica. 2015;31:850-60. DOI: 10.1590/0102-311X00144713.
10. Taylor CA, Greenlund SF, McGuire LC, Lu H, Croft JB. Deaths from Alzheimer’s Disease—the United States, 1999–2014. MMWR. 2017;66(20):521-6. DOI: 10.15585/mmwr.mm6620a1
11. Türkiye Alzheimer Derneği. Available at: https://www.alzheimer-europe.org/Alzheimer-Europe/Who-we-are/Our-members/Tuerkiye-Alzheimer-Dernegi. Accessed May 10, 2020. 12. Turkish Statistical Institute (TurkStat).
13. Ahmad OB, Boschi-Pinto C, Lopez AD, Murray CJL, Lozano R, Inoue M. Age standardization of rates: a new WHO standard. Geneva: World Health Organization. 2001;9(10). Available at: https://www.who.int/healthinfo/paper31.pdf. Accessed May 20, 2020
14. Kim HJ, Fay MP, Feuer EJ, Midthune DN. Permutation tests for joinpoint regression with applications to cancer rates. Stat Med. 2000;19(3):335−51. DOI: 10.1002/(SICI)1097-0258(20000215)19:3<335::AID-SIM336>3.0.CO;2-Z
15. Clegg LX, Hankey BF, Tiwari R, Feuer EJ, Edwards BK. Estimating the average annual percent change in trend analysis. Stat Med. 2009;28(29):3670−82. DOI: 10.1002/sim.3733.
16. Kim, HJ, Luo J, Chen HS, Green D, Buckman D, Byrne J, et al. Improved confidence interval for average annual percent change in trend analysis. Stat Med. 2017;36(19):3059−74. DOI: 10.1002/sim.7344.
17. Lerman PM. Fitting segmented regression models by grid search. Appl Stat. 1980;29(1):77-84. DOI: 10.2307/2346413.
18. Schrijvers EM, Verhaaren BF, Koudstaal PJ, Hofman A, Ikram MA, Breteler MM. Is dementia incidence declining? Trends in dementia incidence since 1990 in the Rotterdam Study. Neurology. 2012;78(19):1456–63. DOI: 10.1212/WNL.0b013e3182553be6.
19. Moschetti K, Cummings PL, Sorvillo F, Kuo T. Burden of Alzheimer's disease–related mortality in the United States, 1999–2008. J Am Geriatr Soc. 2012;60(8):1509-14. DOI: 10.1111/j.1532-5415.2012.04056.x.
20. Andrew MK, Tierney MC. The puzzle of sex, gender and Alzheimer’s disease: Why are women more often affected than men?. Women’s Health. 2018;14:1-8 DOI: 10.1177/1745506518817995
21. Crous-Bou M, Minguillón C, Gramunt N, Molinuevo JL. Alzheimer’s disease prevention: from risk factors to early intervention. Alzheimers Res Ther. 2017;9(1):71. DOI: 10.1186/s13195-017-0297-z