1950'LER MODERNLEŞMESİNİN FAKİR BAYKURT'UN AMERİKAN SARGISI ROMANI BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRMESİ

Türkiye’de modernleşme süreci, özellikle 1950’li yıllardan itibaren ABD ile geliştirilen ekonomik ve siyasi ilişkiler neticesinde farklı bir görünüm almıştır. Türkiye’ye yardımda bulunan ve kimi kırsal bölgelerde çeşitli projeler geliştiren ABD, Türkiye’de yaşanan toplumsal ve kültürel değişimde önemli bir belirleyici olmuştur. ABD’nin empoze ettiği şekliyle modernleşme, köyden başlayarak Türkiye’nin toplumsal hayatında bazı dönüşümlere neden olmuştur. Kendisi de bir köy çocuğu olan Fakir Baykurt, eserlerinin önemli bir kısmında bu dönüşüme odaklanmıştır. Çalışmada, Türkiye’ye Amerikan yardımlarının verildiği ve birtakım projelerin uygulamaya koyulduğu 1950’li yıllar modernleşmesi ile Baykurt’un Amerikan Sargısı romanında saptanan paralellikler ortaya koyulmaktadır. Roman, Baykurt’un devletin izlediği Amerikancı politikaları eleştirdiği, Amerikan yardımları ve projeleri nedeniyle köyde yaşanan değişimi kimi zaman alaya alarak anlattığı önde gelen eserlerinden biridir. Çalışmada Baykurt’un eseri üzerinden ABD güdümlü modernleşme ve bunun köydeki ve köylüdeki dönüşüme etkileri irdelenmektedir.Anahtar Kelimeler: Türkiye’de Modernleşme, Fakir Baykurt, Amerikan Yardımı, Köy Enstitüleri, Türk-Amerikan İlişkileri.

AN ASSESSMENT OF THE MODERNIZATION IN THE 1950s IN THE CONTEXT OF FAKİR BAYKURT'S NOVEL OF AMERİKAN SARGISI

The US has provided aid to Turkey and has developed various projects in some rural areas of Turkey in the 1950s. Therefore, modernization, as imposed by the US, has caused some transformations in the social life starting from the village. Fakir Baykurt, as a village boy, has concentrated on the problems of the village in the process of modernization in Turkey. This article presents the parallelisms detected in the Baykurt’s novel of Amerikan Sargısı with the modernization in the 1950s. Baykurt criticizes the Turkish-American relations and the Americanist policies pursued by the state, by sometimes teasing the change in the village due to American aid and projects. The article examines the US-led modernization, how it is perceived by the villagers, the transformation in the village through the aforementioned novel of Baykurt.Keywords: Modernization in Turkey, Fakir Baykurt, American Aid, Village Institutes, Turkish-American Relations.

PDF

___

Altunya, N. (2000), Köy Enstitüsü Sisteminin Düşünsel Temelleri, Ankara: Özkan Matbaacılık.
Andaç, F. (2000), Anadolu Aydınlanmacısı Fakir Baykurt, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
Atılgan, G. (2015). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, İstanbul: Yordam Kitap.
Avcıoğlu, D. (1973), Türkiye’nin Düzeni Cilt II, 6. Baskı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Başaran, M. (2003), Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri, 3. Baskı, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
Baykurt, F. (1967), Amerikan Sargısı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Baykurt, F. (2018), Unutulmaz Köy Enstitüleri, 4. Baskı, İstanbul: Literatür.
Berkes, N. (2007), Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler, 3. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Berkes, N. (2008), Türkiye’de Çağdaşlaşma, 12. Baskı, İstanbul: YKY. Eğilmez, M. (2018), Değişim Sürecinde Türkiye, İstanbul: Remzi Yayınevi.
Eisenstadt, S. N. (1965), Transformation of Social, Political, and Cultural Orders in Modernization, American Sociological Review 30 (5), s.659-673.
Eisenstadt, S. N. (1966), Modernization: Protest and Change, Wilbert E. Moore and Neil J. Smelser (Eds.), New Jersey: Printice-Hall Inc.
Erhan, Ç. (1996), Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı, SBF Dergisi 51 (1), s.275-287.
Erhan, Ç. (2002), ABD ve NATO’yla İlişkiler, Baskın Oran (Ed.), Türk Dış Politikası Cilt:1, 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, s.522- 575.
Eyüboğlu, S. (1999), Köy Enstitüleri Üzerine, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
Gedikoğlu, Ş. (1971), Evreleri, Getirdikleri ve Yankılariyle Köy Enstitüleri, Ankara: İş Matbaacılık. Karpat, K. H. (2008), Türk Demokrasi Tarihi, 3. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Karpat, K. H. (2016), Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm, 2. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Kautsky, J. H. (1967), Political Change in Underdeveloped Countries, New York: John Wiley&Sons, Inc.
Kautsky, J. H. (1972), The Political Consequences of Modernization, New York: John Wiley&Sons, Inc.
Keser, U. (2010), 1940 Köy Enstitüleri Layihasından (tasarısından) Günümüze Köy Enstitülerinin Türk Aydınlanma Sürecine Etkileri, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu 14-17 Nisan 2010, Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, s.251-268.
Köker, L. (2009), Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İstanbul: İletişim Yayınları.
Köymen, O. (2017), Kapitalizm ve Köylülük, 3. Baskı, İstanbul: Yordam Kitap. Margulies, R. ve Yıldızoğlu E. (2013), Tarımsal Değişim: 1923-1970, I. C. Schink ve E. A. Tonak (Der.). Geçiş Sürecinde Türkiye, 6. Baskı, İstanbul: Belge Yayınları, s.433-469.
Polat, S. ve Oğuz, K. (2010), İsmail Hakkı Tonguç ve Köy Enstitüleri, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu 14-17 Nisan 2010, Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, s.93-101.
Tekeli, İ. (2005), Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiye’de Kent Planlaması, S. Bozdoğan ve R. Kasaba (Ed.), Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, 3. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekeli, İ. (2019), Cumhuriyet Dönemi Boyunca Kırsalın Geçirdiği Dönüşüm ve Kırsaldan Kopuş, Efil Journal 2 (6), s.8-48.
Tekeli, İ., 1950 Sonrasının Kendisini Yeniden Üretemeyen Popülist Modernleşmesi, Erişim adresi: https://www.academia.edu/38252623/1950lerin_Kendisisin_Yenid en_%C3%9Cretemeyen_Modernle%C5%9Fmesi, [Erişim Tarihi: 04.01.2019]
Touraine A. (2002), Modernliğin Eleştirisi, 4. Baskı, İstanbul: YKY.
Tunaya, T. Z. (2004), Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tütengil, C. O. (1977), 100 Soruda Kırsal Türkiye’nin Yapısı ve Sorunları, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Vatandaş, C. (2017), Kapsam ve Yöntem Açısından Türk Modernleşmesi, M. Zencirkıran (Ed.), Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, 6. Baskı, Bursa: Dora.