XVI - XVII. YÜZYILLARDA TONYA VE ÇEVRESİNDE İSKÂN BİRİMLERİ VE NÜFUS

“XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Tonya ve Çevresinde İskân Birimleri ve Nüfus” adlı makalemizde bugünkü Tonya ilçesinin ilk yerleşim birimlerini oluşturan yerlerin neler olduğu, bu iskân birimlerinin ne zaman kurulduğu ve buralara yerleşen nüfusun ne kadar olduğu Tapu Tahrir ve Avârız Defterlerine dayanılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca bölge ile ilgili yapılan çalışmalar da değerlendirilmiştir. Tonya ve yakın çevresindeki nüfusun yükseliş ve düşüşüne neden olan olayların neler olduğu tespite çalışılmıştır. İskân birimlerinde yaşayan halkın kişi ve baba adlarından hareketle Çepni ve diğer Türkmen boylarıyla bir ilişkisinin olup olmadığı değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Tonya, İskân, Nüfus, Adlar

POPULATION AND SETTLEMENT OF TONYA AND ITS DISTRICTS IN THE XVI. AND XVII. CENTURIES

In the name of “Population and Settlement of Tonya and its districts in the XVI. and XVII. centuries, it has been tried to obtain where the first settlement places of current Tonya town were, when such places were settled down and how many people living in such places in the light of information based on Deed Books and Drifter Books. Further, academic studies concerning such places have been evaluated. The reasons of decrease and increase in the population of Tonya and its districts have been revealed. It has been analyzed whether there is any relations of person and father names living in such districts with Çepni and other Turkmen tribes or not.

Keywords:

Tonya, Settlement, Population, Names,

PDF

___

1.Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (=BOA) ----------, Bâb-ı Âsafî, Defterhâne-i Âmire Kalemi (= A.DFE), nr. 85. ----------, Baş Muhasebe Kalemi Defteri Katalogu Espiye Madeni (=D.BŞM-ESM), nr. 17254. ----------, Kamil Kepeci (=KK), Mevkufat Kalemi (=MK), nr. 2697, 2703. ----------, Maliyeden Müdevver Defterler (= MAD), nr. . 828, 3260. ----------, Mühimme Defteri (=MD), LXXVII. ----------, Tahrir Defteri (=TD), nr. 52, 53, 387, 288, 613. Tapu Kadastro Kuyud-ı Kadime Arşivi (=TK. KKA) ----------, Tahrir Defteri (=TD), nr. 29, 43, 348.
2.Kitap ve Makaleler
AÇIK, Turan, Gelenek ve Modernlik Arasında Bir Osmanlı Şehri: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon’da Siyaset, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Trabzon 2012. AÇIKEL, Ali, “Artukabad Kazasında Türk Kişi Adları (1455-1520)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 13, S: 2, Elazığ 2003, s. 306-335. ANDREADİS, Yorgo, Gizli Din Taşıyanlar, 2. Baskı, trc. Atilla Tuygan, Belge Yayınları, İstanbul 1999. AKDAĞ, Akdağ, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası (Celâli İsyanları), Bilgi Yayınevi, İstanbul 1975. ALTUNBAY, Mustafa, “XVIII. Yüzyılda Gümüşhane Madenleri”, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım1998) Bildiriler, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 1999, s. 379-393. AYGÜN, Necmettin, “Osmanlı Devleti’nde İdari Taksimat Alanındaki Düzenlemelerin Taşradaki Yansımaları: Vakfıkebir, Şarlı ve Tonya Örneği (1840 -1918)”, Karadeniz Araştırmaları, S: 26, Trabzon 2010, s. 35-77. ATMACA, Muhammet, Tarih İçinde Tonya, Tonya Belediyesi Yayınları, Trabzon 2005. BARKAN, Ö. Lütfi, “Ta¬ri¬hî De¬mog¬ra¬fi Araş¬tır¬ma¬la¬rı ve Os¬man¬lı Ta¬ri¬hi”, Tür¬ki¬yat Mec¬mu¬ası, X, İs¬tan¬bul 1953, s. 1-26. BİLGİN, Süleyman-BİRİNCİ, Ali Mesut-ÇAKICI, Mustafa- DEMİRCİOĞLU, Sezgin, Trabzon Nüfus Kütüğü (1834), Düzey Matbaacılık, İstanbul 2010. BOSTAN, M. Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağı’nda Sosyal ve İktisadî Hayat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2002. ----------, “XVII. Yüzyılda Akçaabad Nahiyesinin Nüfusu”, Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu (26-28 Nisan 2013), Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2014, s. 87-114. ----------, “XVI. Asrın Başlarında Çaykara’da Sosyal ve İktisadî Hayat”, Çaykaralılar, S: 3, İstanbul Ocak 1993, s. 5-10.
----------, “XVI. Asrın Ortalarında Çaykara”, Çaykaralılar, S: 5, İstanbul Eylül 1993, s. 33-40.
BRAUDEL, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası I, trc. M. Ali Kılıçbay, Eren Yayıncılık, İstanbul 1989. ÇOLAK, Ali, 1868 Nolu Trabzon Şer'iyye Siciline Göre Kentin Sosyal ve Ekonomik Hayatı (1703 –1705), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 1997. DEMİR, Alparslan, “Kelkit Kazası’nda Şahıs Adları”, Gümüşhane Tarihi (İl Oluşunun 85. Yılında Gümüşhane Tarihi ve Ekonomisi Sempozyumu Tarih Bildirileri: 25-26 Mayıs 2010), Gümüşhane 2016, s. 232-273. EMECEN, Feridun M., “Trabzon Eyaletinin Batı Sınırları”, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım 1998)-Bildiriler, Trabzon 1999, s.159-166. ----------, Doğu Karadeniz’de İki Kıyı Kasabasının Tarihi Bulancak – Praziz, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005. ----------, Doğu Karadeniz’de Bir Vadi Boyu Yerleşmesi Ağasar Vadisi: Şalpazarı – Beşikdüzü, Serander Yayınları, Trabzon 2010. ----------, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan, Devlet ve Toplum, Timaş Yayınları, İstanbul 2011. EROL, Aydil, Şarkılarla Şiirlerle Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, 2. Baskı, Türk Kültür Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Ankara 1992. FAROQHI, Suraiya, Osmanlıda Kentler ve Kentliler, trc. Meyir Kalaycıoğlu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1993. ----------, “Krizler ve Değişim 1590-1699”, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c. II, trc. A. Berktay, S. Antiç, S. Alper, Eren Yayınları, İstanbul 2004, s. 543-743. Genel Nüfus Sayımı-Trabzon Vilayeti: 20 İlkteşrin 1935, C: 54, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1937. Genel Nüfus Sayımı-Köyler Nüfusu: 20 İlkteşrin 1935, C: 59, Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü Yayını, Ankara 1937. Genel Nüfus Sayımı: 20 İlkteşrin 1940, Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1944. Genel Nüfus Sayımı:21.10.1945, Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1950. (Genel)Umumi Nüfus Sayımı (1950), Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1951. Genel Nüfus Sayımı (1955), Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 1961. Genel Nüfus Sayımı (1960), Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayını, Ankara 1963. GÖYÜNÇ, Ne¬jat, “Hâ¬ne De¬yi¬mi Hak¬kın¬da”, Ta¬rih Der¬gi¬si, S: 32, İs¬tan¬bul 1979, s. 331-348. GÜÇER, Lüt¬fi, XVI-XVII. Asır¬lar¬da Os¬man¬lı İm¬pa¬ra¬tor¬lu¬ğun¬da Hu¬bu¬bât Me¬se¬le¬si ve Hu¬bu¬bât¬tan Alı¬nan Ver¬gi¬ler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İs¬tan¬bul 1964. HACISALİHOĞLU, Mehmet; Trabzon’da Ayanlık Mücadelesi: Hacısalihzâde Hasan Ağa, Ömer Ağa ve Büyük Ali Ağa (1737-1844), 2. Baskı, Serander Yayınları, Trabzon 2014. İNALCIK, Halil, “XV. Asır Sa¬na¬yi ve Ti¬ca¬ret Ta¬ri¬hi¬ne Da¬ir Ve¬si¬ka¬lar”, Bel¬le-ten, XXIV/93, An¬ka¬ra 1960, s. 45-96. {İNAN}, Abdülkadir, Birinci İlmî Seyahate Dâir Rapor, İktisat Matbaası, İstanbul 1930. İNAN, Kenan, Onyedinci Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadi Hayat, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon 2013. JENNINGS, Ronald C., “Pious Foundations in the Society and Economy of Ottoman Trabzon, 1565-1640”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, c. XXXIII/3, Leiden 1990, s. 271-336. KALYONCU, Hasan, Tonya, Korza Yayıncılık, Tonya 2010. KOÇ, Yahya, 149 Numaralı Mühimme Defteri (1155-1156/1742-1743) İnceleme-Çeviri Yazı-Dizin, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011. KURT, Yılmaz, “Sivas Sancağında Kişi Adları”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (= OTAM), S: 4, Ankara 1993, s. 223-290. ----------, “Çorumlu Kazası Kişi Adları (XVI. Yüzyıl)”, OTAM, S: 6, Ankara 1995, s. 211-247. ----------, “1525 Tarihinde Adana Sancağında Türkçe Kişi Adları Üzerine”, BAL-TAM Türklük Bilgisi, Prizren 2005, s. 72-83. KÜÇÜK, Levent, Osmanlı Vergi Hukukunda Avarız Kavramı ve Avarızın İdaredeki Rolü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2007. MEKER, Michael E., İmparatorluktan Gelen Bir Ulus-Türk Modernitesi ve Doğu Karadeniz’de Osmanlı Mirası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005. MİROĞLU, İsmet, XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, Anadolu Yakası Bayburt Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayınları, İstanbul 1975. ÖKSÜZ, Hikmet, “Tarihi Seyir İçinde Düzköy”, Düzköy 2004, Düzköy Belediyesi Yayınları, Akçaabat 2004, s. 2-17. ÖZTÜRK, Temel; Osmanlıların Kuzey ve Doğu Seferlerinde Savaş ve Trabzon, Serander Yayınları, Trabzon 2011. SÜMER Faruk, Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, C: I, İstanbul 1999, muh. sy.; C: II, İstanbul 1999. STOKES, Martin, “Doğu Karadeniz Türklerinin Varlığı ve Kültürel Etkinlikleri”, Konuşan Karadeniz, S: 3, İstanbul 1988, s. 22. Trabzon Vilayeti Salnamesi 1876, Haz. Kudret Emiroğlu, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara 1995. ZAMAN, Mehmet, Tonya İlçesinin Coğrafi Etüdü, Tonya Belediyesi Kültür Yayınları, Akçaabat 2001.