Davetsiz Misafiri Beklerken İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Pasif Güvenlik Önlemleri (1939-1940)

İkinci Dünya Savaşı Türkiye’deki toplumsal yapıyı olabildiğince etkilemiştir. Bunun temel nedeni, savaşın Türkiye için yüksek bir olasılık haline gelmesidir. Bu nedenle devlet erki cephede gerçekleşecek savaşlara dönük önlemler aldığı kadar cephe gerisindeki sivil toplumu da korumaya çalışmıştır. Pasif güvenlik önlemleri olarak hayat bulan bu önlemler uyarınca sivil toplumu korumaya yönelik kanunlar, talimatnameler ve nizamnameler yayınlanmış; siper ve sığınak kazma, maske temin etme, karartma uygulamalarına gitme ve tatbikat yapma türünde eylemler gerçekleştirilmiştir

Anahtar Kelimeler:

İkinci Dünya Savaşı, Pasif güvenlik, Hava taarruzu, Sığınak, Tatbikat

Waiting For Intruder: Passive Security Measures İn Turkey During The World War II (1939-1940)

The Second World War has profoundly affected the social structure in Turkey. The main reason for this was that the war became a high possibility for Turkey. Therefore, state took measures towards wars that might take place in the front line and tried to protect civilians beyond front lines. In accordance with these measures, invigorated as passive security measures, legislations, regulations and instructions were promulgated in order to protect civilians. Moreover, several other applications were carried out such as digging trenches and shelters, supplying masks, performing black outs and drills

Keywords:

World War II, Passive security, Air strike, Shelter, Military exercise,

PDF

___

I. Arşiv Kaynakları
Hava Taarruzlarına Karşı Işıkların Söndürülmesi ve Karartılması Hakkındaki Nizamname, Kararname No: 2/10346, T.C. Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti, Hudud ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü, Receb Ulusoğlu Basımevi, Ankara, 1939.
Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Korunma Nizamnamesi, Kararname No: 2/10680, Genelkurmay Başkanlığı, Başvekâlet Neşriyat ve Müdevvenat Dairesi Müdürlüğü, Ankara, 1939.
Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Korunma Talimatnamesi, Çituris Biraderler Basımevi, İstanbul, 1939.
Yapılarda Pasif Korunma Bakımından Tatbik Edilecek Esaslar ve Sığınaklar Nizamnamesi, Kararname No: 2/12571, Başvekâlet Neşriyat ve Müdevvenat Dairesi Müdürlüğü, Ankara, 1940.
II. Süreli Yayınlar
Cumhuriyet,
Tan,
Ulus.
III. Kitaplar
ARCAYÜREK, Cüneyt; İkinci Dünya Savaşı ve İki Cephede Türkiye, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2010.
AKAR, Rıdvan, Aşkale Yolcuları, Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları, Doğan Kitap, İstanbul, 2009.
AKTAR, Ayhan, Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, 10. bsk., İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
ATTİLA, Cavide, Zehirli Gazlar, CHP Basımevi, Aydın, 1939.
BALİ, N. Rıfat, Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri, Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945), 8. bsk., İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, 3. bsk., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
KARABEKİR, Kazım, Ankara’da Savaş Rüzgârları, II. Dünya Savaşı, Emre Yayınları, İstanbul.
KAYRA, Cahit, Savaş Türkiye Varlık Vergisi, 4. bsk., Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2013.
KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C.II, İletişim Yayınları, İstanbul, 1996.
MUMCU, Uğur, 40’ların Cadı Kazanı, 20. bsk., Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı Yayınları, Ankara, 1998.
Pasif Korunma Komisyonunun Halka Hava Tehlikesine Karşı Korunma Tavsiyeleri, Türkdili Matbaası, Balıkesir, 1939.
Pasif Korunma, Bayındırlık Bakanlığı, Bayındırlık İşleri Dergisine Ek, Çankaya Matbaası, Ankara, 1939.
SANDER, Oral; Siyasi Tarih 1918-1994, 9. bsk., İmge Kitabevi, Ankara, 2001.
TEKELİ, İlkin- İLHAN, Selim; Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiye’si, C.I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
URAN, Hilmi; Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
IV. Makaleler
“Ankara’da Hava Hücumlarına Karşı Müdafaa Tedbirleri, Tayyareler Yangın Tahrip ve Gaz Bombaları Atacak”, s. 2.
“Ankara’da Pasif Korunma Tecrübesi”, Cumhuriyet, 12 Eylül 1939, s. 3.
“Bahçede Bir Sığınak Siper Nasıl Kazılır?”, Ulus, 4 Ekim 1939, s. 4.
“Bombalar Halka Teşhir Ediliyor”, Ulus, 17 Eylül 1939, s. 4.
“Dün Ankara’da Hava Hücumu Denemesi Yapıldı”, Tan, 19 Eylül 1939, s. 3
“Dün Ankara’daki Tecrübe Muvaffakiyetli Netice Verdi”, Ulus, 19 Eylül 1939, s. 1,
“Dün İzmir Bir Hava Hücumuna Uğradı”, Ulus, 17 Ekim 1939, s. 2.
“Dün Maarifte Yapılan Toplantı”, Cumhuriyet, 5 Ekim 1939, s. 2.
“Evlerin Bahçelerinde Siperler Kazılacak”, Tan, 14 Kasım 1939, s. 5.
“Gaz Depoları İçin Tedbir Alınıyor, Depolar Mahfuz Yerlere Kaldırılacak ve Maskelenecek”, Tan, 13 Aralık 1939, s. 2.
“Halka Bombalar Gösterilecek”, Ulus, 15 Eylül 1939, s. 4.
“Halka Gösterilmek Üzere Numune Siperleri Kazıldı”, Ulus, 13 Eylül 1939, s. 3.
“Hava Hücumlarına Karşı Umumi Sığınaklar İçin Tetkikatlar Yapılıyor”, Tan, 18 Kasım 1939, s. 2.
“Hava Hücumuna Karşı Korunma, Ankara’daki Tecrübe Çok Muvaffakiyetle Neticelendi”, Ulus, 19 Eylül 1939, s. 1.
“Hava Hücumuna Karşı Korunma, Ankara’daki Tecrübe Çok Muvaffakiyetle Neticelendi”, Ulus, 19 Eylül 1939, s. 1.
“Hava Müdafaa Komutanının Ankara Halkına Tavsiyeleri, Müdafaada Ne Gibi Şartlar Altında ve Ne Gibi Tedbirlerle Muvaffak Oluruz”, Ulus, 19 Eylül 1939, s. 2.
“Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Müdafaa, Gece Tatbikatı”, 1 ve 4.
“Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Müdafaa, Gece Tatbikatı”, Ulus, 28 Eylül 1939, s. 1 ve 4.
“Hava Taarruzlarından Pasif Korunma”, Ulus, 6 Eylül 1939, s. 2.
“Hava Tehlikesi Ekipleri Kursları Başladı”, Tan, 20 Aralık 1939, s. 2.
“İstanbul Pasif Korunma Teşkilatında 10.000 Kişi Tavzif Edilecek”, Ulus,12 Eylül 1939, s. 5
“İstanbul Pasif Korunma Teşkilatında 10.000 Kişi Tavzif Edilecek”, Ulus,12 Eylül 1939.
“İtfaiye Ekipleri”, Tan, 14 Kasım 1939, s. 5.
“Kadınlara da İş Verildi”, Tan, 14 Kasım 1939, s. 5.
“Mekteplerde Pasif Korunma Tedbirleri, Talebelerin Gaz Maskeleri Edinmeleri İçin İmkânlar Aranıyor”, Cumhuriyet, 12 Ekim 1939, s. 2.
“Mekteplerde Pasif Müdafaa Tecrübesi, Önümüzdeki Hafta Egzersizlere Başlanıyor”, Cumhuriyet, 19 Kasım 1939, s. 2.
“Mekteplerde Pasif Müdafaa Teşkilatı Hazırlığı, Muallim ve Talebeler Birer Tane Maske Alacaklar”, Cumhuriyet, 7 Ekim 1939, s. 2.
“Mekteplerde Tedbir Alınıyor”, Tan, 4 Ekim 1939, s. 2
“Mektepliler Maske Alacak, Hava Tehlikesinden Korunma Malzemesi Alınması İçin Mekteplere Tahsisat Verildi”, Tan, 5 Ekim 1939, s. 2.
“Memurlar da Maske Alacaklar”, Tan, 13 Aralık 1939, s. 2.
“Müesseselerde Alınacak Tedbirler Üzerinde Çalışmalara Devam Ediliyor”, Cumhuriyet, 6 Ekim 1939, s. 2.
“Numune Sığınakları Yaptırılacak”, Tan, 29 Kasım 1939, s. 2.
“Siper ve Sığınaklar, Alakadarlar İnşaat Hazırlıklarına Başladılar”, Cumhuriyet, 7 Aralık 1939, s. 2.
“Pasif Korumada Vazife Alacaklar, Vatandaşların Hizmet Edeceği Yerler Tespit Olundu”, s. 1.
“Pasif Korunma İçin Yeni Mesai, Üsküdar ve Adalar Kursları Faaliyete Geçti”, Cumhuriyet, 7 Aralık 1939,s. 2.
“Pasif Korunma Mecburiyetine Göre Binalar Nasıl Yapılacak?”, Ulus, 29 Eylül 1939, s. 2.
“Pasif Korunma, İki Numaralı Talimatname Tatbik Ediliyor”, Cumhuriyet, 12 Eylül 1939, s. 2.
“Pasif Korunmada Her Aileye Muayyen Vazifeler Veriliyor, Ankara’dan Sonra Diğer Büyük Şehirlerde de Temsil Mahiyette Tecrübeler Yapılacak”, Ulus, 12 Eylül 1939, s. 2.
“Pasif Korunmada Vazife Alacaklar, Ekiplerde Çalışacak Olan 8.000 Kişinin İsimleri Tespit Ediliyor”, Cumhuriyet, 24 Eylül 1939, s. 2.
“Pasif Korunmada Yeni Tedbirler”, Tan, 1 Aralık 1939, s. 2.
“Pasif Müdafaa Tecrübesi İçin Her Şey Hazır, Her An Alarm İşaretini Bekleyebiliriz”, Ulus, 18 Eylül 1939, s. 2.
“Pasif Müdafaa, Ekiplerde Çalışacak Olan Sekiz Bin Kişi Seçildi”, Cumhuriyet, 13 Kasım 1939, s. 2.
“Şehrimizde Gaz Kursları Açılıyor”, Ulus, 20 Eylül 1939, s. 5
“Talebeler İçin Kolaylık”, Tan, 13 Aralık 1939, s. 2.
“Üniversitede Pasif Korunma Teşkilatı, Bu İşlerle Uğraşmak Üzere Bir Komisyon Faaliyete Geçti”, Cumhuriyet, 10 Eylül 1939, s. 2.
“Yakınlarda Pasif Korunma Gece Tatbikatı Yapılacaktır”, Ulus, 25 Eylül 1939, s. 2
“Yurdun Birçok Yerlerinde Korunma Siperleri Yapılacak”, Ulus, 19 Eylül 1939, s. 5.
“Yurdun Her Yerinde Hava Taarruzlarından Korunma Kursları Açılıyor”, Ulus, 19 Eylül 1939, s. 5.
“Zehirli Gaz Kursları Faaliyete Geçti”, Cumhuriyet, 5 Ekim 1939, s. 2.
FELEK, B., “Şakadan Hava Hücumu”, Tan, 20 Eylül 1939, s. 3 ve 7.
KARABULUT, Umut, “Birinci Dünya Savaşı’nda İngilizlerin Psikolojik Bir Harekâtı: Sahte Tanin Nüshaları, Atatürk Yolu, C.IV, S.54.
TOPRAK, Zafer; “Türkiye’de Barış Ortamında Savaş Travması: Hava Taarruzuna Karşı Pasif Korunma”, Toplumsal Tarih Dergisi, S.163.