197101

Milli Mücadele Taraftarlığından Cumhuriyet Karşıtlığına Velid Ebuzziya

Mondros Mütarekesi sonucu işgale uğramaya başlayan Anadolu, Mustafa Kemal Paşa önderliğinde girişilen Milli Mücadele hareketi sonucunda tam bağımsızlığına kavuşmuştur. Milli Mücadele geniş bir katılımla, farklı çevrelerden, farklı mesleklerden kişilerin verdiği destekle kazanılmıştır. Bu mücadelede basın son derece etkili olmuştur. İstanbul ve Anadolu basını Milli Mücadele’ye taraftar ve karşıt olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Taraftar olan ve olmayan basında yapılan propaganda ve fikirler de halkın Milli Mücadele’ye olumlu veya olumsuz yaklaşımında çok etkili olmuştur. Bu süreç içerisinde, özellikle Milli Mücadele taraftarlığında Milli egemenlik fikri çok benimsenmiş ve savunulmuştur. Çalışmamıza konu olan Abdurrahman Velid Ebüzziya, tam anlamıyla Milli Mücadele ve milli egemenlik taraftarı olmuş, gazetesinde bu yönde çok sayıda makale ve haber yapmıştır. Ayrıca, Anadolu’ya gazeteci yollama, silah kaçırma gibi faaliyetlerde de bulunmuştur. Ancak Milli Mücadele sonuçlandıktan sonra ortaya atılan cumhuriyet olgusuna şiddetle karşı çıkmıştır. Bu yönetim biçiminin Türkiye için henüz çok erken olduğu ve bu suretle istismar edilerek otoriter bir hale geleceği endişesini dile getirmiş ve bu düşüncelerini cesurca ifade etmiştir. Bu yüzden de gazetelerinin kapanması, İstiklal Mahkemesi’ne sevk edilme gibi durumlarla karşı karşıya kalmıştır. Ancak Milli Mücadele’ye yaptığı hizmetler göz önüne alınarak, çok ağır bir ceza ile karşılaşmamıştır

Anahtar Kelimeler:

Velid Ebüzziya, Tasvir-i Efkâr, Cumhuriyet, Milli Mücadele

Velid Ebuzziya From The National Struggle Advocacy To Anti-Republicanism

Anatolia, which started to be occupied as a result of the Armistice of Montrose, became fully independent as a result of the National Struggle movement that was initiated under the leadership of Mustafa Kemal Paşa. National Struggle was won with a broad participation and support from different environments and different professions. Press had a strong effect upon this struggle. İstanbul and Anatolian press was separated into two parts as supporters and opponents of the struggle. The propagandas and opinions that were encountered in the supporter and non-supporter press had a great influence on positive or negative approach of the public towards the National Struggle. During this process, the idea of National domination was adopted and defended especially by the supporters of the National Struggle. Abdurrahman Velid Ebüzziya, who is mentioned in the study, was in favor of the National Struggle and national domination and he wrote a great number of articles and news on this subject in his newspaper. He was also involved in activities such as sending journalists to Anatolia and smuggling weapons. However, he argued against the phenomenon of the republic, Author bravely expressed, This form of management was still too early for Tukey and woried about for this reason could be exploited and authoritaran. Thereby, his newspapers were closed and he was sent to the Independence Court. However, he was not severely punished by courtesy of his services to the National Struggle

Keywords:

Velid Ebüzziya, Tasvir-i Efkâr, Republic, National Struggle,

PDF

___

I. Süreli Yayınlar
ÇTTAD, XIV/28, (2014/Bahar)
Anadolu’da Yeni Gün, “Gazi Paşanın Beyanatı”, 24 Eylül 1923.
EBÜZZİYA, Velid, “Meclis reisliği ile Cumhurreisliği bir arada olmaz”, Tevhid-i Efkâr, 20 Teşrinievvel 1923.
....... “Ankara ile Uyuşmak Meselesi”, Tevhid-i Efkâr, 19 Haziran 1921.
.......“Kurban Kesilmedikçe Bayram Olmaz”, Tevhid-i Efkâr, 7 Haziran 1921.
.......“Mecliste Neler Oluyor”, Tevhid-i Efkâr, 12 Haziran 1921.
.......“Milletin Fedakârlığı Karşısında”, Tevhid-i Efkâr,, 29 Şubat 1920.
.......“Vaziyetin İnkışafına Doğru”, Tevhid-i Efkâr,, 13 Haziran 1921.
....... “Sulh değil Harb”, Tevhid-i Efkâr, 23 Haziran 1921.
.......“Türkün İhtiyaç Sulhünden İstifade Edilmeli”, Tevhid-i Efkâr, 5 Haziran, 1921.
.......“ Efendiler İstical Ediyorsunuz”, Tevhid-i Efkâr, 30 Teşrinievvel, 1923.
....... “Ankara İstasyon Binası Cumhuriyeti Doğurabilecek mi?”, Tevhid-i Efkâr, 19 Teşrinievvel, 1923
....... “Cumhuriyet Düşmanları”, Tevhid-i Efkâr, 8 Teşrinisani 1923.
....... “Devlet İhtiraı İlleti”, Tevhid-i Efkâr,, 24 Teşrinievvel 1923.
....... “Efendiler Devletin Adına Taktınız İşleri Düzeltebilecek misiniz?”, Tevhid-i Efkâr, 31 Teşrinievvel, 1923.
....... “El Çabukluğu Marifet Usülü İle Devlet Şekli Tehdil ve Tespit Edilebilir mi”, Tevhid-i Efkâr, 22 Teşrinievvel, 1923.
.......“Hasta Adamın Dinamik Çocukları”, Tasvir-i Efkâr, 12 Teşrinievvel 1919.
.......“Meclis reisliği ile Cumhurreisliği bir arada olmaz”, Tevhid-i Efkâr, 20 Teşrinievvel 1923.
....... “Millet ve Padişah”, Tasvir-i Efkâr, 21 Şubat, 1920
....... “Patriklerin Şikâyetleri”, Tasvir-i Efkâr 20 Teşrinievvel 1919.
....... “Son Fırsat Son İmtihan”, Tasvir-i Efkâr, 11 Teşrinievvel 1919.
....... “Ankara’daki Şakşakçıların Himmetiyle Bakalım, Çember-i Devran Daha Neler Gösterecek”, Tevhid-i Efkâr, 2 Teşrinisani 1923.
.......“Cumhuriyet Katarı Şimdilik Yerinde Sayıyor”, Tevhid-i Efkâr,20 Teşrinievvel, 1923. .......“Ankara İstasyon Binası Cumhuriyeti Doğurabilecek mi?”, Tevhid-i Efkâr,19 Teşrinievvel, 1923.
....... “ İrade-i Milliyenin Zaferi”, Tasvir-i Efkâr, 7 Mart 1920.
....... “Cumhuriyet Terazisinin Hangi Kefesi Ağır Basacak”, Tevhid-i Efkâr,, 23Teşrinievvel, 1923.
....... “Bizi Korkutan Kırmızı Cumhuriyet Paçavrası mıdır?”, Tevhid-i Efkâr,, 1 Teşrinisani 1923.
Hâkimiyet-i Milliye, 7 Şubat 1924 Tanin, 31 Ekim 1923.
Tasvir-i Efkâr, 12 Teşrinievvel 1919.
Tasvir-i Efkâr, 12 Teşrinievvel 1919. “Ruşen Eşref Bey’in Anadolu Telgrafları”,
Tevhid-i Efkâr, 1 Teşrinisani 1923;
Tevhid-i Efkâr, 5 Ekim 1923 ( 5 Teşrin-i Evvel, 1339).
Tevhid-i Efkâr, 5 Ekim 1923 ( 5 Teşrin-i Evvel, 1339).
Vatan, 31 Teşrinievvel, 1923.
II. Kitaplar
ALPKAYA, Faruk, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923–1924), İstanbul, 1998.
ATATÜRK, Kemal, Nutuk (1919–1927), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.2–3 Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, İstanbul, 1984.
ATEŞ, Nevin Yurtsever, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Sarmal Yay., İstanbul, 1994.
AYBARS, Ergün, İstiklal Mahkemeleri ( 1920–1927), İstanbul, 1997.
Aylık Ansiklopedi; C.I, İstanbul, 1945.
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, 1978.
BOZDOĞAN, Sibel – Kasaba, Reşat, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul, 1998.
COŞAR, Ömer Sami, Milli Mücadele Basını, Gazeteciler Cemiyeti Yay., İstanbul, b.t.y.
GÜZ, Nurettin, Türkiye’de Basın İktidar İlişkileri 1920–1927, Ankara, 1991.
HİMMETOĞLU, Hüsnü, Kurtuluş Savaşı’nda İstanbul ve Yardımları, C.1, İstanbul, 1975.
İnönü Atatürk’ü Anlatıyor, haz. Abdi İpekçi, İstanbul, 1968.
KANSU, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölünceye Kadar Atatürk’le Beraber, 4. bsk., C.2, Ankara, 1997.
KURAT, Yuluğ Tekin, Ankara, 1986. Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması 1914-1924,
KUTAY, Cemal, Bilinmeyen Tarihimiz, İstanbul,1974.
LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı, Ankara, 1984.
ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 3. bsk., İstanbul, 1999.
ÖZKAYA, Yücel, Milli Mücadelede Atatürk ve Basın (1919–1921), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 1989.
ÖZTOPRAK, İzzet, Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Ankara, 1989.
.......,, Kurtuluş Savaşı’nda Türk Basını, İş Bankası Yay., Ankara, 1981.
SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, 6. bsk., İstanbul, 2010.
SÖYLEMEZOĞLU, Galip Kemali, Yok Edilmek İstenen Millet, İstanbul, 1957.
ŞİMŞİR, Bilal N, Malta Sürgünleri, Bilgi Yay., Ankara, 1985.
TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.1, Ankara, 1977.
TANSU, Samih Nafiz, İki Devrin Perde Arkası, Pınar Yay., İstanbul, 1964.
TEMİZ, Ahmet, Velid Ebüzziya’nın Lozan Mektupları, İstanbul, 2007.
TEVETOĞLU, Fethi, Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara,1991.
TOKER, Metin, Şeyh Sait ve İsyanı, Ankara, 1968.
TOPUZ, Hıfzı, II. Mahmut’dan Holdinglere Türk Basın Tarihi, 2. bsk., İstanbul, 2003.
TURHAN, Mümtaz, Kültür Değişmeleri, 3. bsk., İstanbul, 1997.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi; C.2, Dergâh Yay. b.t.t.
US, Asım, Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, İstanbul, 1964.
ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, 3. bsk., İstanbul, 1998
III. Makaleler
BABAN, Cihat, “Ebüzziya Velid”, Meydan Dergisi, 1978.
BARAN, Tülay Alim, “İstanbul Basınında Cumhuriyetin İlanına Tepkiler ve Yorumlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S.44, C.XV, 1999.
ÇUKUROVA, Bülent, “Kurtuluş Savaşı’nda İstanbul Gizli Grupları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.II, S.5, 1986.
EBÜZZİYA, Ziyad, “Velid Ebüzziya”,Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.10 İstanbul, 1994.
EKİNCİ, Nejdet, “Kurtuluş Savaşında İstanbul ve Anadolu’daki Türk ve Düşman Gizli Faaliyetleri” Atatürk Yolu, C.4, S.14, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 1994.
KANDEMİR, Feridun, “Anadolu’ya Sırtında Cephane Taşıyan Gazeteci”, Yakın Tarihimiz, C.2, S.14, 1962.
.......; “Türk Basınında Cumhuriyetin İlanının Öncesi ve Sonrası” Atatürk Yolu, S.11, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, Ankara, 1993.
PİGAR, Ragıp, “Abdurrahman Velid Ebüzziya”, Yeni Defne, II/13, İstanbul, 1982, s.s.21–24.
SÜRMELİ, Serpil, Şeyhazedebaşı Karakolu Baskını ve Olay Mahalline Giren İlk Gazete Tevhid-i Efkâr, Atatürk Yolu Dergisi, S.45, 2010.