KIBRIS VE GAGAVUZ TÜRK HALK MASALLARINDAKİ KADIN KAHRAMANLAR VE SOSYO-KÜLTÜREL ROLLERİ

Kıbrıs Türklerinin halk masalları ağız özellikleri, karakterler, olay örgüleri, folklor unsurları ve daha birçok yönden yerel özellikleri içinde barındırarak, adaya has sözlü edebi kültürü devam ettirmektedir. Gagavuz Türk halk masallarına bakıldığında da Anadolu masallarıyla büyük benzerlikler taşıdıkları görülmektedir. Ortodoks Hristiyan Gagavuzların hem Anadolu hem de geçmiş Türk kültürüyle bağlarını koparmadığı ve buradan beslendiği yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Bu çalışmada Kıbrıs ve Gagavuz Türk kültürünün toplumsal bilinçaltını içinde muhafaza eden masalların tarih boyunca sağladığı birikimin kadın tipolojisine nasıl yansıdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Kıbrıs ve Gagavuz Türk toplumlarının masallar yoluyla kadına bakış açısı, kadının toplumdaki işlevleri, rolleri ve genel görünüşü de belirlenmeye gayret gösterilmiştir. Masallar âdeta söylenemeyenlerin söylendiği, yapılamayanların yapıldığı serbest bir alan gibidir. Dolayısıyla toplumun kadına bakış açısını ve kadın algısını da bütün çıplaklığıyla ortaya koyan metinlerdir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi ve verileri elde etmek için doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini ise amaçlı örnekleme yöntemiyle her iki kültürden seçilen 20’şer masal oluşturmaktadır. İnceleme kısmında masallar “betimsel analiz” yöntemiyle çözümlenmiştir. Elde edilen sonuçlara bakıldığında masal tiplerinin en fazla kişilik özellikleriyle anlatılarda yer aldığı belirlenmiş ve kadının masalların olay örgüsünü doğrudan etkileyen rollerde konumlandırıldığı görülmüştür. Ayrıca Kıbrıs ve Gagavuz Türk halk masallarında kadının iyi bir anne, çalışkan, akıllı, yetenekli bir kadın, saygı ve sevgi duyulan bir eş konumunda olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Masal, sosyo-kültürel rol, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Gagavuz, kadın kahraman

FEMALE CHARACTERS IN CYPRIOT AND GAGAUZIAN TURKISH FOLK TALES AND THEIR SOCIO-CULTURAL ROLES

Folk tales of Cypriot Turks have several local features such as dialect properties, characters, plots, folkloric elements and others, and maintain literature culture which is unique to the island. An examination of Gagauzian Turkish folk tales shows that they have several features in common with Anatolian folk tales. Studies have shown that Orthodox Christian Gagauzians maintain their relations with both Anatolia and their past Turkish culture and fed from these sources. This paper attempts to determine the manner with which the accumulation kept by folk tales throughout history which preserve the social sub-conscious of Cypriot and Gagauzian Turkish culture is reflected on female typology. In addition, effort has been paid to identify the functions, roles and general outlook of women and the attitude of the society towards women in Cypriot and Gagauzian Turkish communities through folk tales. Folk tales are like areas of liberty where the unspeakable is spoken and undoable is done. For this reason, they are texts which display the social attitude towards and perception of women without hiding anything. In this study qualitative research method and document analysis technique was used in order to obtain the data. The sample of the study consisted of 20 tales from each culture which were chosen using purposive sampling method. In the examination section the folk tales are examined using “descriptive analysis” method. An overview of the obtained results shows that folk types are mostly found in narratives with personality features and that women are placed in roles which directly affected the plot of the folk tales. In addition, it has been witnessed that in Cypriot and Gagauzian Turkish folk tales women are in the position of good mothers, hardworking, intelligent and skilled women, and loved and respected wives.

Keywords:

folk tale, social-cultural role, Turkish Republic of Northern Cyprus, Gagauzian, female character,

PDF

___

AKGÜL, Semra, “Kadın ve Aile Hayatı Konuları Bakımından Türkiye Türkçesi ve Gagavuz Türkçesi Atasözleri”, Türkiyat Mecmuası, Cilt 27, Sayı 2, 2017, s. 1-16.

BAYKARA, Tuncer, Türk Kültür Tarihine Bakışlar, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 2001.

DAS, Ritamani, “Psychoanalytical Study of Folktale”, IOSR Journal of Humanities and Social Science, Cilt 19, Sayı 10, 2014, s. 13-18.

EKİCİ, Metin, “Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler”, Millî Folklor, Cilt 6, Sayı 44, 1999, s. 10-17.

________, “Dede Korkut Kitabında Kadın Tipleri”, Ed. Birgül, A. K., Canpolat, A. Ş. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara, 2000, s. 123-138.

ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2017.

İNAN, Abdülkadir, “Türk Mitolojisinde ve Halk Edebiyatında Kadın”, Makaleler ve İncelemeler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998, s. 274-280.

İSLAMOĞLU, Mahmut, Kıbrıs Türk Folkloru. Ürün Yayınları, Ankara 2004.

________, Kıbrıs Türk Kültür ve Sanatı, Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, Lefkoşa 1994.

MANDALOĞLU, Mehmet, “İslamiyet’ten Önce Türklerde Aile Hukuku”, Selçuk Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 33, 2013, s. 133-159.

PERÇEMLİ, Valentina, Gagauz Türklerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm Âdetleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Kemal Yüce, İzmir 2011.

SADIÇ, Aysun, Masallarda Kadın-Güneydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Masal Örnekleri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Behiye Köksel, Gaziantep 2008.

TELLİOĞLU, İbrahim, “İslam Öncesi Türk Toplumunda Kadının Konumu Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 55, 2016, s. 209-224.

TÜFEKÇİ, Hacer - OLFAZ, Mustafa, “Yapağının Alternatif Kullanım Alanları”, Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2014, s. 18-28.

TÜRKMEN, Fikret, Âşık Garip Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Akçağ Yayınları, Ankara 1995.

UÇKUN, Rabia, Gagauz Masallarının Tip ve Motif Yapısı Bakımından İncelenmesi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Fikret Türkmen, İzmir 2003.

YILDIRIM, Ali - ŞİMŞEK, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.

YILMAZ, Ayfer, “Türk Kültüründe Kadın”, Millî Folklor, Cilt 16, Sayı 61, 2004, s. 111-123.

YORGANCIOĞLU, Oğuz, Kıbrıs Türk Folklorundan Derlemeler-Masallar II, Canbulat Yayınevi, Mağusa 2006.