Rehî-yî Mueyyîrî’nin Gazellerinde Çeşitli İsim ve Sıfatlarla Anılan Sevgili
Aşk mefhumu divan şiirinde en çok işlenen konulardan biridir. Aşk-âşık-maşuk hemen hemen tüm divan şairleri tarafından kullanılmış, divan şiirinin vazgeçilmez, ortak kalıplarındandır. Aşkın söz konusu edildiği şiirlerin merkezinde sevgili vardır.
Divan şiirinde sevgili ile ilgili kullanılan benzetmeler oldukça zengindir. Ay, âb-ı hayat, bahar, canan, dost, fitne, huri, sanem, şah, sultan, servi, şuh, dilber, bîvefa, dildar, dilara, gül, gülizar, melek, mum, saki, peri gibi birçok kelime çoğu zaman istiare yoluyla sevgiliyi ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu kelimelerden bazıları sevgilinin müşebbehünbihi durumunda olup bazıları sıfattır; fakat hepsi beyitlerde yeri geldikçe sevgilinin doğrudan doğruya ismi gibi kullanılmaktadır.
Modern dönem İran şairlerinden, Rehî mahlaslı Muhammed Hüseyin Mueyyȋrȋ de gazellerinde sevgiliyi teşbih, istiare ve kinaye yoluyla ahu, avcı, ay, aziz, bahar, can, güneş, gül, peri, put, saki, şuh, şule, şahit, yıldız gibi çeşitli isim ve sıfatlarla anmıştır.
Çalışmada Rehî’nin sevgili için kullandığı bu isim ve sıfatlar kısaca açıklanmış; şairin bu isim ve sıfatları sevgiliyle ilişkilendirerek nasıl kullandığı gazellerinden getirilen örnek beyitlerle incelenmiştir. Bu isim ve sıfatlar Farsça alfabetik sıraya göre başlıklandırılmıştır. Başlıkların yanındaki dipnotta şairin divanındaki ilgili benzer örneklerin sayfa numarası ve beyit numarası verilmiştir.
Beloved By Various Names and Adjectives in The Ghazals of Rahi-ye Moayyeri
The notion of love is one of the most studied subjects in diwan poetry. Love-lover-beloved is used by almost all ottoman poets and is one of the indispensable, common forms of diwan poetry. Beloved is at the center of the poems in which love is concerned.
The parables used in the diwan poetry about beloved are quite rich. Like moon, water of life, spring, friend, intriguer, houri, image, rose, king, cypress, seductive, belle, unfaithful, angel, candle, sake, fairy many words they are often used to express beloved through simile. Some of these words likened of the beloved and some are adjectives; but all of them are used as the name of the beloved directly in couplets.
Modern period Persian poets, name Rahi, Mohammad Hoseyin Moayyeri in own ghazals beloved like gazelle, hunter, moon, saint, spring, life, sun, rose, fairy, image, flame, witness, star agreed with various names and adjectives.
In the study, these names and adjectives used by the hostage for the beloved are briefly explained. how the poet used these names and adjectives by associating with his beloved was examined with the sample couplets brought from the ghazals. These names and adjectives are listed in Persian alphabetical order. In the footnote next to the headings, the page number and the couplet number of the similar examples in the poet's diwan are given.
___
Amîd, Hasan. (1389 hş.). Ferheng-i Amîd. Tahran: Neşr-i Ferheng-i Endîşmendân. Ay, Ümran. (2009). “Divan Şiirinde Güneşin Sevgili Tipine Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 117-162. Bahadır, Savaşkan Cem. (2013). Divan Edebiyatında Şarap ve Şarapla İlgili Unsurlar. İstanbul: Kitabevi. Dihhudâ, Ali Ekber. (1351 hş.) “دوست” , Lugatnâme, (XXIX, s. 386). Tahran: Mu’essese-yi İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran. Enverî, Hasan. (1383 hş.). Ferheng-i Kinâyât-i Sohen. Tahran: Ketâbhâne-yi Millî-yi Îrân. Erdoğan, Mehtap. (2013). Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili. İstanbul: Kitabevi. Erkal, Abdulkadir. (2009). Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi Kardaş, Sedat. (2012). “Divan Şiirinde Resim ve Heykel”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 47, 119-146. Kurnaz, Cemal. (1996). “Gül”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XIV, s. 219-222) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Mueyyirî, Rehî. (1379 hş.). Dîvân-i Kâmil-i Rehî-yi Mueyyirî. (haz. Keyûmers-i Keyvân). Tahran: İntişârât-ı Mecîd. Nebi Bozkurt, “Peri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XXXIV, s. 232-233); İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Pala, İskender. (2012). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları. Rami, Şerafettin. (1994). Enisü’l-Uşşak (Klâsik Doğu Edebiyatlarında Sevgiliyle İlgili Mazmunlar), (çev. Turgut Karabey, Numan Külekçi, Habib İdris). Ankara: Ecdâd Yayınları. Sebûr, E. D. ve Beyât, M. (1387 hş.). Endelib-i Gulşen-i Şiʽir ve Edeb ‘Rehî’, Pejuheşnâme-yi Ferheng u Edeb, 6, 239-282. Sefercioğlu, Mustafa Nejat. (2017). Dîvan Şiiri İncelemeleri ve Hocam Âmil Çelebioğlu İçin Yazdıklarım. İstanbul: Hiperyayın. Tolasa, Harun. (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları. Uzunoğlu Sayın, Esengül. (Kasım-2018). Fars Edebiyatında Gül Mazmunu [Öz]. I. Karaman Uluslararası Dil ve Edebiyat Kongresinde sunulan bildiri, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman. http://dosya.kmu.edu.tr/kudek/userfiles/files/%C3%96ZET%20K%C4%B0TABI_SON_PDF.pdf
- ISSN: 1300-9052
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık Romanında Yitirilmiş Değerler
Şairin Sesi: Rabındranath Tagore
Türkçenin Sesletiminin Yabancılara Öğretimi Üzerine Notlar
Yazıcıoğlu Mehmed Bahâeddin Tevfik (1845-1917) ve Bilinen Tek Eseri “Ufak Mecmûʿa-i Şiʿr”
Sehî Bey Divanı’nda Deyimler ve Atasözleri
Kazak Türklerinde “Kadın” Kişi Adları
Haçlı Tarihi Yazımında Pıerre L’ermıte: Sıradan Bir Keşiş Mi, Haçlı Seferinin Mimarı Mı?
Divan Şiirinin Estetik Dünyasında Şem’-i Kâfur (Kâfurdan Mum)