BORSA İSTANBUL'DA YER ALAN PETROL İŞLETMELERİNİN ETKİNLİKLERİNİN ÖLÇÜLMESİ: VERİ ZARFLAMA ANALİZİ

Petrol işletmeleri başarılı olabilmek için etkinlik, verimlilik, performans gibi önemli faktörleri göz önünde bulundurmalıdır. Petrol işletmelerinin verimliliği uluslararası piyasalarda rekabet gücünü arttırmaktadır. Bu nedenle petrol işletmeleri verimliliklerini artırabilmek için kaynaklarını etkin kullanmaları gerekmektedir. İşletmelerin etkinliği rekabet ortamında nerede olduğunu belirleme imkanı vermektedir. Bu çalışmada, Borsa İstanbul’a kayıtlı Petrol işletmelerinin (Atlantik, Avrasya, Aygaz, Mepet, Opet, Turcas, Tüpraş and Petkim) etkin olup olmadıkları ölçülmekte ve karşılaştırılmaktadır. Etkinlik ölçümünde Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi kullanılmıştır. Analizde işletmelerin 2017 finansal tabloları kullanılarak hesaplanan dört tane girdi ile iki tane çıktı değişkenleri veri olarak kullanılmıştır. Analiz sonucunda çalışmaya dahil edilen sekiz petrol işletmesinden beş işletmenin (Aygaz, Mepet, Opet Tüpraş and Petkim) tam etkin olduğu, üç işletmenin (Atlantik, Avrasya ve Turcas) ise tam etkin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada etkin olmayan işletmelerin etkin hale gelebilmeleri için girdi değişkenlerinde azaltma yönünde bir iyileştirme yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Borsa İstanbul, Petrol İşletmeleri, Etkinlik, Veri Zarflama Analizi

MEASURING THE EFFICIENCY OF OIL COMPANIES IN BORSA ISTANBUL: DATA ENVELOPMENT ANALYSIS

In order to be successful, oil companies should consider important factors such as efficiency, efficiency, and performance. The efficiency of oil companies increases their competitiveness in international markets. Therefore, oil companies should use their resources effectively in order to increase their productivity. The effectiveness of companies allows determining where they are in a competitive environment. In this study, it is measured and compared to whether the oil companies (Atlantic, Eurasian, Aygaz, Mepet, Opet, Turcas, Tüpraş, and Petkim) registered in Borsa Istanbul are effective or not. Data Envelopment Analysis (DEA) method was used for efficiency measurement. In the analysis, four inputs and two output variables calculated using the 2017 financial statements of companies are used as data. As a result of the analysis, it was concluded that five of the eight oil companies (Aygaz, Mepet, Opet Tüpraş, and Petkim) were fully effective, while three companies (Atlantic, Eurasia, and Turcas) were not fully effective. In order to make ineffective enterprises effective in the study, an improvement should be made in the reduction of input variables.

Keywords:

Borsa Istanbul, Oil Companies, Efficiency, Data Envelopment Analysis,

PDF

___

Aksoy, D. (2011) “Türkiye’deki Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Ölçümü Üzerine Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bakırcı F., Eslamian, S. ve Sattary, A. (2014), “BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(1 ), 9-19.
Bowlin, W.F. (1998), “Measuring Performance: An Introduction To Data Envelopment Analysis (DEA)”, The Journal of Cost Analysis, 3(3), 3-27.
Cenger, H. (2011), “İMKB‘de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı ”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 31.
Charnes, A., Cooper, W.W, Lewin, A.Y. ve Seiford, L.M. (1994), Basic DEA models. In: Charnes A, Cooper WW, Lewin AY and Seiford LM (eds). Data Envelopment Analysis.- Theory, Methodology, and Applications, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, Chapter 2, 23-47.
Çelik, İ. ve Ayan, S. (2017), “ Veri Zarflama Analizi ile İmalat Sanayi Sektörünün Finansal Performans Etkinliğinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(18) , 56-74.
Karaoğlan, S. (2018), “BİST XKMYA İşletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Ölçümü ve Yöntemlerin Karşılaştırılması”, Ege Akademik Bakış Dergisi 18(1), 63-88.
Koçyiğit, M. (2016) “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Çimento İşletmelerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analiz Kullanılarak Ölçülmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 429-439.
Kula, V. , Kandemir, T. ve Özdemir, L. (2009), “Vza Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Ölçüsü: İmkb’ye Koteli Çimento Şirketleri Üzerine Bir Araştırma”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 187- 202
Kula, V. Ve Özdemir, L. (2007), “ Çimento Sektöründe Göreceli Etkinsizlik Alanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntem İle Tespiti ”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, IX(1), 55-70.
Metin, S. , Yaman, S. Ve Korkmaz, T. (2017), “ Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri İle Belirlenmesi: BİST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama”, Bursa Uludağ Üniversitesi 2. Lisansüstü İşletme Öğrencileri Sempozyumu, 371-394.
Orçun, Ç. , Çimen, A.ve Şahin, A. (2014), “ Şirket Etkinlikleri: İMKB 100 İmalat Sanayi Şirketleri Uygulaması” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 21-34.
Özer, M. A. (2009), “Performans Yönetimi Uygulamalarında Performansın Ölçümü ve Değerlendirilmesi” Sayıştay Dergisi 73, 3-29.
Sezen, B. ve Doğan E. (2005), “Askeri Bir Tersaneye Bağlı Atölyelerin Karşılaştırmalı Verimlilik Değerlendirmesi: Bir Veri Zarflama Yöntemi Uygulaması”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 2(2), 77-87.
Tektüfekçi, F. (2010), “İMKB’ye Kayıtlı Halka Açık Teknoloji Şirketlerinde Finansal Etkinliğin Veri Zarflama Analizi (VZA) İle Değerlendirilmesi ” Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 69-77.
Ulucan, A. (2002), “İSO500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımı ile Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 5, 185-201.
Yalama, A. Ve Sayım, M. (2006), “Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Temel Analiz: Türkiye'de İMKB'ye Kote İmalat Sektörü Üzerine Ampirik Bir Uygulama ”, 10. Ulusal Finans Sempozyumu.
Yaşar, F. ve Yavuz, S. (2017), “İmalat İşletmelerinde Etkinlik Ölçümü: BIST 100 Örneği”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 193-220.
Yolalan, R. (1993), “İşletmeler arası Göreli Etkinlik Ölçümü”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, 483, 28.
https://www.turpak.com.tr/tr/referanslar/liste/Petrol-Dagitim-Sirketleri/95/0/0
https://www.kap.org.tr/tr/