Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları ve Doğu’daki Yansımaları: Mardin ve Hakkâri (1934-1945)

Devletlerin ve toplumların tarihlerinde önemli günler her daim olmuştur. Tarihi süreçte kazanılan askerî ve siyasî zaferler sonrasında belli gün ve tarihler “milli bayram” kabul edilerek, devletlerin, toplumların güçlenmesi ve dönüşümünde, ulus bilincinin artırılmasında, toplumsal birlikteliğin sağlanmasında önemli katalizör görevi görmüştür. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde de 29 Ekim 1923 tarihi yeni Türk devletinin yeni rejiminin belirlendiği önemli milli günlerdendir. Cumhuriyet rejiminin yasalarla resmileştirilip bu doğrultuda bayram kutlamaların yapılması halkın rejime karşı aidiyet duygusunu da pekiştirmeyi hedeflemiştir. Bu minvalde yurdun birçok yerinde olduğu gibi Doğu’daki illerde de Cumhuriyet Bayramı kutlamaları belli bir program çerçevesinde coşku ve heyecan içerisinde gerçekleştirilmiştir. Mardin ve Hakkâri’de de Cumhuriyet Bayramı kutlamaları da aynı coşku ve heyecanla kutlanmıştır. Özellikle bu iki Vilayetin kendine has farklı kodlarından kaynaklı yapısından dolayı merkezi idare bu tür milli bayram kutlamalarını önemsemiştir. Çalışma kapsamında da 1934-1945 yılları arasında Mardin ve Hakkâri’de Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında nelerin hedeflendiğine, nelerin yapıldığına, arşiv ve resmi belgeler dikkate alınarak değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Rejim, cumhuriyet, kutlama, Mardin, Hakkâri

Celebrations in its Centenary and its Reflections in the East: Mardin ve Hakkâri (1934-1945)

There have always been important days in the history of states’s and societies. After the military and political victories won in the historical process, certain days and dates were accepted as “National Holidays” and served as an important catalyst in the strengthening and transformation of states and societies, raising national consciousness, and ensuring social unity. In the history of the Republic of Turkey, October 29, 1923 is one of the important national days when the new regime of the new Turkish state was determined. The officialization of the republican regime by law and the celebration of the feast in this direction also aimed to reinforce the also feeling of belonging of the people to the regime. In this respect, as in many parts of the country, Republic Day celebrations were held in the provinces in the East with enthusiasm and excitement within the framework of a certain program. Republic Day celebrations in Mardin and Hakkâri were celebrated with the same enthusiasm and excitement. Especially due to the different codes of these two provinces, the central administration has given importance to such national holiday celebrations. Within the scope of the study, what was aimed and what was done in the Republic Day celebrations in Mardin and Hakkâri between 1934-1945 was mentioned, taking into account archives and official documents.

Keywords:

Regime, Republic, Celebration, Mardin, Hakkâri,

PDF

___

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:4, Cilt: 16, TBMM Matbaası, 1933.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:2, Cilt: 18, TBMM Basımevi, 1976.
Düstur, 3.Tertip, C.5, 26 Teşrinievvel 1340.
Düstur, 3.Tertip, C.6, 21 Nisan 1341.
Resmi Gazete, Sayı: 2452, 15 Temmuz 1933.
Resmi Gazete, 24 Aralık 1936, s. 7457.
Cumhuriyet Halk Partisi. (1940). Cumhuriyet’in 17’nci Yıldönümü Bayramı Kutlama Talimatı.
Cumhuriyet Halk Partisi. (1941). Cumhuriyet’in XVIII inci Yıldönümü Bayramı Kutlama Talimatı.
Afşar, E. (2022). “Milli Kimlik Oluşturma Sürecinde Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları Denizli Örneği (1934-1948)”. Tarih ve Gelecek Dergisi, 8(1). 248-262.
Althusser, L. (1978). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Birikim Yayınları.
Bolat, B. S. (2007). Milli Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960). [Yayınlanmamış Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Büyüktolu, R. (2020). Hakkâri-Yüksekova’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1940-1941), Cumhuriyet Devrinin Bir Serhat Vilayeti Hakkâri Uluslararası Sempozyumu. (Koçaslan, S. Yay. Haz.) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 955-984.
Dilek, H. (2013). Mardin Halkevi ve Faaliyetleri, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Doğaner, Y. (2007). “Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Kutlamaları”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 5 (9), 119-143.
Erol, A. (2020). Bir Deifikasyon Öyküsü, Modern Devlet, Endülüs Yayınları.
Güneydoğu Birinci Genel Müfettişlik Bölgesi (1939), Cumhuriyet Matbaası.
İlyas, A. (2018). “Cumhuriyetin Yitik Modernleşme Mirasına Bir Örnek: Hakkâri Halkevi ve Çalışmaları”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 18(37), 589-603.
Koçlar, B. (2022). Recep Peker, Bir inkılâpçının Hikâyesi, Berikan Yayınevi.
Özalper, M. (2015). “Birinci Meclis’te Muş Milletvekilleri ve Faaliyetleri (1920-1923)”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), 512-528.
Özüçetin, Y. (2019). “Gönderilen Talimatname, Alınan Kararlar, Hazırlanan Konferans Metinleri ve Okutulacak Şiir Bağlamında Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Kutlamaları”, Asos Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 94, 1- 22.
Pınar, M. & Tunç, V. (2021). Tek Parti Dönemi Raporlarında Van. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van Özel Sayısı, 161-190.
Teke, C. (2019). “Hâkimiyet-i Milliye Bağlamında CHP Halk Kürsüleri”. (Koçlar. B. vd. Ed.), Hâkimiyet-i Milliye Uluslararası Bilgi Şöleni, 12-24.
Zeyrek, Ş. (2016). Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları. Anı Yayıncılık.