12027

PANDEMİK TEHDİT KARŞISINDA SAĞLIK HAKKININ SOSYO-LEGAL DİNAMİĞİ

Dünyada milyonlarca insanı tesiri altına alan Covid-19 pandemisi küresel bir tehlikeye dönüşerek hem bireysel hem de sosyal yaşamın tüm alanlarında köklü düşünsel dönüşümleri icbar eden yeni bir durum yaratmıştır. Küreselleşen modern dünyanın bütün sosyo-ekonomik ve sosyo-politik dinamiklerinde dönüşüme yol açan bu ‘kriz hali’, kurumsal düzeyde hukuki, siyasi ve iktisadi yapısal kırılmalara zemin hazırlamış, bu kriz ile mücadele kapasitesi olarak ‘yeni bir kamusal aklın’ icadı noktasında derin bir düşünümselliğe kapı aralamıştır. Pandemi riskinin kendinde icbâriliği ile tevessül edilen ‘istisnâi yönetim’ usulleri ve bunun post-pandemik dönem için yönetsel rutine dönüşme olasılığı, bu gündemi kamusal entelektüelliğin tartışma zeminine taşımaktadır. Bu çalışmaya konu edindiğimiz, sosyal haklar kapsamında tasnif edilen sağlık hakkı, tüm yönleriyle pandemi ile mücadelenin merkezi unsurunu teşkil ettiğinden, ufukta beliren düşünümselliğin önemli bir konusunu oluşturmaktadır. Bu bağlamsal çerçevede burada, modern insan hakları öğretisi ve uygulamasına egemen olan birinci kuşak haklar kataloğunun muhkem çerçevesinin dışında varlık mücadelesini sürdüren ikinci kuşak haklar olarak tanımlanan ‘ekonomik, sosyal ve kültürel haklar’ kapsamında yer alan sağlık hakkını sosyo-legal dinamiği açısından konu edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Covid-19, Pandemi, İnsan Hakları, Sosyal Devlet, Sosyal Haklar, Sağlık Hakkı, Sosyo-legal

SOCIO-LEGAL DYNAMICS OF RIGHT TO HEALTH AGAINST THE PANDEMIC THREAT

The Covid-19 pandemic, which has influenced millions of people around the world, has turned into a global hazard, creating a new situation that permits radical intellectual transformations in all areas of both individual and social life. This 'state of crisis', which has led to transformation in all socio-economic and socio-political dynamics of the globalizing modern world, has paved the way for legal, political and economic structural breaks at the institutional level and as a capacity to combat this crisis, it opened the door to a deep reflection on the invention of 'a new public reason'. The exceptional measures and its possibility to turn into an administrative routine for the post-pandemic period bring this agenda to the discussion ground for public intellectuality. Since the right to health, which is classified within the scope of social rights, constitute the central element of the fight against the pandemic in all its aspects, constitutes an important topic of the reflective thinking on the horizon. In this context, the right to health within the scope of ‘economic, social and cultural rights’, defined as the second generation rights that continue to struggle for existence outside the strong framework of the first generation rights catalog that dominates modern human rights teaching and practice, will be discussed in terms of socio-legal dynamics.

Keywords:

Covid-19, Pandemic, Human Rights, Social State, Social Rights, Right to Health, Socio-legal,

PDF

___

Aktaş, Sururi (2018) Hayek’in Hukuk ve Adalet Teorisi, 2. Baskı, Ankara, Liberte Yayınları.
Algan, Bülent (2007) Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Ankara, Seçkin Yayınları.
Alptekin, Kamil (2004) “Sağlık Hakkı ve İnsan Hakları Üzerine Bir Değerlendirme”, T Klin J Med Ethics, Law and History, S: 12, s. 132-139.
Amnesty International (2020a) “Europe At A Crossroads Dos And Don’ts For Authorities When Responding To The Covid-19 Pandemic”.
Amnesty International (2020b) “Explainer: Seven Ways the Coronavirus Affects Human Rights”.
Azarkan, Ezeli (2018) Uluslararası Hukukta Sağlık Hakkı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
Balcı Gökçeoğlu, Şebnem (2007) Tutunamayanlar ve Hukuk, Ankara, Dost Kitabevi Yayınları.
Barry, Brian (2017) Sosyal Adalet Neden Önemlidir (Çeviren: Ebru Kılıç), İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları.
Beck, Ulrich (2016) Risk Toplumu, Başka Bir Modernliğe Doğru (Çeviren: Kâzım Özdoğan; Bülent Doğan), 2. Baskı, İstanbul İthaki Yayınları.
Bulut, Nihat (2009) Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
Committee on Economic, Social and Cultural Rights, “General Comment No. 14: The Right to the Highest Attainable Standard of Health (Art. 12)”, 11 August 2000.
Davidai, Shai/Day, Martin V/Goya-Tocchetto, Daniela/Hauser, Oliver P./Jachimowicz, Jon M./ Usman, Mirza (2020) “COVID-19 Provides a Rare Opportunity to Create a Stronger, More Equitable Society”.
De Campos, Thana Cristina (2017) “The Human Right to Health and Its Corresponding Responsibilities”, In The Global Health Crisis: Ethical Responsibilities, Cambridge University Press.
Dericiler Yücel, Özge (2014) Sosyal Haklar ve İnsan Hakları Hukuku Çerçevesinde Devletin Yükümlülükleri: Refah Devletinin Krizi Ekseninde Bir İnceleme, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
Donnelly, Jack (1995) Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları (Çeviren: Mustafa Erdoğan; Levent Korkut), Ankara, Yetkin Yayınları.
Dworkin, Ronald M. (2011) “Siyasal Anayasanın Ahlaki Temelleri”, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 28, s. 27-39.
Dworkin, Ronald M. (2007) Hakları Ciddiye Almak (Çeviren: Ahmet Ulvi Türkbağ) Ankara, Dost Kitabevi Yayınları. Ertan, İzzet Mert (2015) Sosyal Hakların Uluslararası Korunması ve Avrupa Sosyal Şartı Sistemi, İstanbul, Beta Yayıncılık.
Ertan, İzzet Mert (2012) Uluslararası Boyutlarıyla Sağlık Hakkı, İstanbul, Legal Yayınevi.
European Committee of Social Rights, “Statement of Interpretation on the Right to Protection of Health in Times of Pandemic”, 21 April 2020.
Freedman, Lynn P. (2005) “Achieving the MDGs: Health Systems as Core Social Institutions”, Development, p. 19-24.
Gevers, Sjef (2004) “The Right to Health Care”, European Journal of Health Law, Vol: 11, N: 1, Netherlands, p. 29-34 Goodman Timothy (2005) “Is There A Right to Health?”, Journal of Medicine and Philosophy, Vol: 30, N: 6, p. 643-662.
Gözler, Kemal (2017) İnsan Hakları Hukuku, Bursa, Ekin Yayınları.
Gruskin, Sofia/ Tarantola, Daniel (2005) “Health and Human Rights”, Perspectives on Health and Human Rights, (ed. Sofia Gruskin; Michael A. Grodin; George J. Annas; Stephen P. Marks), New York and London.
Güngören Bulgan, Birden (2020) Georg Jellinek’in Hak ve Devlet Kuramı, 2. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık. Harris, D. J./O’Boyle, M./Bates, E. P./Buckley, C. M. (2013) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku (Çeviren: Ed. H. Dinçer), Avrupa Konseyi.
Harris, David John/Darcy, John (2001) The European Social Charter, (Harris ve Darcy), 2nd ed., N.Y., Transnational Publishers.
Hayek, F. A. (2013) Law, Legislation and Liberty, London and New York, Routledge.
Hunt, Paul (2003) “Report of the Special Rapporteur,” submitted in accordance with Commission resolution, 2002/31 E/CN.4/2003/58 13.
Hunt, Paul (2006) “The Human Right to the Highest Attainable Standard of Health: New Opportunities and Challenges”, Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, Vol: 100, p. 603-607.
Hunt, Paul (2008) Report of the Special Rapporteur on “The Right of Everyone to The Enjoyment of The Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health”, General Assembly, UN Doc A/HRC/7/11.
Illich, Ivan (2017) Sağlığın Gaspı (Çeviren: Süha Sertabiboğlu), 4. Basım, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Jani, Anant (2020) “Preparing for COVID-19’s Aftermath: Simple Steps to Address Social Determinants of Health”, Journal of the Royal Society of Medicine, Vol: 113, N: 6, s. 205-207.
Kapani, Münci (1993) Kamu Hürriyetleri, Ankara, Yetkin Yayınları.
Kılıç, Muharrem (2020) “Sağlıkta Şiddetin Önlenmesinin Mediko-Sosyal ve Yasal Dinamiği”, Rapor, Ankara, SETA Yayınları.
Kuçuradi, İonna (1999) Etik, Ankara, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Kymlicka, Will (2020) Çokkültürlü Yurttaşlık (Çeviren: Abdullah Yılmaz), 3. Basım, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Levins, Richard (2020) “Is Capitalism a Disease? The Crisis in U.S. Public Health”, Brecht Forum in New York, Monthly Review, p. 8-33.
Locke, John (2012) Hoşgörü Üstüne Bir Mektup (Çeviren: Melih Yürüşen), 5. Baskı, Ankara, Liberte Yayınları.
Locke, John (2004) Yönetim Üzerine İkinci İnceleme (Çeviren: Fahri Bakırcı), Ankara, Babil Yayıncılık.
Mann, Jonathan M./Gostin, Lawrence/Gruskin, Sofia/Brennan, Troyen/Lazzarini, Zita/Fineberg, Harvey V. (1994) “Health and Human Rights”, Health and Human Rights, Vol: 1, N: 1, s. 6-23.
Marks, Stephen P. (2013) “Emergence and Scope of the Right to Health”, In Advancing the Human Right to Health, (ed. José M. Zuniga, Stephen P. Marks, and Lawrence O. Gostin), Oxford University Press, p. 1-38.
Nassif P., Luiza/Masterson, Thomas/Nikiforos, Michalis/Rios-avila, Fernando/Xavier, Laura (2020) “Pandemic of Inequality”, Public Policy Brief Levy Economics Institute of Bard College No. 149, p. 1-16.
Oyal/Türkiye Davası, AİHM, 4864/05 Başvuru no, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-162088, s.e.t. 24.05.2020. Porter, Dorothy (1999) Health, Civilization and the State: A History of Public Health From Ancient to Modern Times, London, New York.
Pras, Dainius (2015) “Report of the Special Rapporteur on The Right of Everyone to The Enjoyment of the Highest Attainable Standard of Physical and Mental Health”, General Assembly, UN Doc A/HRC/29/33.
Rosanvallon, Pierre (2004) Refah Devletinin Krizi (Çeviren: Burcu Şahinli), Ankara, Dost Kitabevi Yayınları.
Ruger, Jennifer Prah (2005) “The Changing Role of The WORLD BANK In Global Health”, American Journal of Public Health, Vol: 95, N: 1, p. 60-70.
Stein, Felix/Sridhar, Devi (2017) “Health as a ‘Global Public Good’: Creating A Market For Pandemic Risk”, British Medical Journal (BMJ), Vol: 358, p. 1-4.
Şahin, Adil (2010) “Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Ekonomik Sosyal ve Kültürel Hakların Niteliği Bağlamında Sağlık Hakkının Kapsamı Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 59, S: 4, s. 711-766.
Tarantola, Daniel (2008) “A Perspective on the History of Health and Human Rights: From the Cold War to the Gold War”, Journal of Public Health Policy, Vol: 29, s. 42-53.
Thompson, Edward Palmer (2015) İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu (Çeviren: Uygur Kocabaşoğlu), 4. Baskı, İstanbul, Birikim Kitapları.
Tichenor, Marlee/Sridhar, Devi (2017) “Universal Health Coverage, Health Systems Strengthening and the World Bank”, British Medical Journal (BMJ), Vol: 358, p. 1-5.
United Nations- Department of Economic and Social Affairs, “Everyone Included: Social Impact of COVID-19”, https://www.un.org/development/desa/dspd/everyone-included-covid-19.html, s.e.t. 19.06.2020.
United Nations (2020a) “Shared Responsibility, Global Solidarity: Responding to the Socio-economic Impacts of COVID-19”.
United Nations (2020b) “COVID-19 and Human Rights-We Are All In This Together”.
Uygun, Oktay (2019) Devlet Teorisi, 6. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık.
Uygun, Oktay (2013) “İnsan Hakları Kuramı”, Kamu Hukuku İncelemeleri, 2. Baskı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık. Üzeltürk Tahmazoğlu, Sultan (2012) Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı, İstanbul, Legal Yayınevi.
Wang, Zhicheng/Tang, Kun (2020) “Combating COVID-19: Health Equity Matters”, Nature Medicine, Vol: 26, p. 458-464.
WHO (1981) “Global Strategy for Health for All by the Year 2000”, Geneva.
WHO (2008) “Closing The Gap In A Generation Health Equity Through Action On The Social Determinants of Health”, Geneva.
WHO (2020) “Basic Documents: forty-ninth edition (Including Amendments Adopted up to 31 May 2019)”, Geneva.
World Bank (2020) “Protecting People And Economies: Integrated Policy Responses To Covid-19”, World Bank Group.
World Conference on Human Rights, “Vienna Declaration and Programme of Action”, Vienna, 14-25 June 1993. World Economic Situation And Prospects: Briefing No. 136 (2020) “COVID-19: Disrupting Lives, Economies and Societies”.
World Health Organization (WHO) (2005) International Health Regulations, Third Edition, Switzerland, WHO Press.
Yamin, Alicia Ely (2019) “Struggles for Human Rights in Health in an Age of Neoliberalism: From Civil Disobedience to Epistemic Disobedience”, Journal of Human Rights Practice, Vol: 11, p. 357-372.
Yamin, Alicia Ely (2017) “Taking the Right to Health Seriously: Implications for Health Systems, Courts, and Achieving Universal Health Coverage”, Human Rights Quarterly, Vol: 39, N: 2, p. 341-368.
http://www.euro.who.int/en/about-us/organization/who-at-70/milestones-for-health-over-70-years, s.e.t. 22.05.2020.
https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=IV-3&chapter=4&clang=_en, s.e.t. 22.05.2020.
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/cases-updates/cases-in-us.html, s.e.t. 06.07.2020.
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019, s.e.t. 06.07.2020.
https://www.bbc.com/news/world-us-canada-52289056, s.e.t. 29.05.2020.
https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/eng.pdf, s.e.t. 22.05.2020.
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/246107/9789241580496-eng.pdf?sequence=1, s.e.t. 22.05.2020.
https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CESCR/OProtocol_en.pdf s.e.t. 31.05.2020.