19632

19. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlıda Özel Amaçlı (Göreve Tahsisli) Şifre ve Kodlamalar

III.Selim döneminde diplomasi anlayışının değişmesine paralel olarak Osmanlı Devleti de diplomatik yazışmalarında kriptografi kullanmaya başlamıştır. Yaklaşık yarım asır boyunca basit seviyeli "Tek Alfabeli (monoalphabetic) Değiştirme (ikame)" şifreleri kullanıldı. Telgrafın Osmanlıya gelişiyle beraber şifreler azalıp, kodlamalar öne çıktı. Zaman içerisinde geniş kapsamlı Nomanklatörler (isimlendiriciler) oluşturuldu. Gerek Osmanlı harici ve gerek dahili bürokrasisinde Kod-şifrelemede haberleşmesinin temeli oldu. Ancak bu egemen yazışma usulünün dışında, basit düzeyde şifrelemeler özel görevler için yine de kullanılmaya devam etmiştir. Bu çalışmada Osmanlı genel yazışma düzeyinin bir varyantı olarak, göreve tahsisli (özel amaçlı) şifreler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kodlar, Şifreler, Tek Alfabe, Kriptografi, Codes, Ciphers, Monoalphabet, Cryptography

Special Purpose (Job Associated) Passwords And Codings In The Ottoman

In parallel with the change in the understanding of diplomacy during the reign of Selim III, the Ottoman Empire started to use diplomatic cryptography. For nearly half a century, simple-level "Single Alphabetic (monoalphabetic) Substitution" ciphers have been used. Over time, extensive Nomanculators (namers) have been created. It became the basis of communication in Code-encryption both in Ottoman external and internal bureaucracy. In this study, as a variant of the Ottoman general correspondence level, assigned (special purpose) ciphers are discussed.

Keywords:

Codes, Ciphers, Monoalphabet, Cryptography,

PDF

___

Bingöl, Sedat, “Osmanlı Devleti’nde Kriptografik Uygulamalar ve Kod Defterleri”, Süleyman Demirel Üniv. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2022
Bingöl, Sedat, “Serezli (Sirozî) Yusuf Paşa’nın Kriptografisi Hakkında Notlar “ Humanitas, (2022), (yayın aşamasında).
Bingöl, Sedat, “Methods for encryption in early 19th-century Ottoman diplomatic correspondence” Cryptologia, (2021), doi:10.1080/01611194.2021. 1919943
Bingöl, Sedat, “The changes in Ottoman diplomatic cryptography and its methods during the 19th century (1811–1877)”, Cryptologia, (2022), doi: 10.1080/01611194.2022.2092916
Gülmez, Nurettin “Tahkik Heyeti Raporlarına Göre 1894 Sason İsyanı”, Belleten, c. 70, sayı 258, (2006), s.695-742.
Kuntsal, Ender, Osmanlı Bahriyesinde Bir Amerikalı Bucknam Paşa, T. İş Bankası Yay., 2017
Mert, Özcan “Osmanlı Bahriye Mirlivası Bucknam Paşa”, Tarih Boyunca Dünyada ve Türklerde Denizcilik Semineri Bildirileri (17-18 Mayıs 2004), İstanbul, (2005), s.85-100.
Iordanou, Ioanna, Venedik Gizli Servisi, çev. Fatih Yücel, Kronik Kitap Yay., İstanbul 2020.
Kuran, E., Avrupa’da Osmanlı İkamet elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri 1793- 1821, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1988.
Nurbanu Duran, Sırbistan Emareti Öncesi Belgrad: 1792-1830, İstanbul Üniversitesi Doktora Tezi, İstanbul 2019.