Kâsım er-Ressî ve Zeydiyye Kelâmı Recep Önal

mezhebin temel görüşleri ele alınmış ve karşılaştırmalar yapılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Zeydiyye’nin usûlü’d-dîn olarak benimsediği “tevhid, adalet, va’d-vaîd, emr-i bi’l-ma’ruf ve nehy-i ani’l- münker, imâmet” olmak üzere beş temel prensipleri ele alınırken; “akıl ve el-menzile beyne’l- menzileteyn” konularına da yer verilmiştir. Yazara göre Zeydî âlimler, beş temel prensibi “tevhid” ve “imâmet” olmak üzere iki temel inanç halinde yorumlamış- lardır. Zeydiyye’nin beş temel prensibindeki yaklaşımları, Mu’tezîle’nin yakla- şımlarıyla örtüşmektedir. Ayrıca Zeydî âlimler de Mu’tezîle gibi akla çok büyük önem vermiş, aklı Allah’ı ve peygamberi bilme ve tanıma konusunda temel bir araç olarak kabul etmişlerdir. “Emr-i bi’l-ma’ruf ve nehy-i ani’l- münker” konu- sunda Mu’tezîle’nin görüşlerini kabul eden Zeydî âlimler, bu ilkeyi hem dinî hem de siyasî boyutuyla kurumsallaştırmaya çalışmışlar, bunun bir sonucu olarak Muhtesiblik kurumunu oluşturmuşlardır. Yazara göre Zeydî âlimler, Mu’tezîle’nin beş prensibi arasında yer alan “el-menzile beyne’l-menzileteyn” prensibini Zeydiyye’nin temel bir ilkesi olmasa da kabul etmişler ve bu konuda Mu’tezîle gibi düşünmüşlerdir. Ancak bu prensibi daha çok imamet konusuna tatbik etmişler, Mu’tezîle gibi müstakil bir ilke olarak değerlendirmişlerdir. Diğer bütün Şiî fırkalar gibi Zeydiyye’nin de temel görüşünü “imamet” konusu- nun oluşturduğunu ifade eden yazar, Zeydiyye’nin Mu’tezîle’den ayrıldıkları en belirgin konunun imamet olduğunu dile getirir. Yazara göre Zeydiyye, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer hakkındaki görüşleri nedeniyle de Şia’dan ayrılmaktadır. Zeydî âlimlerin imamet konusundaki en belirgin görüşü efdal ve mefdul imam görüşüdür. Hz. Peygamberden sonra Hz. Ali’nin en faziletli kişi kabul edilmesi, onun efdal kişi olması demektir. Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer’in ise Hz. Ali’den daha az faziletli olmaları onların mefdul olmaları demektir. Dolayısıyla Zeydiy- ye, efdal varken mefdul olanın imametini caiz görmüştür. “Zeydiyye-Mu’tezîle İlişkisi” başlığını taşıyan üçüncü kısımda Zeydiyye’nin Mû’tezîle’den etkilendiği hususlar ile onlardan ayrıldığı hususlara yer verilmiştir. Bu bağlamda Mû’tezîle’nin savunduğu beş ilkenin Zeydiyye tarafından benimsenmesi, Mû’tezîle ile aynı düzlemde kelam yaptıklarının ve aynı kaynaktan beslendikle- rinin bir göstergesi olduğuna dikkat çekilmiş, Zeydiyye’nin Mû’tezîle’den ayrıl- dıkları tek meselenin imamet olduğu vurgulanmıştır
Anahtar Kelimeler:

-