Erken Dönem Hanefî Mezhebi Eserlerinde ve Osmanlı Dönemi Nükûllü Fetvâ Mecmualarında “Kitâbu’l-eşribe” Nergiz ÖNCE

İçecekler konusunu ele alan bu makalede, erken dönem Hanefî mezhebi eserlerinde içeceklerle ilgili var olan tartışmalara her içecek özelinde yer verilerekmezhep imamlarının konuyla ilgili görüşlerini nasıl belirledikleri ortaya konmayaçalışılmıştır. Bununla birlikte erken dönem Hanefî literatürünü esas alan ve bu döneme göre daha pratiğe yönelik olan Osmanlı fetvâ mecmualarında hangi içeceklerin ilk dönemden itibaren tartışıla gelindiği, yeni ne tür içecekler ortaya çıktığı elealınmıştır. Ayrıca bunlarla ilgili hüküm verilirken erken dönemdeki görüşlerin takip edilip edilmediği bir diğer ifadeyle şeyhülislâmların seleflerinin neresindedurdukları tespite çalışılarak dönemin içeceklerle ilgili fıkhî görüşlerini anlamakamaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler:

Hanefî mezhebi, Osmanlı dönemi, fetvâ, kahve, uyuşturucu, içecekler

PDF

___

ARSLAN, Emine, “Nukûllü Fetvâ Mecmûaları ve Mehmed Fıkhî’nin el-Evcibetü’l- kani‘a Adlı Eserinin Bunlar Arasındaki Yeri”, (Doktora Tezi), İstanbul, 2010.
_________, “Osmanlı Dönemi Nükûllü Fetvâ Mecmuaları”, Türk Hukuk Tarihi Araş- tırmaları, 2008, sayı:5, s. 131-132.
ATAR, Fahrettin, “Fetvâ” md., DİA, XII, 490.
el-AYİNTÂBÎ, Ahmed b. İbrahim b. Eyyûb el-Hanefî, el-Menba‘ fî Şerhi’l-Mecma‘, Konya Karatay Yusufağa Ktp., nr. 5356.
BAYTOP, Turhan, “Haşhaş” md., DİA, XVI, 403.
BAŞOĞLU, Tuncay, “Tazir” md., DİA, XXXX, 201.
BERKÎ, Ali Himmet, , “Osmanlı Türklerinde Yüsek İftâ Makamı”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 1970, cilt: IX, sayı: 102-103, s. 427.
BEYHAKÎ, Ahmed b. Hüseyin, es-Sünenü’l-kübrâ, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, Haydarabad, 1925.
BOSTAN, İdris, “Kahve” md., DİA, XXIV, 203.
CESSAS, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, thk. Muhammed es- Sadık Kamhavi, Dâru İhyai't-Türâsi'l-Arabi, Beyrut, 1985.
_________, Muhtasaru İhtilâfi’l-‘ulemâ,thk. Abdullah Nezir Ahmed, Dârü’l-beşâiri’l- İslâmiyye, Beyrut, 1995.
ÇAĞIN, H. Kemal, Bitkilerin Gizli Dünyası II, Bulut yay., İstanbul, 2004.
DEVELİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Sözlük,
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. El-Eş‘as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, İstanbul, 1992.
EBÛ YÛSUF, Yâkub b. İbrahim, elÂsâr, tashih Ebû’l-Vefâ Afgânî, Matbaatü’l- istikâme, h. 1355.
ERTEKİN, Gülsüm, “Madde Kültürü Üzerine Bir Çalışma”, Bağımlılık Dergisi, 2001, 2(1).
GÖZEN, Orhan, “Türk Rakılarının Bazı Uçucu Bileşikleri Üzerine Bir Araştırma”, (Yüksek Lisans Tezi), 2005.
HÂN, Muhammed Abdullah, “Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî”, (Doktora Tezi), Câmiatu Ümmi’l-Kura Külliyatü’ş-Şeria’ ve’d-Dirasati’l-İslâmiyye, h. 1415.
HEYET, Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük, Ankara, 2005.
İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrahim, el-Musannef, Mekte- betü’r-rüşd, Riyad, 2004.
İBN MANZÛR, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-‘Arab, Dâru’l-ma‘ârif, Kahire, h. 1119.
İBN KUDÂME, Muvaffakkuddin Abdullah b. Ahmed, el-Mugnî şerhu muhtasari’l- Hirakî, Dâru’l-‘âlemi’l-kütüb, ty.
İBN MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd, Sünenü İbn Mâce, İstanbul-1992.
İBN TEYMİYYE, Takiyyüddin Ahmed b. Abdülhalîm, Risale fî hükmi ekli’l-ğubeyrâ, Süleymaniye ktp., Reisü’l-küttâb nr: 01153.
İPŞİRLİ, Mehmet, “Çatalcalı Ali Efendi”, DİA, VII, 234.
_________, “Abdullah Efendi, Yenişehirli”, DİA, II.
KALLEK, Cengiz, “Fetâvâ-yı Ali Efendi”, DİA, XII, 438.
MÂLİKÎ, Muhammed b. Abdüsselam, Manzume fî cevazi şürbi’l-kahve, Süleymaniye ktp., Mihrişah Sultan, nr. 672-011.
MAKDİSÎ, Ebü'l-Feth b. Abdüsselam, Esile ve’l-evcibe fi hükmi şürbi’l-kahve, Süley- maniye ktp., Esad Efendi, nr. 1041-013.
MERGÎNÂNÎ, Burhaneddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebû Bekr, el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l- mübtedî, Dâru’l-fikr, 1980.
MERVEZÎ, Hâkim eş-Şehîd, el-Kâfî, Süleymaniye ktp., Molla Çelebi, nr. 68.
NAMIKOĞLU, Necati Güvenç, “Dişbudak Yapraklı Kuşüvezi”, Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları, NTV yay., İstanbul, 2007.
NESÂÎ, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünenü’n-Nesâî, İstanbul, 1992.
NESEFÎ, Ebû Hafs Necmeddin Ömer b. Muhammed b. Ahmed, Tılbetü’t-talabe fî ıstılâhi’l-fıkhiyye, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1893.
ÖZEL, Ahmet, “Behcetü’l-fetâvâ”, DİA, I, 346.
SADRÜŞŞEHÎD, Hüsameddin Ebu Muh. b. Ömer b. Abdülaziz, Şerhu Câmiü’s-sagîr, Süleymaniye ktp., Carullah, nr. 665.
__________, Şerhu Câmiü’s-sagîr, Süleymaniye ktp., Fatih, nr.1544.
SAHNÛN, Abdüsselam b. Saîd Tenuhi, el-Müdevvene, nşr. Zekeriya Âmirât, Dâru’kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, ty.
ŞEYBÂNÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Hasan b. Ferkad el-Hanefi, el-Âsâr, Dârü’n- nevâdir, Kuveyt, 2008.
__________, el-Câmiü’s-sagîr, Süleymaniye ktp., Laleli, nr. 849.
ŞEYHİZÂDE, Damad Abdurrahman Gelibolulu, Mecmau’l-enhur fî şerhi mülteka’l- ebhur, Dâru’l-ihyâi’t-turasi’Arabî, h. 1316.
ŞİRBİNÎ, Şemseddin el-Hatîb Muhammed b. Ahmed, Mugni’l-muhtâc, Dâru’l-ma‘rife, Beyrut, 1997.
TAHÂVÎ, Muhtasaru’t-Tahâvî, thk. Ebü'l-Vefa el-Efgani, Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, Kahire, h. 1370.
__________, Şerhu meâni’l-âsâr, tahric İbrahim Şemseddin, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2006.
TİRMİZÎ, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, Sünen-ü Tirmizî, İstanbul, 1992.
TÜRKMÂNÎ, Muzaffer Yusuf b. Ömer b. Ali, el-Mu‘temed fi'l-edviyeti'l-müfrede, tsh. Mustafa Sakka, Dârü'l-ma‘rife, Beyrut, ty
ZEBÎDÎ, Ebü'l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Tâcu’l-‘arûs, thk. Abdüssettar Ahmed Ferrac, Vizaretü’l-İrşad ve’l-Enba‘, Kuveyt,1965.
-------Risale fi massu’d-duhan ve şurbü’l-kahva ve bali’l-efyon, Süleymaniye ktp.,Veliyyüddin Efendi, nr. 3212.
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/256556/hashish Erişim tarihi: 18.04.2013.