PERİ MASALLARINA ELEŞTİREL BİR BAKIŞ

Toplumsal ve kültürel özellikleri gelecek nesillere aktaran ana edebî türler arasında yer alan peri masalları sözlü edebiyattan yazılı edebiyata geçiş sürecinde erkek yazar ve koleksiyoncular nedeniyle, ataerkil ideoloji ve eril söylemden etkilenmişlerdir. Masalların yazılı versiyonlarında kadın karakterlerin cinsiyetçi tutuma maruz kalarak, erkek karakterlere nazaran ikincil olarak temsil edildiği görülmektedir. Geleneksel masalların toplumdaki baskın ideolojiyi gelecek nesillere aktarmada rol oynadığı ve bu nedenle kuşaklar boyu bir baskı aracı olmayı sürdürebileceği ileri sürülmektedir. Bu görüşten hareketle, masalların bazı alt metinlerden temizlenmesi gerekliliğini savunan, Karşı Masal veya Anti-Masal olarak isimlendirilen yeni bir masal anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada üç klasik peri masalının Anti-Masal örneği olarak yeniden yazımlarının eski versiyonları ile karşılaştırılıp Eleştirel Söylem Çözümlemesi çerçevesinde değerlendirilerek cinsiyetçi söylemlerin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Peri masalları, toplumsal cinsiyet, eleştirel söylem çözümlemesi, anti-masal

PDF

___

Akbalık, E. (2013). Türk atasözlerinde cinsiyet algısı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 81-90.
Atay, A. (2019). Feminist kuram bağlamında masallarda toplumsal cinsiyet. 5. Uluslararası İletişim Öğrencileri Sempozyumu, İzmir.
Bartu, C. M. (2014). Disenchanting patriarchal fairy tales through parody ın Angela Carter’s The Bloody Chamber and Other Stories Aad Emma Donoghue’s Kissing The Witch: Old Tales In New Skins. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Batgi, G. (2019). Masallar ve toplumsal cinsiyet: cinsiyet rollerinin inşası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Büyükkantarcıoğlu, N. (2001). Yazınsal eleştiri kuramları içinde eleştirel söylem çözümlemesinin yeri ve işlevi. TÖMER Dil Dergisi: Dilbilimsel Eleştiri Özel Sayısı, 105, 17-26.
Candelaria, M. U. (2002). Fairy tales and gender roles. Fairy tales: reflections of society. Erişim tarihi:15.10.2022, http://www.unm.edu/~abqteach/fairy_tales/0203-02.htm.
Davis, A. J. (1984). Sex differentiated behaviors in nonsexist picture books. Sex Roles, 11, 1-16.
Emir, D. ve Diler, H. E. (2011). Büyülü gerçekçilik: Latife Tekin’in Sevgili Arsız Ölüm ve Angela Carter’ın Büyülü Oyuncakçı Dükkânı isimli eserlerinin karşılaştırması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 51-62.
Fairclough, N. (1989). Language and power. London: Longman.
Fairclough, N. (1992). Discourse and contemporary social change. Bern: Peter Lang.
Fairclough, N. ve Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. Dijk, v. T. (Ed.), Discourse as social ınteraction (pp. 258-284). London: Sage,
Koeller, K. A. (1988). The child's voice: Literature conversations. Children's Literature in Education, 19, 3-9.
Kortenhaus, C. M., ve Demarest, J. (1993). Gender role stereotyping in children's literature: An update. Sex roles, 28(3), 219-232.
Oktar, L. (2002) Gazete söyleminde ideolojik yapılar. Yağcıoğlu, S. (Ed.), 1990 sonrası laik antilaik çatışmasında farklı söylemler: disiplinlerarası bir yaklaşım (ss. 37-52). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Oktar, L. (2001). Bilimsel söylem ve toplumsal değişim. Dilbilim ve Uygulamaları Dergisi, 2, 71-80.
Salman Erden, T. Y. (2019). Resimli çocuk kitaplarındaki toplumsal cinsiyet olgusunun incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sancar, S., Acuner, S., Üstün, İ., Bora, A., ve Romaniuc, L. (2006). Bir de buradan bak. Cinsiyet eşitsizliği bir “kadın sorunu” değil, bir toplum sorunudur. Ankara: Yalçın Matbaacılık.
Saygan, B. B., ve Uludağlı, N. P. (2021). Yaşam boyu toplumsal cinsiyet rollerinin gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(2), 354-382.
Stillar, G. F. (1998). Analyzing everday texts: discourse, rhetoric, and social perspectives. California: Sage Publications.
Todorov,T. (2004). Fantastik. (Çev. Nedret Öztokat). Ankara: Metis Yayınları.
van Dijk, T. A. (1990). Social cognition and discourse. H. Giles ve W. P. Robinson. (Eds.) Handbook of Language and Social Psychology (pp. 163-183). Chichester: John Wiley and Sons Ltd.
van Dijk, T. A. (1998). Ideology. London: Sage.
van Dijk, T. A. (2001). Discourse, ideology and context. Folia Linguistica. XXX/1-2, 11-40.
van Dijk, Teun A. (2015). Critical discourse studies: a sociocognitive approach. Wodak, R. ve Meyer, M. (Eds.). Methods of critical discourse analysis (pp. 63-85). London: Sage.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. İstanbul Journal Of Sociological Studies, 35, 29-56.
Zipes, J. (1994). Fairy tale as myth myth as fairy tale. Kentucky: The University Press of Kentucky.
Zipes, J. (1999). When dreams came true: classical fairy tales and their tradition. London: Routledge.