İSKENDER PALA’NIN ŞAH & SULTAN ROMANINDA “HATA’İ-AŞK-İKTİDAR” ÜÇGENİNİN KAVRAMSAL VE SİMGESEL DÜZLEMDE ÇÖZÜMLENMESİ

Şah İsmail Hatâyî (1487-1524) İran’da kurulan Safevi devletinin hükümdarı ve XVI. yüzyıl siyasi tarihinin önemli bir karakteri olmasının yanı sıra, edebî şahsiyeti bakımından da Türk şiirinin önde gelen isimlerindendir. Bu nedenle gerçek tarih ileriye doğru çözüldükçe ağacın asıl kökleri de ortaya çıkacaktır. İslam coğrafyasının kısa ancak en köklü mahlasına sahip şairlerinden Şah İsmail Hata’i’nin vücut bulduğu Şah & Sultan romanı, şeyhlikten şahlığa geçişin; kılıçla, şiirle ve aşkla var edilmeye çalışılan iktidarın adıdır. İki ayrı kimliği taşımanın çelişkilerini, çatışmasını yansıtan; aynı zamanda insanoğlunun öfkesini, çaresizliğini, yakarış ve cesaretini imleyen roman, Hata’i nezdinde bir topluma ayna tutar. Bu bağlamda birey ve toplumların var oluşlarını sağlayan temel güç, köklerinden bugüne taşıdıkları aşkları, var olma kaygıları ve kendilerini buldukları kavramlar, simgeler/semboller dünyasıdır. Dolayısıyla bu kavram ve semboller sayesinde topluluklar gerçek tarih bilincine erişirler. Büyük bir tarihin bilinci/bekçisi olarak sunulan ve incisinde can bulup geleceğe akmak isteyen kahramanın, bugünü-hali-geleceği simgeler dünyası ile okuyucuya taşınmıştır. Şah & Sultan romanı, Hata’i-aşk-iktidar üçgeninde şekillenmiş, başkişinin fiziksel zaman ve uzamda kavuşamadığı “aşk”ı ekseninde kendini bulan benliğin tezahürü olarak sunulmuştur. Çalışmanın temel amacı da romanın belleğini oluşturan değerler, değerlerin aktarımını sağlayan kavram ve simgeler ışığında, aşkı-iktidar altında rüzgâra ve ateşe doğru yol alan bir hükümdarın arayışlarını, kendini ve toplumunu bulma serüvenini anlamlandırmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hata’i-aşk-iktidar üçgeni, savaş, arayış, şiir, kılıç, inci

PDF

___

BARTHES, R. (1996). Göstergeler İmparatorluğu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
BACHELARD, G. (1995). Ateşin Psikanalizi. (Çev. Aytaç Yiğit). İstanbul: Bağlam Yayınları.
ÇORUHLU, Y. (1997). Orta Asya’dan Anadolu’ya Lahit veya Taş Sandukalarda Görülen Hançer-Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi. Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 1, 60-70.
ELIADE, M. (1992). İmgeler Simgeler. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). Ankara: Gece Yayınları.
ELIADE, M. (2000). Demirciler ve Simyacılar. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
FOUCAULT, M. (2003). İktidarın Gözü. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
FOUCAULT, M. (2005). Özne ve İktidar. (Çev. Işık Ergüden, Osman Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
FORDHAM, F. (1994). Jung Psikolojisinin Ana Hatları. (Çev. Aslan Yalçıner). İstanbul: Say Yayınları.
FROMM, E. (1990). Rüyalar Masallar Mitoslar. İstanbul: Say Yayınları.
GÜNDÜZ, T. (2015). Son Kızılbaş Şah İsmail. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
HATA'İ, İ. Ş. (2006). Şah İsmail Hata’i Külliyatı. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
JALENDE, J. (2002). C. G. Jung Psikolojisi. İstanbul: İlhan Yayınevi.
KORKMAZ, R. (2003). Oğuz Yurdu Romanında Toplumsal Bilinçdışının Görüntü Düzeyleri Bilig, 27, 71-83.
KORKMAZ, R. (2004). Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. Ankara: Türksoy Yayınları.
LAUSTER, P. (2000). Kendine Güven. İstanbul: Doruk Yayınları.
ÖGEL, B. (2002). Türk Mitolojisi I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
ÖLÇER. Ö. E. (2014). Kendine Dönüşen Kahraman: Oğuz Kağan Destanı'nda İktidar ve Kut. Milli Folklor, 104, 6.
PALA, İ. (2010) Şah & Sultan. İstanbul: Kapı Yayınları.
STEVİCK, P. (2010). Roman Teorisi. (Çev. Sevim Kantarcıoğlu). İstanbul: Akçağ Basım Yayım.
http://gsf.karatekin.edu.tr/simge.pdf Sembol Kavramı ve Mitolojide Üreme Doğurganlık Sembolleri. Erişim Tarihi: 03.03.2016