ERGENLERİN PROSOSYAL DAVRANIŞ EĞİLİMLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ: BİR ŞEHİR ÖRNEĞİ

Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin prososyal davranışlarının bazı değişkenler üzerindeki etkisini araştırmaktır. Araştırmanın örneklem grubu 1401 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi araştırmak ve neden-sonuç hakkında ipuçları elde etmek için korelasyon taraması yoluyla yapılan tanımlayıcı bir çalışmadır. Araştırmanın bulgularına göre, Prososyal Eğilim Ölçeğinin (PTM-R) alt boyutlarından en az bir değişken ile arasında anlamlı bir ilişkisi olan değişkenler; cinsiyet, kardeş sayısı, aile ve öğretmenin yardım ettiğini düşünme, sınıf düzeyi ve lise türüdür. Bulunan anlamlı farklılıklara göre, prososyal eğilimlerin öğrencilerin yaşamlarında önemli olduğu görülmektedir. Genel olarak prososyal davranışları etkileyen birçok değişken vardır.

EXAMINATION OF ADOLESCENTS’ PROSOCIAL BEHAVIOUR TENDENCIES IN TERMS OF SOME VARIABLES: A CITY SAMPLE

The aim of this study was to investigate the effect of prosocial behaviours of high school students on some variables. The sample group of the study consisted of 1401 high school students. Research is one of the quantitative research methods; this is a descriptive study conducted through correlational scanning to investigate the relationship between two or more variables and to obtain clues about cause and effect. According to the findings of the study, variables that have a significant relationship between at least one of the subdimensions of the Prosocial Tendency Scale (PTM-R) are as follows; gender, number of siblings, family and teacher help thinking status, grade level and type of high school. According to the meaningful differences found, the importance of prosocial tendencies is seen in students' lives. There are many variables that affect prosocial behaviours in general.

PDF

___

Aktaş, V. & Güvenç, G. B. (2006). Kız ve erkek ergenlerde saldırgan ve olumlu sosyal davranışlar ile yaş, ilişkisel bağlam ve kişiler arası duyarlılık arasındaki ilişkiler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), 233-264.
Altun, D. (2019). 60-71 aylık okul öncesi dönemdeki çocukların alıcı ve ifade edici dil kelime bilgisinin teknoloji kullanımı ve ailesel faktörlere göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1158-1182.
Ayas, T. & Pişkin, M. (2011). Lise öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü bakımından incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568.
Bağcı, B. (2015). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışmasi ve çocuk ile anne-baba prososyal davranışlari arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
Batson, C. D. & Powell, A. A. (2003). Altruism and prosocial behavior. In I. B. Weiner (Ed.), Handbook of Psychology (Vol. Volume 5). John Wiley & Sons, Inc. https://doi.org/10.1002/0471264385.wei0519
Berndt, T. & Bulleit, T. (1985). Effects of sibling relationships on preschoolers' behavior at home and at school. Developmental psychology, 21(5), 761-767. https://doi.org/10.1037/0012-1649.21.5.761
Boxer, P., Tisak, M. S. & Goldstein, S. E. (2004). Is it bad to be good? An exploration of aggressive and prosocial behavior subtypes in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 33(2), 91-100. https://doi.org/10.1023/B:JOYO.0000013421.02015.ef
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/2240
Çaha, H. (2016). Ağrı ili kadın profili araştırması. KÜREL Akademi Eğitim Araştırma ve Danışmanlık.
Carlo, G., Crockett, L. J., Randall, B. A., & Roesch, S. C. (2007). A latent growth curve analysis of prosocial behavior among rural adolescents. Journal of Research on Adolescence, 17(2), 301-324. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2007.00524.x
Carlo, G., Hausmann, A., Christiansen, S. &Randall, B. A. (2003). Sociocognitive and behavioral correlates of a measure of prosocial tendencies for adolescents. The Journal of Early Adolescence, 23(1), 107-134. https://doi.org/10.1177/0272431602239132
Carlo, G. & Randall, B. A. (2002). The Development of a measure of prosocial behaviors for late adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 31(1), 31-44. https://doi.org/Doi 10.1023/A:1014033032440
Çekin, A. (2013). İmam hatip lisesi öğrencilerinin prososyal davranış eğilimleri üzerine nicel bir inceleme. Uluslararasi Sosyal Araştirmalar Dergisi, 6(28), 34-45.
Creswell, W. J. (2013). Research design qualitative, quantitative and mixed research design 4th edition. SAGE Publications.
DeCenzo, D. A. & Silhanek, B. (2002). Human relations: Personal and professional development. Prentice Hall. https://books.google.com.tr/books?id=fZcQPwAACAAJ
Dunn, J. & Munn, P. (1986). Siblings and the development of prosocial behaviour. International Journal of Behavioral Development, 9(3), 265-284. https://doi.org/10.1177/016502548600900301
Eisenberg, N. (1982). The development of prosocial behavior. Academic Press. https://books.google.com.tr/books?id=OK19AAAAMAAJ
Eisenberg, N., Cumberland, A., Guthrie, I. K., Murphy, B. C. & Shepard, S. A. (2005). Age changes in prosocial responding and moral reasoning in adolescence and early adulthood. 15(3), 235-260. https://doi.org/doi:10.1111/j.1532-7795.2005.00095.x
Eisenberg, N., Fabes, R. A. & Spinrad, T. L. (2006). Prosocial development. In N. Eisenberg, W. Damon, R. M. Lerner (Eds.), Handbook of Child Psychology: Social, Emotional, and Personality Development, Vol. 3, 6th ed. (pp. 646-719). John Wiley & Sons Inc.
Eisenberg, N., & Mussen, P. H. (1989). The Roots of prosocial behavior in children. Cambridge University Press. https://doi.org/DOI: 10.1017/CBO9780511571121
Espinosa, M. P., Kovářík, J. (2015). Prosocial behavior and gender [Original Research]. 9(88). https://doi.org/10.3389/fnbeh.2015.00088
Fabes, R. A., Carlo, G., Kupanoff, K. & Laible, D. (1999). Early adolescence and prosocial/moral behavior I: The role of individual processes. The Journal of Early Adolescence, 19(1), 5-16. https://doi.org/10.1177/0272431699019001001
George, D. & Mallery, P. (2016). IBM SPSS statistics 23 step by step (14th edition). Taylor & Francis.
Grusec, J. E. & Hastings, P. D. (2007). Handbook of socialization: Theory and research. Guilford Press.
Hamre, B. K. & Pianta, R. C. (2001). Early teacher-child relationships and the trajectory of children's school outcomes through eighth grade. Child Development, 72(2), 625-638. http://www.jstor.org/stable/1132418
Hardy, S. A. (2006). Identity, reasoning and emotion: An empirical comparison of three sources of moral motivation [doi:10.1007/s11031-006-9034-9]. Motivation and Emotion, 30(3), 207-215. https://doi.org/10.1007/s11031-006-9034-9
Hart, D. & Carlo, G. (2005). Moral development in adolescence. Journal of Research on Adolescence, 15(3), 223-233. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2005.00094.x
Hoffman, M. L. & Levine, L. E. (1976). Early sex differences in empathy [doi:10.1037/0012- 1649.12.6.557]. Developmental psychology, 12(6), 557-558. https://doi.org/10.1037/0012-1649.12.6.557
Horzum, M. B. & Aras, T. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin sanal zorba ve mağdur olma düzeylerinin okul türü ve cinsiyet açısından incelenmesi. Journal of Educational Sciences & Practices, 10(20), 139-159.
House, B. R., Silk, J. B., Henrich, J., Barrett, H. C., Scelza, B. A., Boyette, A. H., Hewlett, B. S., McElreath, R. & Laurence, S. (2013). Ontogeny of prosocial behavior across diverse societies. Proceedings of the National Academy of Sciences, 110(36), 14586- 14591. https://doi.org/10.1073/pnas.1221217110
Hughes, C., McHarg, G. & White, N. (2018). Sibling influences on prosocial behavior. Current Opinion in Psychology, 20, 96-101. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2017.08.015
Israel, G. D. (1992). Determining sample size. University of Florida.
Iverson, E. (2010). Helping others helps me: prosocial behavior as a function of identity development and self-regulation in emerging adulthood. Journal of Gustavus Undergraduate Psychology, 6(1).
Kayri, M. (2009). Araştırmalarda gruplar arası farkın belirlenmesine yönelik çoklu karşılaştırma (post-hoc) teknikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 51-64.
Kıldan, O. (2011). Öğretmen-çocuk ilişkilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 103-120.
Knafo, A. & Israel, S. (2008). Genetic and environmental influences on prosocial behavior (7). (Inaugural Herzliya Symposium on Personality and Social Psychology, Issue. http://portal.idc.ac.il/en/symposium/herzliyasymposium/pages/participants.aspx
Knafo, A. & Plomin, R. (2006). Parental discipline and affection and children's prosocial behavior: Genetic and environmental links [doi:10.1037/0022-3514.90.1.147]. Journal of Personality and Social Psychology,, 90(1), 147-164. https://doi.org/10.1037/0022- 3514.90.1.147
Kraus, M. W. & Callaghan, B. (2016). Social class and prosocial behavior: the moderating role of public versus private contexts. Social Psychological and Personality Science, 7(8), 769-777. https://doi.org/10.1177/1948550616659120
Kumru, A., Carlo, G. & Edwards, C. P. (2004). Olumlu sosyal davranişlarin ilişkisel, kültürel, bilişsel ve duyuşsal bazi değişkenlerle ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 19(54), 109-125.
Lampridis, E. & Papastylianou, D. (2017). Prosocial behavioural tendencies and orientation towards individualism–collectivism of greek young adults. International Journal of Adolescence and Youth, 22(3), 268-282. https://doi.org/10.1080/02673843.2014.890114
Markiewicz, D., Doyle, A. B. & Brendgen, M. (2001). The quality of adolescents' friendships: associations with mothers' interpersonal relationships, attachments to parents and friends, and prosocial behaviors. Journal of Adolescence, 24(4), 429-445. https://doi.org/https://doi.org/10.1006/jado.2001.0374
Michalik, N. M. (2005). Determinants of adolescent prosocial behavior: Parental personality and socialization. Yayımlanmamış Doktora Tezi, US: Arizona State University.
Nielson, M. G., Padilla Walker, L. & Holmes, E. K. (2017). How do men and women help? validation of a multidimensional measure of prosocial behavior. Journal of Adolescence, 56, 91-106. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.02.006
Özbey, S. ve Aktemur Gürler, S. (2019). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların motivasyon düzeyleri ile sosyal becerileri ve problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), 587- 602.
Penner, L. A., Dovidio, J. F., Piliavin, J. A. & Schroeder, D. A. (2005). Prosocial behavior: Multilevel Perspectives. 56(1), 365-392. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.56.091103.070141
Reykowski, J. (1984). General theoretical approaches. In e. Staub, D. Bar-Tal, J. Karylowski & J. Reykowski (Eds.), Development and maintenance of prosocial behavior: international perspectives on positive morality. Plenum Press https://doi.org/10.1007/978-1-4613-2645-8
Sigel, I. E., Lisi, A. V. M.-D. & Johnson, J. E. (1980). Parental distancing, beliefs and children’s representational competence within the family context. ETS Research Report Series, 1980(2), i-177. https://doi.org/10.1002/j.2333-8504.1980.tb01215.x
Strayer, J. & Roberts, W. (1989). Children's empathy and role taking: child and parental factors, and relations to prosocial behavior. Journal of Applied Developmental Psychology, 10(2), 227-239. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/0193-3973(89)90006-3
Stürmer, S. & Snyder, M. (2010). In S. Stürmer & M. Snyder (Eds.), The psychology of prosocial behavior: group processes, intergroup relations, and helping (pp. xi, 450-xi, 450). Wiley-Blackwell.
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2006). Using multivariate statistics (5th International ed.). Pearson Education Inc.
Tan, Ş. (2016). SPSS ve excel uygulamalı temel istatistik-1. Pegem Akademi.
TÜİK. (2014). İstatistiklerle aile.
TÜİK. (2015). İllerde yaşam endeksi. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24561
Vatandaş, C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 0(35), 29-56.
Yurdu, H. (2014). İyilik hali ile özgecilik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(13), 271-288.
Zimmer Gembeck, M. J., Geiger, T. C. & Crick, N. R. (2005). Relational and physical aggression, prosocial behavior, and peer relations: Gender Moderation and Bidirectional Associations. 25(4), 421-452. https://doi.org/10.1177/0272431605279841