Sevda ALTUNBAŞ, Bayram Çağdaş DEMİREL, Gafur GÖZÜKARA, Serden EROL

Alüviyal Araziler Üzerinde Gelişen Bazı Toprakların Arazi Yetenek Sınıflarının Belirlenmesi

Bu çalışma kapsamında, Antalya ili Aksu ilçesi Hacıceliller ve Köseler köylerinde, Aksu çayının üst ve orta zonlarında, alüviyal arazilerin detaylı toprak etüd ve haritalama çalışmaları yapılmıştır. Tarımsal açıdan kıymetli olduğu düşünülen arazide, üç faklı fizyografya üzerinde dokuz farklı toprak serisi tanımlanmıştır. Bu serilerinden Tepelik, Tepeönü ve Çakıllı nehir sırtı fizyografyasında, Desteiçi, Domuztepesi, Fettanlar, Köseler ve Yeşilyurt yan dere alüviyali fizyografyasında ve İçmesuyu serisi de taşkın düzlüğü fizyografyasında yerini almıştır. Çalışma alanı 250 x 250 m aralıklarında gridlere ayrılarak seri-faz düzeyinde tanımlanmış ve elde edilen verilere göre de arazi yetenek sınıfları oluşturulmuştur. Yapılan arazi değerlendirmeleri sonucunda, nehir sırtı fizyografyası üzerinde yer alan arazilerin, çalışma alanının %43.5’ünü oluşturduğu ve Arazi Yetenek Sınıflamasına göre, I., II., IV. ve VI. sınıflarda yer aldıkları belirlenmiştir. Çalışma alanının %33.3’ünü oluşturan yan dere alüviyal fizyografyası üzerinde ise I, II ve III. sınıf arazilerin dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Son olarak taşkın düzlüğü fizyografyası, alanın %23.2’lik bir kısmını kaplayarak, II. ve III. sınıf araziler olarak tanımlanmıştır. Grid noktalarının verileri, jeoistatistiksel olarak kriging metodu ile değerlendirilerek, çalışma alanına ait arazi yetenek sınıflaması haritası oluşturulmuştur. Sonuç olarak, yapılan bu çalışma ile, farklı fizyografyalarda gelişen toprakların yetenek sınıflarının belirlenmesi ve haritalanması ile ideal arazi kullanım planlamalarına bir altlık oluşturulmuş ve amaç dışı kullanıma engel olmak için bilimsel bir dayanak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Alüviyal fizyografyalar, arazi yetenek sınıflaması, jeoistatistik, kriging

Determination of Land Capability Classes of Some Soils Developing on Alluvial Lands

Detailed soil survey and mapping of alluvial lands have been carried out in the villages of Hacıceliller and Köseler in Aksu district of Antalya province, in the upper and middle zones of the Aksu stream. On these series, Tepelik, Tepeönü and Çakıllı are on the river ridge physiography, Desteiçi, Domuztepesi, Fettanlar, Köseler and Yeşilyurt series are on the side stream alluvial physiography, İçmesuyu series is also included in the flood plain physiography. The study area was divided into grids at 250 x 250 m intervals defined at the serial-phase level and land capability classes were created based on the data obtained. As a result of the land evaluations, the lands on the riverside physiography constitutes 43.5% of the study area and according to the Land Capability Classification, I., II., IV. and VI. It was determined that they took place in the classes. On the side stream alluvial physiography, which constitutes 33.3% of the study area, I, II and III. class land has been determined to show distribution. Finally, the flood plain physiography covers 23.2% of the area, and II. and III. defined as class plots. The data of the grid points were evaluated with the kriging method in geostatistics, and the land capability classification map of the study area was created. As a result, with this study, a scientific basis has been prepared in order to create a base for ideal land use planning and to prevent misuse by determining and mapping the skill classes of the soils developed in different physiographies.

Keywords:

Alluvial physiographies, kriging, land capability classification, geostatistics,

PDF

___

Altunbaş, S., Gözükara, G., Şimşek, O. & Buyurgan, K. (2017). Aksu Ovası Topraklarının Arazi Kulanım Planlamasında Kullanılmak Üzere Temel Toprak Etütlerinin Yapılması ve Özelliklerinin Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Normal Araştırma Projesi, Antalya.
Anonim (2016). İklim Verileri. Meteroloji Genel Müdürlüğü, Antalya.
Aşkın, T., Kızılkaya, R., Olekhov, V., Mudrykh, N., Samafalova, I., & Türkmen, F. (2014). Toprak organik karbonu: Jeoistatistiksel bir yaklaşım. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 2(1), 13-18.
Benayas, J. M. R., Sachez-Colomer, M. G., & Escudero, A. (2004). Landscape- and field-scale control of spatial variation of soil properties in Mediterranean montane meadows. Biogeochemistry, 69, 207-225.
Cambardella, C. A., Moorman, A. T., & Novak, J. M. (1994). Field-scale variability of soil properties in central Iowa soils. Soil Science Society of America Journal, 58, 1501-1511.
Chien, Y. J., Lee, D. Y., & Guo, H. Y. (1997). Geostatistical analysis of soil properties of mid-west Taiwan soils. Soil Science, 162, 291-298.
Demirel, B. Ç., & Şenol, S. (2019) Hızlı büyüme potansiyeline sahip yerleşim alanlarının detaylı toprak etütleri ve arazi değerlendirmeleri: Mustafalar Köyü örneği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 29(4), 711-721.
Dengiz, O., Gürsoy, F., & Sağlam, M. (2017) Aluviyal araziler üzerinde oluşmuş farklı toprakların uygun toprak işleme durumlarının belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 32(1), 104-96.
Dinç, U., & Şenol, S. (2013). Toprak Etüd ve Haritalama, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No:161, Ders Kitapları ,Yayın No: 50, Adana.
ESRI, 2008. ArcGIS 10.2, Environmental System Research Institute. Redland CA, USA.
Gözükara, G., Altunbaş, S., & Sarı, M. (2019). Mekansal değişimin alüviyal fanlar üzerinde oluşan toprakların özelliklerine etkisi. Mediterranean Agricultural Sciences, 32(3), 425-435.
Isaaks, E. H. & Srıvastava, R. M. (1989). An Introduction to Applied Geostatistics. Oxford University Press, NewYork.
Karaman, M. R., Susam, T., Turan, M., Tutar, A., & Şahin, S. (2012). Çilek tarımı yapılan arazide uzaysal doğal organik madde değişimlerinin jeoistatistiksel yöntemlerle belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 2012-1, 197-20.
Kılıç, Ş., & Şenol, S. (2002). Antakya yöresi topraklarının bazı fiziksel, kimyasal özellikleri ve sınıflandırılması. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(1-2), 1-14.
Klingebiel, A. A., & Montgomery, P. H. (1966). Land-Capability Classification. US Department of Agriculture, Soil Conservation Service, Washington, DC.
Koca, Y. K., Şenol S. (2018). Jeoistatistiksel modellemenin detaylı toprak etüdlerinde kullanılma olanaklarının seçilen test alanında belirlenmesi. International Engineering and Natural Sciences Conference, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Mallants, D., Mohanty, B. P., Jacques, D., & Feyen, J. (1996). Spatial variability of hydraulic properties in a multi-layered soil profile. Soil Science, 161(3), 167-181.
Şenol S., Aksoy E. , Çullu M. A., Bayramin İ., Kılıç Ş., Dingil M., & Koca Y. K. (2010). Türkiye’de toprak koruma ve arazi kullanım kanunu gereği yapılması zorunlu toprak etüdleri ve önemi. Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Ankara.
Şimşek, O., Altunbaş, S., Demirel, B. Ç., & Gözükara, G. (2020). Alüviyal fizyografyalar üzerinde gelişen farklı topraklarda arazi değerlendirme çalışmaları. Mediterranean Agricultural Sciences, 33(1), 129-135.
Webster, R. (1985). Quantitative spatial analysis of soil in the field. In: B.A Steawart, (Eds.), Advances in Soil Science, Springer: NewYork.