İPEK KELİMESİ, KÖKENİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR VE KAVRAM ALANI

Dildeki bazı kelimeler milletlerin tarihi, medeniyet seviyesi, sosyal durumu, siyasi hayatı, hayat anlayışı, gelişmişlik durumu hakkında ipuçları verir. Bundan dolayı dilciler dilin milletlerin hafızası olduğunu söylerler. İfade ettiği mana ile düşünüldüğünde dildeki pek çok kelime ifade ettiği nesnenin yerli mi yabancı mı olduğu, hangi dilden ve coğrafyadan geldiği, nesnenin hangi maceralarla hayatımızda yer bulduğu hakkında bize bilgiler verir. Diğer taraftan milletlerin diğer milletlerle ilişkisi, bu ilişkinin yönü hakkında da bizi aydınlatır. İpek kelimesi de böyle bir kelimedir. İpek, tarımın modernleşmesi, sanayi ve teknolojinin bu kadar gelişmiş olmasına rağmen hala en çok rağbet gören, elde edilmesi ve işlenmesi zor, kullanılan malzemeler değişse de elde ediliş merhalesi ve metodu değişmeyen pahalı bir emtiadır. İpek kelimesi kök ve türemesi dikkate alındığında Türkçe bir kelimedir. Orhun kitabelerinde ve Divanu Lügati’t-Türk’te aŞı

Anahtar Kelimeler:

ipek, agı, ipekçilik, ip, torku, ipke

The Term Of “Ipek”, Debates Over Its Roots And Concept Area

Some words in language give clues about history, civilization level, social conditions, political life, understanding of life and development level of nations. That’s why, linguists say language is the memory of nations. Many words in language give details about objects they represent. Like if these objects are local or foreign or which language and location these objects come from and how these objects find room in our life. They also enlighten us about relationships between nations and the course of these relationships. The term of “ipek” “silk” in English is this kind of word. Silk is a substance which is still in demand despite the progress in agriculture, industry and technology. While inputs hardly changed in production of silk, it’s also hard to acquire and process this expensive substance. The term of “ipek” is a Turkish word in terms of its root and lexicalization. It shows itself as the word of “aġı”

Keywords:

silk, agı, sericulture, rope, torku, ipke,

PDF

___

ARAT, R. Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig 3 İndeks, (haz. K. Eraslan-O.F. Sertkaya-N. Yüce), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
BOZKURT, Nebi (2000), “İpek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 22, Ankara, s. 361- 362.
CAFEROĞLU, Ahmet (2011), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 2. Baskı, TDK yayınları, Ankara.
DURGUNAY, Banu (2017), “Eski Türkçe Yıp Sözcüğü ve kavram Alanına Giren Bağ, Uruk, Örgen, Urgan, Arkan Sözcükleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Türk lehçe Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 166-177.
EBERHARD, W. (1943), “Eski Çin Kültürü ve Türkler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 4, Ankara, s. 19-29.
ERCİLASUN, A. Bican (2014), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, 14. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
ERCİLASUN, A. Bican-AKKOYUNLU, Ziyat (2015), Kâşgarlı Mahmud Divânu Lugâti’t-Türk, İkinci Baskı, TDK Yayınları, Ankara.
ERCİLASUN, A. Bican-Aliyev, Alaaddin Mehmedoğlu-Şayhulov, Almas-Kajıbek, Erden Zadaulı- Konkobay Uulı, Kadirali-Yusuf, Berdak- Göklenov, Cebbarmehmet-Mahpir, Valeriy-Çeçenov, Ali (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Kültür bakanlığı yayınları, Ankara.
EREN, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara.
ERGİN, Muharrem (2016), Orhun Abideleri, 50. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
GABAIN, A. Von (1988), Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yayınları, Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü A-N, TDK Yayınları, Ankara.
İMER, Zahide (2005), “Miladi Dönem Öncesi Orta Asya’da İpek”, Bilig, S. 32, Kış 2005, s. 1-32.
ORKUN, Hüseyin Namık (1987), Eski Türk Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin (1978), Türk Kültür Tarihine Giriş 5 Türklerde Giyecek Kültürü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
PAÇACIOĞLU, Burhan (2006), VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Söz Dağarcığı, Bizim Büro Yayınları, Ankara.
TDK (2005), “İplik”, Türkçe Sözlük, 10. Baskı, TDK yayınları, Ankara.
TEK, Recep (2016), “Divanu Lügati’t-Türk’te Giyim Kuşam Kültürü ile İlgili Kelimeler”, The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), S. 50, Autumn II, s. 261-271.
TEKİN, Talat (2006), Orhon Yazıtları, İkinci Baskı, TDK Yayınları, Ankara.
TIETZE, Andreas (2016), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, 3. Cilt, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara.
TUNA, Osman Nedim (1990), Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi, TDK Yayınları, Ankara.