“DOĞU’DAN YÜKSELEN IŞIK” VE SARI SİMGECİLİĞİ

Latince ‘Işık doğudan yükselir - Ex oriente lux’ sözündeki Işık, medeniyet ve bilgelik anlamında kullanıldığı gibi ışığın yükselişi de Güneş’in doğumudur. Tanrının, kutsal olanın ilk ifadesi olarak daire ve Güneş simgesi, bilgeliği, aydınlanmayı temsil etmiştir. Daire, megalitik kültürlerde dünyanın neresinde olursa olsun ortaya çıkmış ilk simgedir. Dinamik güneş tekerinden simetrik güneş haçına kadar çeşitli formlardadır ve henüz teker"leğin bulunmadığı bir çağa ait olduklarından bu şekiller Güneş simgeleridir Jung, 1997 . Hellenizm ile birlikte Batı uygarlıklarına geçen hale baş çevresinde görülen ışık çemberi-ayça inisiyasyon simgesidir ve Doğu kökenlidir. Ex oriente lux sözündeki Doğu, modern Batı kültürüne göre kendi dışındaki her yer olan ‘öteki’ değil, gerçekten konumuna göre gösterilmiş tek bir yöndür. Bu yön Asya’dan Mısır, Mezopotamya, Anadolu ve Avrupa’ya doğrudur. Sarı, altın ve Güneş arasındaki bağlantı simgecilikte çok açık şekilde belirtilmiştir. Kroma renkleri içerisinde ışık ışınlarını en çok yansıtan sarının insan psiko-fizyolojisi üzerindeki etkisi akıl işlevlerini artırmasıdır. Sarının tanrısal zekâyı simgelediğine dair inanış Antik Dönem’den Ortaçağlar’a geçerek 19. yüzyıl Romantik renk simgeciliğine ve oradan da van Gogh tabloları ile modern çağa taşınmıştır. Sarının pozitifin tersi olarak negatif anlamları, aynı geleneğin temelindeki polarite yasası olarak Baron F. Portal tarafından 19. Yüzyıl Renk Simgeciliği içinde açıklanmıştır

Anahtar Kelimeler:

Doğu, inisiyasyon, Güneş, renk simgeciliği

““OUT OF THE EAST, LIGHT” AND THE SYMBOLISM OF YELLOW

Ex oriente lux in Latin means “light from the east”. Light, used as a metaphor, means civilization and wisdom as much as dawn or rising sun. In that context circle or sign of sun has been the expression of creator indicating prosperity and enlightenment. Circle has also been identified as one of the earliest symbols dating back to monolythic cultures. Importantly, even before the discovery of the wheel, sun has been represented throughout cultures in the form of dynamic sun circle or geometric sun cross Jung, 1997 . Another representation of sun, halo, originated from eastern cultures and observed in the western world starting from Helenistic age, means initiation. The word “oriente” or “east” in the Latin phrase “Ex oriente lux” points out towards a true direction not used with a meaning of “others” or “everyone else with different cultures”. That direction leads to civilizations in far Asia, Mesopotamia and Asia minor. The association between gold, yellow and sun has been one of the hallmarks of symbolism. Yellow, as the most reflective chromatic colour, has been identified to enhance mental awareness. Consequently, yellow or gold have been used to symbolise divine wisdom throughout ancient cultures to middle age, from 19th century colour symbolisms to the paintings of Van Gogh, therefore modern ages. In contrast, several negative cultural meanings were attributed to yellow which has been highlighted by F. Portal in accordance with 19th century colour symbolism

Keywords:

East, initiation, Sun, colour symbolism,

PDF

___

Akbulut, D. (2006). Resim neyi anlatır. İstanbul: İstiklal Kitabevi Yayınları, 167-193
Alistair, B. E. Ancient Egypt colors, www.thoughtco.com (ET: 18. 03.2017)
Balla, B. (2012). Symbolism, synesthesia and semiotics, multidisciplinary approach. Bloomington
US: Xlibris Corp Pub., 181 Bilim ve Teknoloji Platformu (2009). Mide ve bağırsaktaki ikinci beyin. Alman GEO Magazin sayı:11
(Çev. S. Öz) Erişim: 01.05.2015 (http://www.bilisimgelisim.com/)
Büker, S. (1991). Sinemada anlam yaratma, İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 73
Campbell, J. (2014). Tanrının maskeleri, (Çev. K. Emiroğlu). İstanbul: Islık Yayınları, (1)
Delamare, F. & Goineau, B. (2007). Renkler ve malzemeleri, (1. Baskı), (Çev. O. Türkay), İstanbul
Yapı Kredi Yayınları, 51, 20-23
Eco, U. (1999). Ortaçağ estetiğinde sanat ve güzellik, (2.Baskı), (Çev. K. Atakay). İstanbul: Can Yayınları, 26, 73, 17
Finlay, V. (2007). Renkler –boya kutusunda yolculuklar, (Çev. K. Emiroğlu). Ankara: Dost Yayınevi, 47, 191
Gage, J. (1993). Colour and culture -practice and meaning from Antiquity to abstraction
London: Thames&Hudson, 27, 11, 13, 26, 44-45, 64, 64, 118, 133, 26, 26-27, 194 Gage, J. (2006). Color in art, London: Thames&Hudson, 203, 154, 157, 158
Genç, R. (1997). Türk inanışları ile milli geleneklerinde renkler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınevi, 1095
Gombrich, E. (2007). Sanatın öyküsü. (Çev. E. Erduran & Ö. Erduran), (5.Baskı), İstanbul: Remzi Kitabevi, 435-443
Gürgan, M. (2013). Antik çağlarda renklerin tedavi amaçlı kullanımı: kromoterapi.
Gaziantep: Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Günleri Sempozyumu Bildirisi Hall, M. (2008). Tüm çağların gizli öğretileri, (Çev. E. Gürdemir & M.Sağlam), İstanbul: Mitra Yayıncılık
Hançerlioğlu, O. (1989). Felsefe sözlüğü, (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 171
Itten, J. (1973). The art of color (Kunst der farbe),(Translated by E. van Haagen), New York: Van
Nostrand Reinhold Company, 132, 132, 132, 17, 132 Jung, C. (1997). Analitik psikoloji, (Çev. E.Gürol). İstanbul: Payel Yayınevi. 336-337, 336-337
Jung, C. (2003). Dört arketip. (Çev. Z. Aksu). İstanbul: Metis Yayınları, 17
Küçük, S. (2010). Eski türk kültüründe renk kavramı. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:54, 185-210
MANAF, Akif. (2007). Yoga çakralar- enerji merkezleri. (1. Basım). İstanbul: Sistem Yayınları
Mülayim, S. (2006). Aklın izleri –bilim olarak sanat tarihi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
Özdemir F., Demirbağ, K. & Kokino, S. (2007). Lineer polikromatik polarize ışınlar ve tıp alanlarında kullanımı. TOTBİD Dergisi (6), 1-2
Pastoureau, M. (2005). Mavi -bir rengin tarihi, (Çev. İ. Uysal). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 118, , 173
Portal, F. (1845). Symbolic colours -an essay on symbolic colours: in Antiquity, the Middle Ages, and modern time. London: J Weale Publishing, 21, 24, 24, 31, 21-22, 22, 23-26, 12, 10-12
Sinemoğlu, N. (1984). Tarihöncesinden Bizans’a sanat tarihi. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, 141, 139-220 Sun
D., Sun, H. Colour your life. (http://www.living-colour.co.uk/) (ET: 18.03.2017)
Turani, A. (2007). Dünya sanat tarihi. (13.Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 41-71, 41-71
Yıldırım, C. (2015). Resim sanatında renk simgeciliği ve Vincent van Gogh. (Tez ve Sanatta Yeterlik Çalışması), Kocaeli Üniversitesi
Van, J. (2001). Spirit and art: pictures of the transformation of consciousness anthroposophic
Virginia Herndon: Steiner Books Press, chapter 5 Zuffi, S. (2012). Colour in art. Verona: Ludion Pub., 71