Sebahattin YILDIZ, Burak DUMLU, Özden İBRAHİMAĞAOĞLU

DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERE GÖRE DUYGUSAL EMEK VE ÇALIŞAN İYİ OLUŞ HALİNDEKİ FARKLILIKLAR1

Duygusal emek ve çalışan iyi oluş hali hizmet sektöründe son dönemlerde önem arz eden örgütsel davranış konularındandır. Örgütlerin insan kaynağına daha çok önem vermesiyle örgütler çalışanların duygu ve davranışlarının örgütün amaçlarıyla uyumlu hale getirilmesini hedeflemektedir. Bu bağlamda çalışanların farklı özelliklerinin farklı duygusal emek sergilemelerine yol açabileceğinden söz edilebilir. Bu çalışmanın amacı, demografik özelliklere göre duygusal emek boyutları ve çalışan iyi oluş hali boyutlarındaki farklılıkları incelemektir. Hipotez içeren bu çalışmada, hizmet sektöründeki 233 işgören üzerinde anket çalışması yapılmıştır. Bulgulara göre duygusal emek boyutlarının cinsiyet, yaş, çalışma süresi ve eğitim düzeyine göre farklılık gösterdiği gözlenmişken çalışan iyi oluş hali boyutlarının cinsiyet, yöneticilik yapma ve çalışılan birime göre farklılık gösterdiği gözlenmiştir. Sonuçta, duygusal emek ve çalışan iyi oluşu boyutları ile ilgili ilerleyen çalışmalar için öneriler getirilmiştir.

THE DIFFERENCIES IN EMOTIONAL LABOR AND EMPLOYEE WELL-BEING BASED ON DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS

Emotional labor and employee well-being are one of the issues of organizational behaviors that have recently become important in the service sector. As organizations give more importance to human resources, organizations aim to harmonize employees' feelings and behaviors with the objectives of the organization. In this context, it can be mentioned that different characteristics of employees may cause them to exhibit different emotional labor. The purpose of this research is to examine the differences in emotional labor dimensions and employee well-being dimensions according to demographic characteristics. In this hypothesis research, a survey was conducted on 233 employees in the service sector. According to the findings it was observed that emotional labor dimensions differ according to gender, age, working time and education level, while the dimensions of employee well-being differ according to gender, being a manager, and the unit. As a result, suggestions were made for further studies on emotional labor and employee well-being dimensions.

PDF

___

Ağırman, Ü. (2012). İş ve Çalışan Odaklı Duygusal Emek Gösterimlerinin Çalışanların Tükenmişlik Düzeyine Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.

Akduman, G. ve İlkar Dündar, G. (2017). Çalışan Mutluluğunun İşe İlişkin Duyuşsal İyilik Algısı ile İlişkisi ve Kuşaklar Arasındaki Farklılıkların İncelenmesi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 29-49.

Akduman, G. (2020). Çalışan Mutluluğu Dersinin Öznel İyilik Algısı ile İşe İlişkin Duyuşsal İyilik Algısına Etkisi: Lisansüstü Öğrenciler Üzerinde İlişkisel-Nedensel Bir Tarama Çalışması. Journal of Organizational Behavior Review, 2(2), 90-114.

Akın, A. (2008). Psikolojik İyi Olma Ölçekleri (PİOÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Eurasian Journal of Educational Research, 31, 1-15.

Akpolat, T. (2019). Esnek ve İş Güvencesiz Çalışmanın Araştırma Görevlileri Üzerindeki Etkileri: Duygusal Emek ve Karakter Aşınması Bağlamında Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, İstanbul.

Aksan, A. (2019). Çalışan Memnuniyetini Açıklayan Faktörlerin İncelenmesi ve Kargo Sektöründe Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri Anabilim Dalı, İstatistik Bilim Dalı, Bursa.

Aktaş, M. (2011). Kültürel Değerler ve Kişi Örgüt Kişi İş Uyumu İlişkisi: Kavramsal Bir Çerçeve. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14-19.

Ashforth, B.E. ve Humprey, R.H. (1993). Emotional Labor in Service Roles: The İnfluence of İdentity, Academy and Management Journal, 18, 88-115.

Aslan, Z. (2016). Kişilik ve Duygusal Emek Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Banka Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma: Ankara İli Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.

Aslan, H. (2018). Duygusal Emek ile İşe Yabancılaşma İlişkisinde Psikolojik Sermayenin Etkisi: Otel İşletmelerinde Bir Alan Araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.

Aydın, C. ve Korkut, D. S. (2019). Çalışma Saatlerinin Çalışan Memnuniyeti Üzerine Etkisi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(3), 1488-1499.

Ayyıldız, F. N. (2018). Çalışan Sesinin Örgüte Bağlılığa ve Çalışan Mutluluğuna Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul.

Avey, J., Luthans, F., Smith R.M. ve Palme, N. (2010). Impact of Positive Psychological Capital on Employee Well-Being Overtime. Journal of Occupational Health Psychology, 15(1), 17-28.

Basım, N. H. ve Beğenirbaş, M. (2012). Çalışma Yaşamında Duygusal Emek: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması. Journal of Management & Economics, 19(1), 78-90.

Çelikyay, M. (2019). Duygusal Emek Kavramı, Öncülleri ve Sonuçları: Proje Takımları Üzerinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim ve Organizasyon Anabilim Dalı, Kocaeli.

Çınar, M. (2018). Çalışanların Memnuniyetini Etkileyen Faktörler: Bursa Örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 39-62.

Çidem, A. (2020). Hemşirelerin Maneviyat ve Manevi Bakım Düzeyleri ile Duygusal Emek Davranışları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Kayseri.

Davras, Ö. ve Gülmez, M. (2015). Otel İşletmelerinde Çalışan Memnuniyetine Etki Eden Faktörler: Kemer-Lara-Belek-Side-Alanya Bölgelerinde Bir Çalışma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(2), 167-184.

Davras, Ö. (2019). Otel İşletmelerinde Çalışan Memnuniyetini Belirleyen Faktörlerin Çalışan Memnuniyeti Üzerindeki Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Etkilerinin İncelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 6(2), 127-138.

Demirbaş, Z. (2017). Sağlık İşletmelerinde Örgüt İklimi ve Çalışan Memnuniyeti İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan Kaynakları Yönetimi Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları Yöneticiliği, İstanbul.

Demircan, P. (2016). İş-Aile Çatışması-Duygusal Emek İlişkisinde Lider Desteğinin Rolü: Eğitim Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Isparta.

Demirci, İ. ve Şen, A. H. (2017). Kendini Bilme ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2710-2728.

Diefendorff, J., Croyle, M. ve Gosserandb, R. (2005). The Dimensionality and Antecedents of Emotional Labor Strategies. Journal of Vocational Behavior, 339-357.

Diener, E. (1984). Subjective Well-Being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.

Diener, E. (2000). Subjective Well-Being: The Science of Happiness and a Proposal for a National Index. American Psychologist, 55(1), 34-43.

Duman, N. (2017). Duygusal Emek: Bir Literatür Değerlendirmesi. Journal EMI Dergisi, 1(1), 29-39.

Erken, M. (2013). Çalışan Memnuniyeti Üzerine Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Kalite Yönetimi, İstanbul.

Ertürk, A., Keskinkılıç Kara, S. ve Zafer Güneş, D. (2016). Duygusal Emek ve Psikolojik İyi Oluş: Bir Yordayıcı Olarak Yönetsel Destek Algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1723-1744.

Ezilmez, B. (2018). Duygusal Emek: Öncülleri ve Ardılları. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 185-210.

Göcen, G. (2013). Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma. Toplum Bilimleri Dergisi, 7, 97-130.

Grant‐Vallone, E., Ensher, E. A ve Donaldson, S. I. (2001). Effects of Perceived Discrimination on Job Satisfaction, Organizational Commitment, Organizational Citizenship Behavior, and Grievances. Human Resource Development Quarterly, 12(1), 53-72.

Grant, A., Christianson, M. ve Price, R. (2007). Happiness, Health, or Relationships? Managerial Practices and Employee Well-Being Tradeoffs. Academy of Management Perspectives, 21(3), 51-63.

Gündüz, İ. (2017). Duygusal Emek Faktörünün Hizmet Kalitesine Etkisi: Kuşadası’ndaki Dört ve Beş Yıldızlı Otellere Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Aydın.

Güneş Aydemir, Z. (2018). Duygusal Emeğin İyi Olma Hali ve İş Memnuniyeti Üzerine Etkisi: Çağrı Merkezi Çalışanları Üzerinde Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.

Gürsoy, G. (2016). Yalova Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Çalışanlarının Duygusal Emek Davranışları ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları ve Çalışma İlişkileri Bilim Dalı, Yalova.

Güzel, F., Gök, G. A. ve Büyüker İşler, D. (2013). Duygusal Emek ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Turist Rehberleri Üzerinde Bir Araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(3), 107-123.

Hochschild, A. R. (1985). The Managed Heart Commercialization of Human Feeling. Londra: University of California Press.

Hochschild, A. R. (2003). The Managed Heart Commercialization of Human Feeling (20. Edition). London: University of California Press.

Jonge, J., Janssen, P. ve Bakker, A. (2000). Specific Determinants of Intrinsic Work Motivation, Burnout and Turnover Intentions: A Study Among Nurses. Journal of Advanced Nursing, 29(6), 1360-1369.

Kapu, H., Yıldız, S. ve Bukni, T. M. (2020). Pozitif Psikoloji Bağlamında Psikolojik Sermaye, Duygusal Emek ve İş Performansı Arasındaki İlişkiler. KAÜİİBFD, 11(22), 788- 815.

Karaman, N. (2017). Çalışma Yaşamında Duygusal Emek. İş ve Hayat, 3(5), 30-56. Kaya, U. ve Özhan, Ç. K. (2012). Duygusal Emek ve Tükenmişlik İlişkisi: Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), 109-130.

Keleş, H. N. (2017). Anlamlı İş ile Psikolojik İyi Oluş İlişkisi. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(1), 154-167.

Keleş, Y. ve Tuna, M. (2018). Turizm İşletmelerinde Duygusal Emek: Eleştirel Bir Yaklaşım. Turizm Akademik Dergisi, 5(2), 129-140.

Kılıç, B., Karaman, M. ve Yoldaş, A. (2020). Örgütsel Bağlılığın Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Etkisi: Sağlık Çalışanlarında Bir Araştırma. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(1), 83-100.

Koç, A. ve Keklik, B. (2019). Hastane Çalışanlarının Demografik Özelliklerinin Pozitif Psikolojik Sermaye ve Duygusal Emek Üzerindeki Etkisi ile Aralarındaki İlişkinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 1045-1066.

Koçak, O. ve Gürsoy, G. (2018). Duygusal Emek ve Tükenmişlik İlişkisi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 161-181.

Kökden, F. Ç. ve Işık, M. (2018). Çalışma Hayatında Duygusal Emek ve İşe Yabancılaşma İlişkisi: Banka Çalışanları Üzerine Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 1215-1237.

Liu, H., Zhang, X., Chang, R. ve Wang, W. (2017). A Research Regarding The Relationship Among Intensive Care Nurses' Self-Esteem, Job Satisfaction and Subjective Well-Being. International Journal of Nursing Sciences, 4(3), 291-295.

Mishra, S.K. ve Bhatnagar, D. (2010). Linking Emotional Dissonance and Organizational Identification To Turnover Intention and Emotional Well-Being: A Study of Medical Representatives in India, Human Resource Management, 49(3), 401-419.

Nunnally, J.C. (1978). Psychometric Theory (2nd ed.). New York: McGraw-Hill.

Okur, S. ve Totan, T. (2019). Psikolojik İyi Oluşu Değerlendiren Bradburn Duygulanım Dengesi Ölçeğinin Türkçede İncelenmesi. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 1-12.

Özgün, A. (2015). Duygusal Emek Davranışının İş Stresi Üzerindeki Etkisi: Eğitim Sektöründe Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon, İzmir.

Özkan, G. ve Gürbüz, B. (2019). Bina Ortamlarının Çalışan Refahı ve Performansı Üzerine Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 616-632.

Özkaplan, N. (2015). Hizmet Sektöründe Duygusal Emek ve Toplumsal Cinsiyet. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 15(56), 15-21.

Öztürk, M. (2016). Çift Kariyerli Eşlerin Çalışma Yaşamı ve İş Yeri Mutluluğu Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Isparta.

Pala, T. ve Sürgevil, O. (2016). Duygusal Emek Ölçeği: Ölçek Geliştirme, Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Ege Akademik Bakış, 16(4), 773-787.

Peiro, J., Ayala, Y., Tordera, N., Lorente, L. ve Rodriguez, I. (2014). Sustainable Well-Being at Work: A Review and Reformulation. Papeles Del Psicologo, 35(1), 5-14.

Ryff, C. ve Keyes, C. (1995). The Structure of Psychological Well-Being Revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727.

Ryff, C. (2010). Psychological Well-Being in Adult Life. Blackwell Publishing on behalf of Association for Psychological Science, 99-104.

Saföz Güven, İ. (2008). Fen ve Genel Lise Öğrencilerinin Cinsiyet ve Sosyometrik Statülerine Göre Öznel İyi Oluş Düzeyleri, Genel Sağlık Örüntüleri ve Psikolojik Belirti Türleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Sakal, Ö. ve Yıldız, S. (2017). Takipçi Mükemmeliyetçiliği ile Duygusal Tükenmişlik Arasındaki İlişkide Psikolojik İyi Oluş ve Liderlik Tarzlarının Rolü. IJBEMP, 2(7), 37-57.

Saruhan, Ş. C. ve Özdemirci, A. (2013). Bilim, Felsefe ve Metodoloji. İstanbul: Beta Basım Yayın.

Scott, B. A. ve Barnes, C. M. (2011). A Multilevel Field Investigation of Emotional Labor, Affect, Work Withdrawal, and Gender. Academy of Management Journal, 54(1), 116-136.

Şahin, M., Aydın, B., Sarı, S. V., Kaya, S. ve Pala, H. (2012). Öznel İyi Oluşu Açıklamada Umut ve Yaşamda Anlamın Rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 827-836.

Şahin, L. (2015). Çalışan Memnuniyetinin Sağlanmasında Temel Dinamikler: Dışsal Faktörlerin Çalışanların Memnuniyet Algıları Üzerindeki Etkilerine Yönelik Bir Alan Araştırması. SGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 17(2), 28-44.

Şensoy, N., Kurttaş Çolak, P. ve Doğan, N. (2020). Sağlık Çalışanlarında Psikolojik İyi Oluş Düzeyi ile Sanal Ortamda Yalnızlık Düzeyi Arasındaki İlişki. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi,24(1),41-50.

Telef, B. B., Ergun, E. ve Uzman, E. (2013). Öğretmen Adaylarında Psikolojik İyi Oluş ve Değerler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Turkish Studies, 1297-1307.

Thompson, C. ve Prottas, D. (2006). Relationships Among Organizational Family Support, Job Autonomy, Perceived Control, and Employee Well-Being. Journal of Occupational Health Psychology, 11(1), 100-118.

Tunç, C. (2019). İş-Aile Çatışması ve Çalışan İyi Oluş Hali. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Turan, E. Z. (2018). İzlenim Yönetimi Taktikleri, Lider-Üye Etkileşimi ve Örgütsel Bağlılığın Duygusal Emek Üzerindeki Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bayburt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Bayburt.

Tuzgöl Dost, M. (2005). Öznel İyi Oluş Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(23), 103-110.

Ünal, Ö. F. (2016). Hizmet Sektöründe Çalışan Memnuniyeti: Şirketler Grubuna Bağlı Kargo Şirketi ve Kırtasiye Mağazalar Zinciri Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 161-176.

Voorde, K., Paauwe, J. ve Veldhoven, M. (2012). Employee Well‐Being and the HRM-Organizational Performance Relationship: A Review of Quantitative Studies. International Journal of Management Reviews, 14(4), 391-407.

Yeni, Z. (2015). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ile Duygusal Emek Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Kütahya.

Yıldız, S. (2019). Gençlik ve Spor Bakanlığı Taşra Teşkilatı Çalışanlarının Duygusal Emek Boyutları ve İş Tatmin Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Sivas.

Yin, H., Wang, W., Huang, S. ve Li, H. (2018). Psychological Capital, Emotional Labor and Exhaustion: Examining Mediating and Moderating Models. Current Psychology, 37, 343-356.

Zheng, X., Zhu, W., Zhao, H. ve Zhang, C. (2015). Employee Well-Being in Organizations: Theoretical Model, Scale Development, and Cross-Cultural Validation. Journal of Organizational Behavior, 36(5), 621-644.

Zhao, X. ve You, X. (2019). The Impact of Psychological Capital on Vocational Well-Being: The Mediation Effect of Emotional Labor and Its Invariance Across Ethnicities. Current Psychology, 40, 102-112.

Warr, P. (1990). The Measurement of Well-Being and Other Aspects of Mental Health. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 63(3), 193-210.

Weston, R. (1999). Factors Contributing to Personal Wellbeing. Family Matters, 53, 14-20.