Atasözlerinde Deyim Aktarması

Bu makalede Türkiye Türkçesinde yer alan atasözlerinin bazılarının üzerinde deyim aktarmaları ve deyim aktarmalarının türleri tespit edilmeye çalışıldı. Deyim aktarması (istiare, metaphore) aralarında benzetme ilişkisi kurulan iki şeyin adından birinin geçici bir süre ile diğer adın yerine kullanılması olayıdır. Türkçede tarih boyunca güzel söz kullanma bir gelenek olarak devam etmiştir. Tüm edebi dönemlerimizde ve tüm kültürel katmanlarda bunu görmek mümkündür. İslam öncesi, İslam etkisi altındaki dönem ve Batı etkisinde yaşanan dönemlerde güzel ve etkili söz söyleme örneklerini görebiliyoruz. Ömer Asım Aksoy’un “Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1[1]” adlı eserinde tespit ettiği 2667 adet atasözü bu çalışmada esas alınmıştır. Eserde verilen atasözlerinden 143 tanesinde deyim aktarmasına rastlandı ve bunları türlerine göre gruplara ayırarak atasözlerinin anlamaları ve aktarmanın nasıl yapıldığı açıklandı. Atasözleri, aktarma çeşitlerine göre gruplandırılmış ve kendi içlerinde alfabetik olarak sıralanmıştır. İnsandan doğaya aktarım türü en çok rastlanan deyim aktarması olurken sırasıyla, doğadan insana aktarım, somutlaştırma, duyular arası aktarım, doğadan doğaya aktarım tespit edilen aktarım türleridir. [1] Ömer Asım Aksoy, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, İnkılâp Yayınları, İstanbul 2014

___

  • AKSAN, D. (1978). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi (Ana Çizgileriyle) Ankara
  • AKSAN, D. (2009). Anlambilim. Ankara : Engin Yayınevi
  • Asım, Ö., & Aksoy. (2014). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1. istanbul: İnkılap Yayınları
  • DİLÇİN, C. (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 517.
  • İMER Kâmile, K. A. (2013). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
  • Kolektif. (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.