İKİNCİL TRAVMATİK STRESİN MESLEK ELEMANLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: BİR DERLEME ÇALIŞMASI

Yıkıcı olaylara maruz kalan bireylerle çalışan meslek elemanlarının (arama kurtarma ekipleri, acil servis çalışanları, psikolog, sosyolog ve sosyal hizmet uzmanları gibi.) yaşadığı ikincil travmatik stresin ortaya çıkarıldığı ve çeşitli değişkenlerle olan ilişkilerinin incelendiği araştırmaların son yıllarda giderek arttığı görülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de 2007 ile 2017 yılları arasında yapılmış 15 çalışma ele alınarak araştırmaların örneklem, yöntem, bulgular ve tartışmaları karşılaştırılmıştır. İkincil travmatik stresin, cinsiyet, deneyim yılı ve meslek grubu açısından farklılaştığı görülmüş, başa çıkma becerileri, tükenmişlik gibi bireysel faktörlerle ilişkili olduğu görülmüştür. Ele alınan 15 araştırmada ikincil travmatik stresin, deneyimle arttığı, psikologlarda diğer meslek elemanlarına göre daha düşük, kişisel travma öyküsü bulunanlarda daha yüksek olduğu, eğitim düzeyi arttıkça azaldığı bulgulanmıştır. Cinsiyet farkına ilişkin bulgular ise tartışmalıdır. Araştırmaların çelişkili bulguları, ikincil travmatik stresin önlenmesi ve ikincil travmatik strese müdahale anlamında sunulan çözüm önerileri bir araya getirilerek yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

yardım çalışanları, travma, sağlık çalışanları, meslek elemanları, ikincil travmatik stres

The Impact of Secondary Traumatic Stress on Professional Members: A Collected Study

There has been a dramatic rise in the number of researches that study secondary traumatic stress experienced by professional members of society (e.g. search and rescue teams, emergency response teams, psychologists, sociologists and social services experts etc.…) who work with people that are subject to destructive circumstance in life, and study their relationship with different variables. For this research, 15 studies conducted between the years 2007 and 20017 in Turkey are examined and compared in terms of samples, methods, findings and discussions. It has been observed that secondary traumatic stress varies in accordance with sex, years of experience and type of occupations, and it is closely related to personal factors such as coping skills and exhaustion. Secondary traumatic stress has been discovered to increase with experience and decrease as education level increases; and it is experienced less by psychologists and more by people with personal trauma history when compared to other members of occupation. The findings related to gender variation are contradictive. Controversial findings of the researches are evaluated and interpreted by taking into account the solutions recommended to prevent and respond to secondary traumatic stress.

Keywords:

secondary traumatic stress, help workers, trauma, health care providers, member of profession,

PDF

___

APA (2015). DSM V Tanı Ölçütleri El Kitabı. Çev: Ertuğrul Köroğlu, Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
Baird, Katie ve Amanda C. Kracen (2006). “Vicarious Traumatization and Secondary Traumatic Stress: A Research Synthesis”. Counselling Psychology Quarterly, C. 19, S. 2, s. 181-188.
Baysak, Erkan (2010). Acil ve Yoğun Bakım Çalışanlarında Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Stresle Başa Çıkma Tarzları, Tükenmişlik ve İlişkili Etkenler. Uzmanlık Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Birinci, Gökçe Gürdil ve Gülsen Erden (2016). “Yardım Çalışanlarında Üstlenilmiş Travma, İkincil Travmatik Stres ve Tükenmişliğin Değerlendirilmesi”. Türk Psikoloji Dergisi, C. 31, S. 77, s. 10-26.
Bride, Brian E. (2007). “Prevalence of Secondary Traumatic Stress Among Social Workers”. The Social Worker, S. 52, s. 63-70.
Choi, Ga-Young (2011). “Organizational Impacts on the Secondary Traumatic Stress of Social Workers Assisting Family Violence or Sexual Assault Survivors”. Administration in Social Work, C. 35, S. 3, 225-242.
Creamer, Terri Lynn ve Becky J. Liddle (2005). “Secondary Traumatic Stress Among Disaster Mental Health Workers Responding to the September 11 Attacks”. Journal of Traumatic Stress, C. 18, S. 1, 89-95.
Çakmak, Hakan vd. (2009). “Kocaeli İli 112 Acil Yardım Birimlerinde Çalışan Personelin Marmara Depreminden Etkilenme ve Olası Afetlere Hazırlık Durumlarının Saptanması”. Akademik Acil Tıp Dergisi, S. 2, s. 83-89.
Çalık Var, Esra ve Ayşin Çetinkaya Büyükbodur (2017). “Sosyal Hizmet Uzmanlarında İkincil Travmatik Stres”. Journal of Human Sciences, C. 14 S. 4, s. 3676-3689.
Çolak, Başar vd. (2012). “Çocuk Cinsel İstismarı Değerlendiren Meslek Gruplarında Dolaylı Travmatizasyon”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, C. 13, S. 1, s. 51-58.
Dürü, Çağay (2006). Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyümenin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi ve Bir Model Önerisi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Ertan, Turan (2008). “Psikiyatrik Bozuklukların Epidemiyolojisi”. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar - Sempozyum Dizisi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, S. 62, s. 25-30.
Figley, Charles R. (Ed.) (1995). Compassion Fatigue: Coping Witll Secondary Traumatic Stress Disorder in Those Who Treat The Traumatized. New York: Brunner / Maze.
Foa, Edna vd. (1997). “The Validation of a Self-Report Measure of Posttraumatic Stress Disorder: The Posttraumatic Diagnostic Scale”. Psychological Assessment, S. 9, s. 445-451.
Gürdil, Gökçe (2014). Üstleni̇lmi̇ş Travma ve İ̇ki̇nci̇l Travmati̇k Stresi̇n Travmati̇k Yaşantılara Müdahale Eden Bi̇r Grup Üzeri̇nde Geştalt Temas Bi̇çi̇mleri̇ Çerçevesi̇nde Değerlendi̇ri̇lmesi̇. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Gürkan, Ayça ve Nihan Yalçıner (2017). “Sağlık Çalışanlarında İkincil Travmatik Stres”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, C. 6, S. 2, s. 90-95.
Hisli Şahin, Nesrin vd. (2001). UNI¬CEF–Mone Psychosocial School Project Effectiveness Research: Psychosocial Risk Factors and Post-Disaster Trauma. UNICEF, Ankara.
Kılıç, Cengiz ve Figen İnci (2015). “Acil Tıp Çalışanlarında Travmatik Stres: Yaş ve Eğitimin Koruyucu Etkisi”. Türk Psikiyatri Dergisi, C. 26, S. 4, s. 236-241.
Ludick, Marnê ve Charles R. Figley (2017). “Toward a Mechanism for Secondary Trauma Induction and Reduction: Reimagining a Theory of Secondary Traumatic Stress”. Traumatology, C. 23, S. 1, s. 112-123.
McCann, Lisa ve Laurie Anne Pearlman (1990). “Vicarious Traumatization: A Framework for Understanding Tile Psychological Effects of Working with Victims”. Journal of Traumatic Stress, C. 3, S. 1, s. 131-149.
Pak, Merve Deniz vd. (2017). “Acil Servis Çalışanlarının İkincil Travmatik Stres Düzeyi ve Psikolojik Dayanıklılığı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 52, s. 629-644.
Saraçoğlu Eroğlu, Başak ve Selma Arıkan (2016). “Acil Yardım Çalışanlarında Travma, Tükenmişlik ve Yaşam Doyumu İlişkilerinde Stresle Başa Çıkmanın Moderatörlük Rolü”, Türk Psikoloji Dergisi, C. 31, S. 78, s. 45-57.
Şavur, Eylen (2012). İnsani Yardım Çalışanlarının Yardım Arama Davranışa İlişkin Bir İnceleme: Psikolojik Belirtiler, Psikolojik Sağlamlık ve Sosyal Destek Algısı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Tansel, Bülent vd. (2015). “Çocuk Şube Müdürlüğünde Çalışan Polis Memurlarının İkincil Travmatik Stres Düzeylerinin İncelenmesi”. Hi̇ti̇t Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 8, S. 2, s. 675-689.
Yeşil, Aslı vd. (2009). “Hemodiyaliz Tedavisi Gören Hastalara Bakım Veren Ekipte Ruhsal Belirtiler”. Düşünen Adam, S. 22, s. 9-17.
Yeşil, Aslı (2010). 112 Acil Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Sağlık Çalışanlarında Ruhsal Travma ve İlişkili Sorunların Yaygınlığı. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
Yılmaz, Banu ve Nesrin Hisli Şahin (2007). “Arama-Kurtarma Çalışanlarında Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyüme”. Türk Psikoloji Dergisi, C. 22, S. 59, s. 119-133.
Zara, Ayten ve Ferhat İçöz Jak (2015). “Türkiye’de Ruh Sağlığı Alanında Travma Mağdurlarıyla Çalışanlarda İkincil Travmatik Stres”. Klinik Psikiyatri, S. 18, s. 15-23.