“YARKINAY” (YORQİNAY) DRAMASI

Bir yandan geçmişi bir şekilde değerlendirirken öte yandan bugüne ışık tutmak amacıyla kaleme alınan tarihi dramlarda yazar, tarih aracılığıyla mensup olduğu toplumun çelişkilerini, değişmeyen veya değiştirilemeyen yönlerini, sorunlarını, iyi ve güzel yönlerini anlatmayı hedefler. Özbek edebiyatında da aydınlanma dönemi diyebileceğimiz yirminci asrın başlarında Ceditçilerin çok sayıda drama kaleme aldığı bilinmektedir. Bu tür eserlerle, tarihî bilgi edebî zevkle harmanlanıp yeni kuşaklara fikir üretebilme yeteneği kazandırılmaya çalışılmıştır. Çolpan, “Yorqinoy” (Yarkınay) adlı eseri vasıtasıyla sosyo-kültürel açıdan bakıldığında sınıf farklılıkları, kahraman yaratma, çarpık düzen gibi olguları tarihselci bir perspektifle ele alarak sadece 19. asrın toplumsal manzarasını ortaya koymakla kalmamış, dünden bugüne tarihsel bir sürecin hikâyesini de okuyucularına aktarmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkistan, 19. asır, Çolpan, “Yorqinoy”

Plays of “YORQİNAY”

In a historical drama which is produced to evaluate and offer an insight into the past, the author aims to describe the contradictions of the society, its unchanging or unchangeable aspects, problems, and desired and beautiful aspects through history. It is known that Jedidists produced a great number of drama in Uzbek literature in the early twentieth century, the period of enlightenment. Thanks to these works, historical knowledge has been tried to be blended with literary pleasure and new generations are enabled to produce new ideas. Cholpon does not only reveal the social landscape of the 19th century by dealing such phenomena as social differences, hero creation and distorted order with a socio-cultural perspective but presents the story of a historical period to the reader in “Yorqinoy”.

Keywords:

Turkistane, 19th century Cholpan, Yorqinoy,

PDF

___

AÇIK, Fatma (2006), Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara.
_____ (2012), Özbek Hikâyeciliği ve Özbek Edebiyatından Seçme Hikâyeler, Berikan Ofset Matbaa, Ankara.
ALPARGU, Mehmet (2002), “Türkistan Hanlıkları”, Türkler Ansiklopedisi. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
AND, Metin (1973), “Türk Tiyatrosunda Tarihî Oyunlar ve Bunların Yazılış Gerekçeleri”. 25-29 Eylül 1970 Türk Tarih Kongresi Bildiriler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
BENZİNG, Johannes (1964), “Philologiae Turcicae” Fundamenta II, Wiesbaden.
CAHUN, Leon. (1896), Asya Tarihine Giriş. Kökenlerden 1405’e Türkler ve Moğollar. (Çev. Sabit İnan Kaya. 2006), Seç Yayın Dağıtım, İstanbul.
ÇOLPAN, A. Süleyman (1991), Yana Oldim Sozimni, G'afur G'ulom Nomidagi Nashriyoti, Toshkent.
ECKMANN, János (1963), Çağatay Edebiyatının Son Devri, TDAY Belleten, Ankara.
EGAMBERDİYEV, Mirzahan (2005), Çarlık Rusyasının Türkistan’daki Eğitim Politikası (1870-1917). Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Vl, 1s. 103-108.
ERŞAHİN, Seyfettin (1999), Türkistan’da İslam ve Müslümanlar, İlahiyat Vakfı Yayınları, Ankara.
GÖKALP, Ziya (2014), Türkçülüğün Esasları, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
HAKİMOVA, C. (1995), O‘zbek Dramaturgiyasi Tarixi, O’qituvchi, Toshkent.
İMOMOV, B., JORAYEV K., XOKİMOVA H. (1995), O‘zbek dramaturgiyasitarihi,: O‘qituvchi, Toshkent.
KARİMOV, G. K. (1987), O‘zbek Adabiyoti Tarixi, O‘qituvchi, Toshkent.
KARİMOV, Naim (2000), Cho‘lponning “Kecha va Kündüz” ro’mani to’grisida. http://www.ziyouz.com/index.php?option=comconent&task=view&id=100
KERMAN, Zeynep (1998), Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
MAC GAHAN, I. A. (1995), Hive Seyahatnamesi ve Tarihi Musavver (Çev. Kolağası Ahmed, Haz.: İsmail Aka, Mehmet Ersan), Akademi Kitabevi Yayınları, İzmir.
ROZİMUXAMMAD, B (1997), Cho‘lpon - Tong Yulduzi Demak,: O‘qituvchi, Toshkent.
SOMUNCUOĞLU, B. T. (2014), Çarlık Rusyası Dönemi Türkistan’ında İslam ve Modernleşme”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi Yıl 18, S. 2.
SHARAFİDDİNOV, Ozat (1994), Cho‘lponni Onglash, Yozuvchi, Toshkent.
_____ (1994), Cho‘lpon. Shoir Haqidagi Rivoyatlar va Haqiqatlar, Cho‘lpon Nashriyoti, Toshkent.
_____ (1993), İstiqlol Fidoilari. M. Cho’kay, Cho‘lpon, A. Hoshim, Sharq Nashriyoti, Toshkent.
SHARAFİDDİNOV, Ozat - NORMOTOV Ömer (1994), Cho‘lpon Adabiyot Nedir, Cho‘lpon Nashriyoti, Toshkent.
TOGAN, A. Z. Velidi (1981), Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, Enderun Yayınevi, İstanbul.