KÜ- KÖK BİÇİMİ ve KÜ- KÖK BİÇİMİNDEN TÜREMİŞ GÖVDE BİÇİMLER

Eski Türkçenin söz varlığında tanıklanan türemiş sözcüklerin etimolojik açıklamalar yoluyla kök biçimlerine ulaşma uğraşı, Türk dilinin kavram köklerinin ve daha o dönemdeki kavramsal zenginliğinin ortaya çıkarılmasında önemli bir yere sahiptir. Türkologlar tarafından daha önce üzerinde ayrıntılı biçimde durularak yapısal ve anlamsal açıdan incelenmemiş kök biçimlerden bir tanesi de kü- fiilidir. Kü- fiili, etimolojik açıklamaları konusunda büyük güçlükler barındıran veya hâlihazırda farklı köklere bağlanan kimi türemiş sözcüklerin kaynağı durumundadır. Yapılan bu çalışmada, Eski Türkçenin söz varlığında özellikle eski Uygur Türkçesi metinlerinde sıklıkla küzet- sözcüğüyle ilişkili olarak kullanılan dahası Yabogan yazıtının ikinci satırında da tanıklanan kü- kök biçiminin yapısal ve anlamsal boyutları üzerinde durulacaktır. Yazının devamında, kü- sözcüğünün yüklendiği anlamlar ışığında, bu kök biçimden geliştiği değerlendirilen kügçi / küglüg, küt- / kütçi / küteçi / kütmek / küttür- / kütül- / kütümlüg / kütün- / kütürül- / kütüş-, küzet / küzet- / küzetçi / küzetçilig / küzetdeçi / küzetdür- / küzetgen / küzetgü / küzetgüçi / küzetig / küzetiglig / küzetiglik / küzetil- / küzetin- / küzetiş- / küzetlig / küzetmeklig / küzetmiş ve küzençü sözcükleri, yapısal ve anlamsal açıdan ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

kü-, küt-, küzet-, etimoloji, Eski Türkçe

PDF

___

ARAT, R. Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig I Metin, TDK, Ankara.
AYAZLI, Özlem (2016), Eski Uygurca Din Dışı Metinlerin Karşılaştırmalı Söz Varlığı, TDK, Ankara.
AYDIN, Erhan (2017), Orhon Yazıtları Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor, Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul.
AYDIN, Erhan (2018), Uygur Yazıtları, Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul.
AYDIN, Erhan (2019), Sibirya’da Türk İzleri, Yenisey Yazıtları, Kronik Kitap, İstanbul.
BANG KAUP, Willy (1934), Türkische Turfantexte VI, Das buddhistische Sūtra Säkiz Yükmäk, Verlag Der Akademie Der Wissenschaften in komission Bei Walter De Gruyter, Berlin.
BANG KAUP, Willy - GABAIN, Annemarie von (1931), Türkische Turfantexte V, Aus buddhistischen Schriften, Verlag der Akademie der Wissenschaften, Berlin.
CAFEROĞLU, Ahmet (2015), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK, Ankara.
CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford University, Oxford.
DEMİRCİ, Ü. Özgür (2010), Eski Türkçede Fiiller, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, İstanbul.
DEMİRCİ, Ü. Özgür (2014), Eski Uygurca Dört Çatik (Çaştanı Beg, Maymunlar Begi, Dantıpalı Beg, Mukaddes Tavşan), Kesit Yay., İstanbul.
ELMALI, Murat (2014), Eski Uygurca Altı Dişli Fil Hikâyesi, İstanbul.
ELMALI, Murat (2016), Daśakarmapathāvadānamālā Giriş - Metin - Çeviri - Notlar - Dizin - Tıpkıbaskı, TDK, Ankara, 2016.
ERCİLASUN, A. Bican - AKKOYUNLU, Ziyat (2015), Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk Giriş - Metin - Çeviri - Notlar - Dizin, TDK, Ankara.
ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon, I-II, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
GABAIN, Annemarie von (1954), Türkische Turfantexte VIII, Texte in Brāhmischrift, Akademie Verlag, Berlin.
GABAIN, Annemarie von, - WINTER, Werner (1958), Türkische Turfantexte IX, Ein Hymnus an den Vater Mani Auf “Tocharisch” B Mit Alttürkischen Übersetzung, Akademie Verlag, Berlin.
GABAIN, Annemarie von (1988), Eski Türkçenin Grameri, çev. Mehmet Akalın, TDK, Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK, Ankara.
HAMILTON, J. Russell (1998), İyi ve Kötü Düşünceli Prens Öyküsü, çev. Vedat Köken, TDK, Ankara.
http://www.altay.uni-frankfurt.de (02.03.2021)
KALJANOVA, Elmira (2005), Uygurca Dışastvustık Giriş - Metin - Çeviri - Dizin ve Tıpkıbasım, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, İstanbul.
KASAI, Yukiyo (2008), Die Uigurischen Buddhistischen Kolophone (Berliner Turfantexte XXVI), Brepols Publishers, Turnhout.
KAYA, Ceval (1994), Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin, TDK, Ankara.
KORMUŞIN, I. - ALIMOV, R. - YILDIRIM, F. - MOZİOĞLU, E. (2016), Yenisey-Altay-Kırgızistan Yazıtları ve Kâğıda Yazılı Runik Belgeler, BilgeSu Yay., Ankara.
KÖK, Abdullah (2004), Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Tiem 235v/3 - 450r7) Giriş - İnceleme - Metin - Dizin, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
LE COQ, A. August von (1912), Türkische Manichaica aus Chotscho I, Berlin.
MİRSULTAN, Aysima (2010), Veröffentlichungen der Societas Uralo Altaica Band 34, Xuanzang Leben und Werk Teil 9, Die alttürkische Xuanzang-Biographie X, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
RÖHRBORN, K. Michael (1991), Veröffentlichungen der Societas Uralo Altaica Band 34, Xuanzang Leben und Werk Teil 3, Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
RÖHRBORN, K. Michael (1996), Veröffentlichungen der Societas Uralo Altaica Band 34, Xuanzang Leben und Werk Teil 5, Die alttürkische Xuanzang-Biographie VIII, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
TEKİN, Şinasi (2019), Uygurca Metinler II, Maytrısimit, Burkancıların Mehdisi Maitreya ile Buluşma Uygurca İptidai Bir Dram, TDK, Ankara.
TEKİN, Talat (2003), Orhon Türkçesi Grameri, TDAD, İstanbul.
TEZCAN, Semih (1974), Das uigurische İnsadi-Sūtra (Berliner Turfantexte III), Akademie Verlag, Berlin.
TIBIKOVA, L. N. - NEVSKAYA, I. A. - ERDAL, M. (2012), Katalog Drevnetyurkskih Runiçeskix Pamyatnikov Gornogo Altaya, Gorno-Altaysk Gosudarstvennıy Universitet, Gorno-Altaysk.
ÜNLÜ, Suat (2004), Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (Tiem 73 1v 235v/2) Giriş - İnceleme - Metin - Dizin, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Eski Türk Dili Bilim Dalı, Ankara.
ÜŞENMEZ, Emek (2006), Karahanlı Türkçesi Sözlüğü, (Doktora Tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Kütahya.
WILKENS, Jens (2007), Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig (Berliner Turfantexte XXV), Akademie Der Wissenschaften, Berlin.
ZIEME, Peter (1985), Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren, (Berliner Turfantexte XIII), Akademie Verlag, Berlin.
ZIEME, Peter (2005), Magische Texte des uigurischen Buddhismus, (Berliner Turfantexte XXIII), Brepols Publishers, Turnhout.