Kentsel açık yeşil alanlarda kullanılan bitki materyalinin değerlendirilmesi: Şanlıurfa ili Haliliye ilçesi örneği

Kentsel açık yeşil alanların temel bileşeni olarak bitkiler sadece estetik görünüşleri ile değil sağladıkları ekosistem hizmetleri ile de son derece önemlidirler. Bitkilerin kendilerinden beklenen faydaları sağlayabilmeleri için sahip oldukları özelliklerin bilinmesi ve bitkisel tasarımın doğru planlanıp uygulanması gerekir. Kentsel açık ve yeşil alanların tasarımında seçilen bitki taksonları hem fizyolojik hem de morfolojik özellikleri ile bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Dolayısı ile kentlerde yapılacak bitkisel tasarım çalışmalarında kullanılacak olan bitki materyalinin sahip olduğu estetik özelliklerin yanı sıra aromatik özellikleri, zehirlilik durumları ve insanlar üzerinde alerjik reaksiyonlara neden olabilecek polen yayma özelliği gösterme durumları incelenmeli ve bu doğrultuda seçimler yapılmalıdır. Çalışma kapsamında Şanlıurfa ili Haliliye ilçesi açık ve yeşil alanlarında 85 bitki taksonu tespit edilmiştir. Bu bitkiler; yaşam formu, yaprak durumu, çiçeklenme zamanı, aromatik özellikleri, zehirlilik durumları ve alerjen oranları bakımından değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda doğal bitki kullanımının kısıtlı kaldığı, yaprak döken ve herdemyeşil bitki türlerinin dengeli kullanıldığı ve aromatik bitki çeşitliliği bakımından önemli bir zenginlik olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, açık yeşil alanlarda çok sayıda alerjen bitki kullanılmasının yanı sıra önemli sayıda zehir ihtiva eden bitki taksonu olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak tespit edilen bitki türlerinin bitkisel tasarım çalışmalarında kullanımları ile ilgili çeşitli öneriler geliştirilmiş ve açık yeşil alanlarda yapılan gözlem notları paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel açık yeşil alanlar, Kentsel açık yeşil alanlar, Bitki materyali, Şanlıurfa, Haliliye

Evaluation of plant material used in urban open green areas: The case of Haliliye district of Sanliurfa province

As the basic component of urban open green areas, plants are extremely important not only with their aesthetic appearance but also with the ecosystem services they provide. In order for plants to provide the expected benefits from them, their characteristics must be known and the planting design must be planned and applied correctly. The plant taxa selected in the design of urban open and green areas should be evaluated as a whole with both their physiological and morphological characteristics. Therefore, in addition to the aesthetic properties of the plant material to be used in planting design studies to be made in cities, its aromatic properties, toxicity status and pollen spreading properties that may cause allergic reactions on humans should be examined and choices should be made accordingly. Within the scope of the study, 85 plant taxa were identified in the open and green areas of Haliliye district of Şanlıurfa province. These plants were evaluated in terms of life form, leaf condition, flowering period, aromatic properties, poisonous parts and allergen rates. As a result of this evaluation, it was determined that the use of natural plants was insufficient, deciduous and evergreen plant species were used in a balanced way, and there was an important richness in terms of aromatic plant diversity. In addition, it has been determined that there are a significant number of plant taxa containing poison, as well as the use of many allergenic plants in open green areas. As a result, various suggestions were developed regarding the use of plant species in planting design applications, and observation notes made in open green areas were shared.

Keywords:

Urban open green areas, plant material, Şanlıurfa, Haliliye,

PDF

___

Acar, A., 2013. Ankara ve Kayseri illeri atmosferik polenlerinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aerts, R., Stas, M., Vanlessen, N., Hendrickx, M., Bruffaerts, N., Hoebeke, L., Aerts, J.M., 2020. Residential green space and seasonal distress in a cohort of tree pollen allergy patients. International Journal of Hygiene and Environmental Health, 223(1): 71-79.
Ahern, J., Cilliers, S.S., Niemelä, J., 2014. The concept of ecosystem services in adaptive urban planning and design: A framework for supporting innovation. Landscape and Urban Planning, 125: 254–259.
Akkemik, Ü., 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları I. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Aronson, M.F.J., Lepczyk, C.A., Evans, K.L., Goddard, M.A., Lerman, S.B., MacIvor, J.S., Nilon, C.H., Vargo, T., 2017. Biodiversity in the city: Key challenges for urban green space management. Frontiers in Ecology and the Environment, 15: 189–196.
Bayramoğlu, E., Şatıroğlu, E., 2018. Plant ergonomics in sustainable cities. Journal of International Social Research, 11(55): 1076-1081.
Beninde, J., Veith, M., Hochkirch, A., 2015. Biodiversity in cities needs space: A meta-analysis of factors determining intra-urban biodiversity variation. Ecology Letters, 18: 581–92.
Boone, C., 2008. Cities As Sustainable Ecosystems: Principles and Practices. Island Press Paper, Washington D.C.
Bozkurt, S.G., 2019. Gürün (Sivas) - Tohma Çayı vadisinde yetişen bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanım olanaklarının belirlenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(1): 66-80.
Cariñanos, P., Adinolfi, C., Guardia, C.D., Linares, C.D., Casares-Porcel, M., 2016. Characterization of allergen emission sources in urban areas. Journal of Environmental Quality, 45(1): 244-252.
Cariñanos, P., Casares-Porcel, M., Quesada-Rubio, J.M., 2014. Estimating the allergenic potential of urban green spaces: A case-study in Granada, Spain. Landscape and Urban Planning, 123: 139-140.
Çorbacı, Ö.L., Ekren, E., 2021a. Kentsel açık yeşil alanlarda kullanılan zehirli bitkiler üzerine bir araştırma: Rize kenti örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 23(3): 824-836.
Çorbacı, Ö.L., Ekren, E., 2021b. Kentsel açık yeşil alanlarda kullanılan tıbbi ve aromatik bitkilerin değerlendirilmesi: Rize kenti örneği. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 17(1): 159-172.
Fuller, R.A., Irvine, K.N., Devine-Wright, P., Warren, P.H., Gaston, K.J., 2007. Psychological benefits of greenspace increase with biodiversity. Biology Letters, 3: 390–394.
Google Earth, 2022. https://earth.google.com/web/, Erişim Tarihi: 30.03.2022.
Güzel, A., 2020. Şanlıurfa ili doğal coğrafya özellikleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(71): 195-215.
Hatipoğlu, İ.H., Ak, B.E., 2018. Kentsel dokuda bitkilendirmenin öneminin Şanlıurfa ili Karaköprü ilçesi örneğinde irdelenmesi. ISUEP 2018 Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu, 28-30 Haziran, Eskişehir, s. 57-60.
Hsieh, C.J., Yu, P.Y., Tai, C.J., Jan, R.H., Wen, T.H., Lin, S.W., Tseng, C.C., 2019. Association between the first occurrence of asthma and residential greenness in children and teenagers in Taiwan. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(12): 2076.
Kasprzyk, I., Ćwik, A., Kluska, K., Wójcik, T., Cariñanos, P., 2019. Allergenic pollen concentrations in the air of urban parks in relation to their vegetation. Urban Forestry & Urban Greening, 46: 126486.
Knight, A.P., 2007. A Guide To Poisonous House and Garden Plants. Teton New Media, Wyoming.
Kocabaş, Y.Z., 2020. Türkoğlu (Kahramanmaraş) ilçe florasında bulunan zehirli bitkiler. Türk Fen ve Sağlık Dergisi, 1(1): 42-51.
Lara, B., Rojo, J., Fernández-González, F., Pérez-Badia, R., 2019. Prediction of airborne pollen concentrations for the plane tree as a tool for evaluating allergy risk in urban green areas. Landscape and Urban Planning, 189: 285-295.
Mamıkoğlu, N.G., 2012. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, Ofset Filmcilik ve Matbaacılık, İstanbul.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2022. https://www.mgm.gov.tr/ Erişim: 05.10.2022.
Muca, B., Yıldırım, B., Özçelik, Ş., Koca, A., 2012. Isparta’s (Turkey) poisonous plants of public access places. Biological Diversity and Conservation, 5(1): 23-30.
Nelson, L.S., Shih, R.D., Balick, M.J., 2007. Handbook of Poisonous and Injurious Plants, Springer, NewYork.
PFAF, 2020. Database Plant Search Page, Plants for A Future. https://pfaf.org/user/Default.aspx, Accessed: 17.01.2021.
Pincetl, S., Prabhu, S.S., Gillespie, T.W., Jenerette, G.D., Pataki, D.E., 2013. The evolution of tree nursery offerings in Los Angeles County over the last 110 years. Landscape and Urban Planning, 118: 10–17.
Robinson, N., 2004. The Planting Design Handbook. Ashgate Publishing, Aldershot.
Sangwan, A., Saraswat, A., Kumar, N., Pipralia, S., Kumar, A., 2022. Urban green spaces prospects and retrospect’s. In: Urban Green Spaces (Ed: R. A. Castanho, J.C. Fernandez), Intechopen, London, U.K, pp 17-30.
Sarı, D., Karaşah, B., 2018. A research on preferences of planting design elements, principles and approaches in landscape design applications. Yıldız Technical University Faculty of Architecture E-Journal (MEGARON), 13(3): 470–479.
Sarı, D., 2019. Kentsel peyzajda kullanılan bazı istilacı süs bitkileri. Türkiye’den örnekler. In: Scientific Developments (Ed: Dalkılıç, M.), Gece Publishing, pp. 174-792.
Sasrawat, A., Pipralia, S., 2021. Planning Strategies for Urban Green Spaces: Scenario in Indian Cities. LAP LAMBERT Academic Publishing, London, U.K.
Wagstaff, D.J., 2008. International Poisonous Plants Checklist: An Evidence-Based Reference. CRC Press, Florida, USA.
Yalçın, M., Çimrin, K.M., 2019. Şanlıurfa Siverek’te yaygın toprak gruplarının besin elementi durumları ve bunların bazı toprak özellikleriyle ilişkisi. Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(1): 1-13. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.v22i39650.412922
Yılmaz, H., Akpınar, E., Yılmaz, H., 2006. Peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanılan bazı süs bitkilerinin toksikolojik özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(1): 82- 95.