ANAYASA MAHKEMESİNİN TMK m. 187’NİN İPTALİNE İLİŞKİN KARARININ ANALİZİ VE DÜZENLEME ÖNERİSİ

Kişinin soyadı üzerindeki hakkı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’yla ve Türkiye’nin de taraf olduğu milletlerarası sözleşmelerle koruma altına alınmış, vazgeçilemez, devredilemez, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak niteliği taşımaktadır. 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi döneminden bu yana evlilik birliği içindeki kadının, kocasının soyadını taşıması yasal bir zorunluluk olarak düzenlenmiştir. Kadınların evlilik birliği içinde doğumla kazandıkları soyadlarını kullanabilmek için bu düzenlemeye karşı uzun yıllardır verdikleri mücadele, Anayasa Mahkemesinin 22.02.2023 tarihli, evli kadının soyadını düzenleyen 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesinin iptaline ilişkin kararıyla başarıya ulaşmış, Türk Hukuku’nda kadın-erkek eşitliğine bir adım daha yaklaşılmıştır. Çalışmamızda ilk olarak Türk Hukuku’nda kadının soyadına ilişkin yargısal süreç kısaca açıklandıktan sonra Anayasa Mahkemesinin, iptal kararı değerlendirilecek, bu kararın Kanun’daki diğer hükümlere etkisine değinilecektir. Son kısımda ise soyadı düzenlemelerine ilişkin olarak öğretide daha önce sunulmuş görüşler değerlendirilerek, kadın-erkek eşitliği ve özellikle çocuğun soyadına ilişkin olarak uygulamada yaşanan sıkıntılar da gözetilerek Kanun’da, soyadına ilişkin olarak yapılması gerekli değişiklikler için düzenleme önerisi sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kadının soyadı, kadın-erkek eşitliği, çocuğun soyadı, Türk Medeni Kanunu, Anayasa Mahkemesi

Analysis of the Constitutional Court’s Annulment Decision Regarding Art. 187 of the Turkish Civil Code and Regulation Proposal

The right to one’s surname is a personal right that is protected by the Constitution and international agreements to which Turkey is a party. It is an inalienable and non-transferable right that is strictly linked to the individual. Since the Turkish Civil Code No. 743, it has been a legal requirement for a married woman to take her husband’s surname. Women have been fighting against this regulation for many years to be able to use the surnames they acquire through birth during marriage. With the annulment decision of the Constitutional Court on 22.02.2023 regarding Art. 187 of the Turkish Civil Code No. 4721 which regulates the surname of married woman, this struggle has been successful and Turkish law has taken a step closer to gender equality. In this study, after explaining the judicial background regarding woman’s surname in Turkish law, the annulment decision will be evaluated, and the impact of this decision on other provisions of the Code will be discussed. In the final section, a proposal for the necessary changes to the Code regarding surnames will be presented.

Keywords:

Woman’s surname, gender equality, child’s surname, Turkish Civil Code, Constitutional Court,

PDF

___

Abik Y, Kadının Soyadı Ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı (1. Bası, Seçkin Yayıncılık 2005).
Akıntürk T, ‘Medeni Kanun Tasarısında Kadın-Erkek Eşitliği’ Hukukta Kadın Sempozyumu 30 Eylül – 1 Ekim 1999 (Yiğit Ofset Ve Tipo Tesisleri 2000) 73-81.
Atasoy H, ‘Evli Kadının Soyadı Sorunu “Anayasal” Mı? “Bireysel” mi?’ (2015) (5) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 131-170.
Ayan S, ‘Anayasa Mahkemesi Kararları Ve Çocuklar İle Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden Değişmesi Ve Değiştirilmesi’ (2012) 16 (4) GÜHFD 19-90.
Aydın G S, ‘Türk Medeni Kanunu m.187 (Anayasa Mahkemesinin 187. maddenin İptal İstemini Red Kararı ve Gerekli Görülen Yeni Düzenleme Hakkında Bir Değerlendirme)’ Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan (Filiz Kitabevi 2013) 246-275.
Başoğlu B, ‘Soybağının Çocuğun Soyadına Etkisi’ (2017) 8(1) İnÜHFD 351-378.
Başoğlu B, ‘“Adın Ne Değeri Var?” – Evliliğin Kadının Soyadına Etkisi’ (2017) 15(176) LHD 3881-3918.
Birinci Uzun T, ‘Aile Soyadı Çıkmazı’ (2016) (4) Ankara Barosu Dergisi 99-137.
Boyar O, ‘Anayasa’da Kadın’ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk ve Kadın Sempozyumu 06.03.2015 (Der Kitabevi 2015) 73-81.
Burcuoğlu H, Altop A ve Ünan S, ‘Çağdaş Aile Ve Sorunları’ (1983) 3(7) Manisa Barosu Dergisi, 4-49.
Çakırca S İ, ‘Evli Kadının Bitmek Bilmeyen Soyadı “Zaferi”’, (2014) 122(2) Güncel Hukuk Dergisi 60-61.
Çakırca S İ, ‘Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi’ (2012) 70(2) İÜHFM 145-164.
Çakırca S İ, ‘Kadın Erkek Eşitliği Açısından MK. m. 187’nin Değerlendirilmesi’ Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan (Cilt I) (On İki Levha Yayıncılık 2010) 703-748.
Çelebi Ö, ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Kadının Soyadı Ve Soyadının Çocuğa Aktarımı’ (2019) 18(2) GSÜHFD 537-614.
Demir P Ö, Yeni Medeni Kanunda Evli Kadınların Hukuki Durumu İle İlgili Yenilik Ve Değişiklikler (1. Bası, Vedat Kitapçılık 2004).
Doğanay G, ‘Eril Yargıya Karşı Kadının Soyadı Mücadelesi Anayasa Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi’ (2015) 18(2) Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 46-107.
Dural M ve Öğüz T, Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku (22. Bası Filiz Kitabevi 2021).
Dursun E, Türk Medeni Hukukunda Kadın ve Çocuğun Soyadı (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2018).
Dursun E, ‘Anayasa Mahkemesinin Kadının Soyadı ile Alakalı İptal Kararı: Neticeler ve Meselenin Yarını Bakımından Öneriler’ (Lexpera Blog, 12.05.2023) https://blog.lexpera.com.tr/anayasa-mahkemesinin-kadinin-soyadi-ile-alakali-iptal-karari-neticeler-ve-meselenin-yarini-bakimindan-oneriler/ 22.05.2023.
Duymaz E, ‘Anayasa Mahkemesinin Soyadına İlişkin Kararları Üzerine Düşünceler’ (2014) 3(5) Anayasa Hukuku Dergisi 37-52.
Erbek Odabaşı Ö, ‘Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Evli Kadının Soyadı’ (2017) 19(1) DEÜHFD 43-110.
Ergene D, ‘İnsan Hakları Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadı Meselesi ve Medeni Kanun’da Değişiklik Önerisi’ (2011) 31(2) MHB 123-176.
Göztepe E, ‘Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evli Kadınların Soyadı’ (1999) 54(2) AÜSBFD 101-131.
Gören Z, Türk-Alman-İsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara Sahip Olması (2. Bası, Döner Sermaye İşletmesi Yayınları 1998).
Güler Z, Türk Hukuku’nda Kadının Soyadına İlişkin Gelişmeler Çerçevesinde Çocuğun Soyadı (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2019).
Helvacı S, Gerçek Kişiler (8. Bası, Legal Yayıncılık 2017).
Helvacı S, ‘Son Yargı Kararları Işığı Altında Evli Kadının Soyadı’ Medeni Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu 1926’dan Günümüze Türk-İsviçre Hukuku 17-18-19-20 Şubat 2016 (II Cild) (Yetkin Yayınları 2017) 771-788.
Helvacı S ve Kocabaş G, ‘Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı’ (2015) 21(2) MÜHFHAD-Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın’a Armağan 615-644.
Helvacı S, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin Kararları Işığında Evli Kadının Soyadı’ (2015) 35(1) MHB 157-169.
Karaman E, ‘Türk Hukukunda Evli Kadının Soyadı’ (2017) 5(49) Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 42- 66.
Kılıçoğlu Yılmaz K, ‘Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu’ (2014) 72(4) Ankara Barosu Dergisi 581-592.
Kocabaş G, ‘Evlenmenin Kadının Soyadı Üzerindeki Etkisine İlişkin Güncel Gelişmeler’ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk ve Kadın Sempozyumu 06.03.2015 (Der Kitabevi 2015) 135-140.
Kocabaş G, Evlenmenin Kadının Soyadına Etkisi (1. Bası, Legal Yayıncılık 2022).
Moroğlu N, Kadının Soyadı (1. Bası, Beta Yayınları 1999).
Moroğlu N, ‘Kadının Soyadı’ Prof. Dr. Necla Arat’a Armağan (Beta Yayıncılık 2004) 281-307.
Moroğlu N, ‘Kadının Kimlik Sorunu “Kadının Soyadı”’, (2012) Mart-Nisan TBBD 245-268.
Mortaş S, ‘Evlenen Kadın İle Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun Soyadının Belirlenmesinde “Kocanın Soyadı” Parametresi’ (2016) 20(2) GÜHFD 311-369.
Nomer H N, ‘Avrupa Birliği’ne Üye Devletlerde ve Türkiye’de Evlenen Kadının ve Ortak Çocuğun Soyadı’ (2002) 22(2) MHB 421-450.
Oder B E, ‘Eşitlik İlkesi ve Temel Hakların Norm Alanlarının Somutlaşması Bakımından Evli Kadının Soyadı’ Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu (21 Mayıs 2012) (On İki Levha Yayıncılık 2013) 1-18.
Oğuzman K, Seliçi Ö ve Oktay Özdemir S, Kişiler Hukuku (20. Bası, Filiz Kitabevi 2021).
Oktay Özdemir S, ‘Aile Hukukunda Eşitliğe Aykırı Hükümler’ Prof. Dr. Zahit İmre’ye Armağan (Der Yayınları 2009) 289-305.
Oktay Özdemir S, ‘Soyadı ve ile İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması’ (2016) 22(3) MÜHFHAD-Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan (Cilt II) 2017-2032.
Oruç M, ‘Evli Kadının Münhasıran Bekârlık Soyadını Kullanabilmesi’ (2016) 7(27) TAAD 451-465.
Öcal Apaydın B, ‘Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?’, (2015) 6(2) İnÜHFD 425-458.
Özdamar D, Türk Hukukunda, Özellikle Türk Medeni Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu (1. Bası, Seçkin Yayıncılık 2002).
Özen B, ‘Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kadının Soyadı’ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk ve Kadın Sempozyumu 06.03.2015 (Der Kitabevi 2015) 93-104.
Özen B, ‘Evli Kadının Soyadı’ Evrensel Hukuk İlkeleri Işığında Türk Medeni Hukukunda Değişimler Sempozyumu (Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi 10-11 Haziran 2016) (Seçkin Yayıncılık 2016) 163-170.
Serozan R, ‘Anayasa Mahkemesinin Yeni Medeni Kanun Kurallarına İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi’ Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu (21 Mayıs 2012) (On İki Levha Yayıncılık 2013) 135-165.
Sirmen L, ‘Medeni Hukuktaki Son Gelişmelerin Işığı Altında Evlenme Ve Boşanma Alanında Yeniden Düzenlenmesi Gereken Konular’ Hukukta Kadın Sempozyumu 30 Eylül–1 Ekim 1999 (Yiğit Ofset ve Tipo Tesisleri 2000) 82-90.
Tacir H, ‘Evli Kadının Kendi Soyadını Kullanması Konusunda Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımının Temel Hak ve Özgürlükler Bakımından Değerlendirilmesi’ (2017) 5(1) KHÜHFD-Prof. Dr. Mustafa Dural Anısına Özel Sayı-I 49- 70.
Tahmazoğlu Üzeltürk S, ‘Ad ve Soyada İlişkin Kararlar Bireyin Kimlik Hakkı’ (2014) 3(5) Anayasa Hukuku Dergisi 11-36.
Taşkın P, ‘Çocuğun Soyadı ile İlgili Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi’ (2018) 51(2) AÜEBFD 69-94.
Tumay, M ve Altınel G, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Gunes v. Turkey Kararının Türk Anayasa Hukuku Açısından Tahlili’ (2015) (33) SÜSBED 167-180.
Uluğ, Ö M, ‘“Soyadım Kimliğimdir, Evlenince Kaybolmamalıdır” Hegemonik Erkeklik İle Medeni Kanun’un 187. maddesi Arasındaki İlişkiye Eleştirel Bir Bakış’ (2015) 7(2) Fe Dergi 48-58.
Yıldız, C ve Demir N H, ‘Ayten Yıldırmaz Başvurusu Işığında Babanın Veya Annenin Soyadı Karşısında ‘Çocuğun Üstün Yararı’ Hakkında Kısa Bir Değerlendirme’ (2018) 10(100) İstanbul Kültür Üniversitesi Fasikül Aylık Hukuk Dergisi-Fahamettin Akıngüç Armağanı 429-435.
Yılmaz M, ‘Evli Kadının Soyadı’ (2012) 3(10) TAAD 129-151.
Yücel Y, Türk Medeni Hukukunda Boşanma Halinde Velayet, Çocukla Kişisel İlişki Kurulması ve Çocuğun Soyadı (1. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2018).