NİETZSCHE’NİN METAFOR ALGISI VE “KÖTÜMSERLİK” KAVRAMI EŞLİĞİNDE SAİT FAİK ABASIYANIK’IN ALEMDAĞ’INDA OLUP BİTENLER
Nietzsche (1844- 1900) kendini filozoflar içinde ilk psikolog olarak tanımlar; bu tavrı ile şüphesiz Freud’un ve psikanalizin yolunu açan düşünürdür. Var oluşu reddeden ve hakikatin sağlamlığına yönelen Nietzsche kendisine kavramlardan bir dünya kurar. Bu dünyada yalnız bir savaşçı hüviyetinde uzun uzun yargıladıkları arasında Tanrı’yı ölüme hapsetmekle yaratıcılık üstüne de bir hükme varmış olur. Daha doğrusu onun temel problemi yoktan var etmek ile yeniden biçimlendirmek arasındaki süreç ve bunun ters (yahut en azından yanlış) anlaşılmasıdır. Metaforun bu kendi gerçeğini oluşturmarefleksi (kötümserliğin tamamlayıcısı olarak) Nietzsche’yi ziyadesiyle öfkelendirir. Metafor onun için kapatan, yanıltan, büken ve örten yapısı ile kurmaca içinde sahtenin ve yanlışın sembolüdür. Anlatan, ikna eden, kelimelerle yeni dünyalar kuran yazar metafor enstrümanı ile içine düştüğü karamsar dünyayı büyüleyici bir ambalaj içinde, mis kokular eşliğinde ve nihayetinde hoşa giden bir surette vermeye muktedirdir. Başka bir deyişle okurun pasifleşmesi, ruh halinin değişmesi ve karamsarlıktan pay alması tehlikesi mevzubahistir. Acaba Sait Faik Abasıyanık (1906- 1954) Alemdağ’da Var Bir Yılanhikâyesinde, sadecetamamen ve kökten değişen insana bakışı ile zararsız bir düzeyde pesimist mi kalmıştır; yoksaNietzsche’nin lanetlediği şekilde kelimeleri metaforik güçlerinden istifade ile birer kesici alet gibi kullanıp dört hikâyelik bir dünyada hakikati tahrip ederek bağımsızlığını mı ilan etmiştir? Elbette Türk Edebiyatı’nın en büyük hikâyecilerinden olan Sait Faik’in hayatının en karanlık döneminde değişen ruh halini kelimelere sindirmeden yazması düşünülemez. Şu hâlde pesimizmin Schopenhauer, Hartmann, Tönnies, Spengler, Hobbes ve bilhassa Nietzsche ekseninde yapılan teorik izahına Sait Faik Abasıyanık’ın Alemdağ’ında olup bitenleri ilave etmekle pratik kısmı nispeten tamamlanmış olacaktır.
___
Abasıyanık, Sait Faik (2011): Alemdağ’da Var Bir Yılan, İstanbul: YKY.Bader, Günter (1990). Melancholie und Metapher: eine Skizze, Tübingen: J.C.B. Mohr.
Barner, Wilfried (Hrsg.)(1997). Gotthold Ephraim Lessing. Werke und Briefe, Frankfurt a.M.: Deutscher Klassiker Verlag.
Benne, Christian (2005). Nietzsche und die historisch-kritische Philologie, Berlin und New York: de Gruyter.
Berkeley, G. (1871). The Works of George Berkeley:Including Many of His Writings Hitherto Unpublished, Hg. A. C. Fraser, C. III, s.76.
Breton, André (1972). Manifestoes of Surrealism, Ann Arbor Paperback.
Coşar, Metin (2001). “Nietzsche Felsefesinde Dürtü ve Metafor Kavramları”, Felsefe Dünyası, 2001/1, Nr. 33, s. 83-90.
Derrida, J. (1982). “White Mythology”, Margins Of Philosophy, çev.Alan Bass, The University of Chicago Press.
Dörpinghaus, Andreas (1997). Mundus pessimus: Untersuchungen zum philosophischen Pessimismus Arthur Schopenhauers, Würzburg: Königshausen & Neumann.
Duman, M. Akif (2016). Dilde Belirsizlik ve Eş Anlamlılık, İstanbul: Litera.
Duman, M. Akif (2018). Von der Rhetorik zum belâgat, vom mecâz zur Metapher (Die Suche nach einer terminologischen Äquivalenz zum Begriff Der Metapher im Türkischen durch Vergleich von Rhetorik und belâgat), Berlin: Logos Verlag.
Ergun, Perihan (1996).Sait Faik 90 Yaşında, İstanbul: Bilgi.
Georg-Lauber, Jutta (2014).Triebdominanz und autonome Moral: Nietzsche und Freud, Würzburg: Königshausen & Neumann.
Gottfield, Borries (1880). Über den Pessimismus als Durchgangspunkt zu universaler Weltanschauung, Münster: Brunn.
Graf, Rüdiger (2008). Die Zukunft der Weimarer Republik: Krisen und Zukunftsaneignungen in Deutschland 1918-1933, München: Oldenbourg.
Günyol, Vedat (1966).Dile Gelseler. İstanbul: Çan yay.Hartmann, Eduard von (1869): Philosophie des Unbewussten.
Hartmann, Eduard von (1880). Zur Geschichte und Begründung des Pessimismus,Berlin: Carl Duncker’s Verlag.
Kavaz, İbrahim (1999).Sait Faik Abasıyanık, İstanbul: Şule Yayınları.
Kofman, Sarah (1993). Nietzsche and Metaphor, çev. Duncan Large, California:Stanford Univercity Press.
Montinari, Mazzoni (1982). Nietzsches Nachlaß von 1885 bis 1888 oder Textkritik und Wille zur Macht in: Nietzsche lesen, Berlin und New York: de Gruyter.
Mönch, Walter (1972). Frankreichs Kultur: Tradition und Revolte. Von der Klassik bis zum Surrealismus. Berlin/New York: de Gruyter.
Naci, Fethi (2003). Sait Faik’in Hikâyeciliği, İstanbul: YKY.
Nietzsche, Friedrich (1999). “Kommentar zu Band 1-13”, Samtliche Werke Kristische Studienausgabe in 15 Banden (KGW), C. 1, ed. Giorgi Colli, Mazzino Montinari, München: Deutscher Taschenbuch Verlag de Gruyter[“Wille zur Macht”, s.383-400; “Menscliches, Allzumenschliches”, Samtliche Werke Kristische Studienausgabe in 15 Banden, C. 2, s.30-31; “Nachgelassene Schriften 1870-1873”, Samtliche Werke Kristische Studienausgabe in 15 Banden, C. I, “Über Wahrheit und Lüge im aussermoralischen Sinne”, s. 875-890.]
Nogales, Patti D. (1999). Metaphorically Speaking. Stanford/California: CSLI Publications.
Pauen, Michael (1997). Pessimismus: Geschichtsphilosophie, Metaphysik und Moderne von Nietzsche bis Spengler, Berlin: Akademie Verlag.
Schrift, Alan D. (1990). Nietzche And The Question Of Interpretation, New York: Rautledge.
Schrift, Alan D. (2002). Dil, Metafor ve Retorik, İnsan Bilimlerine Prolegomena, Derleme ve Çeviri: Hüsamettin Aslan, İstanbul: Paradigma Yayınları.
Sönmez, Sevengül (2007).A’dan Z’ye Sait Faik, İstanbul: YKY.Spengler, Oswald (1921). Pessimismus?, Preußische Jahrbücher184/ 1921.
Taubert, A. (1873). Der Pessimismus und seine Gegner, Berlin: Carl Duncker’s Verlag.
Tippner, Anja (2009). Die permanente Avantgarde?: Surrealismus in Prag. Köln/Weimar: Böhlau.
Tönnies, Ferdinand (1887).Gemeinschaft und Gesellschaft, Abhandlung des Communismus und des Socialismus als empirischer Culturformen, Leipzig: Fues.
Uyguner, Muzaffer (1991).Sait Faik, İstanbul: Bilgi.
Volkelt, Johannes Immanuel (1873). Das Unbewusste und der Pessimismus: Studien zur modernen Geistesbewegung, Berlin: F. Henschel.
Wentscher, Max (1897). Über den Pessimismus und seine Wurzeln, Röhrscheid & Ebbecke.
https://thevirtuallibrary.org/index.php/de/?option=com_djclassifieds&format=raw&view=download&task=download&fid=14793
http://gutenberg.spiegel.de/buch/der-untergang-des-abendlandes-erster-band-5332/1
http://www.deutschestextarchiv.de/book/show/toennies_gemeinschaft_1887
http://www.zeno.org/Philosophie/M/Hartmann,+Eduard+von/Philosophie+des+Unbewu%C3%9Ften
https://archive.org/details/deruntergangdesa01spenhttps://archive.org/stream/zurgeschichteund00hart#page/n23/mode/2up
(Tüm erişimler son kez 10.05.2018’de kontrol edilmiştir.)
- ISSN: 2667-5641
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
HÜSEYİN AVNİ BEY’İN HALK BİLGİSİ MECMUASI’NDAKİ NİĞDE YÖRESİNE AİT DERLEMELER
BİR BAŞKA AÇIDAN ABES-MUKTEBES TARTIŞMASI
1880-1895 YILLARI ARASINDA YAYIMLANMIŞ ŞİİR KİTAPLARINDAN HAREKETLE ARA NESİL ŞİİRİNİ ANLAMAK
MİNÖR EDEBİYATIN AKTÜEL BİR PANORAMASI
LİSÂNÜ’T TAYR’DA İLETİŞİM FİİLLERİ
TÜRK SAZ ŞİİRİNDE TAŞLAMALAR VE ÂŞIK HANİFİ ÜNVER’İN TAŞLAMALI ŞİİRLERİ
SEYYİD YAHYÂ ŞİRVÂNÎ’NİN ŞİFÂÜ’L-ESRÂR ADLI ESERİNDE SAYI KAVRAMI