GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ

Sözlüklerde irfân sahibi kişi olarak açıklanan “ârif” kelimesi, “irfân ve ma’rifet” kavramları ile birlikte tasavvufun temel konularından olmanın yanında, bugün bilimsel çalışmalara da konu olmaktadır. Tasavvufun doğuşundan bu yana bu kavramlar pek çok mutasavvıf tarafından kendi mânevî tecrübelerine göre açıklanıp izâh edilmeye çalışılmış, tâliplere yol göstermek amaçlanmıştır. Tasavvufî eserlerde sıkça karşımıza çıkan bu kavramlara, tüm mutasavvıf şairlerin divânlarında da rastlanır. Mutasavvıf şâirler, şiirlerinde bu kavramlara yer vermişler ve kendi mânevî tecrübelerine göre nasıl irfân sahibi olunacağına, ârifin niteliklerine ve nihayet marifet mertebesine nasıl ulaşılacağına değinmişlerdir. 1541-1628 yılları arasında yaşamış olan Azîz Mahmûd Hüdâyî, döneminin mutasavvıf kimliğiyle öne çıkan isimlerindendir. Bayramîliğin bir kolu olan Celvetiyye tarikatının kurucusu olan Azîz Mahmûd Hüdâyî yaşadığı dönemde sadece halk tarafından değil devlet erkânı tarafından da itibar edilen biri olmuştur. Arapça ve Türkçe yazılmış onlarca eseri vardır. Mutasavvıf kimliğinin yanında şâirlik yönü de olan Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin divân oluşturacak kadar çok şiiri vardır. Şiirlerini tasavvufî neşve ile yazan Azîz Mahmûd Hüdâyî, şiirlerinde tasavvufun hemen hemen her konusuna değinmiş, sıkça kullanılan tasavvufî terimleri izâh etmeye çalışmış ve bizlere hakîkat yolunda aydınlatıcı bilgiler sunmuştur. Bu çalışmamızda Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin dîvânında yer alan şiirlerinde ârif tipini nasıl izah ettiğini, bu kelimeye yüklediği anlamları; ârifin ulaştığı marifet makâmına erişmek için neler yapmak gerektiğini, bu makâmın niteliklerini; irfânî bilginin özelliklerini, ilim ve irfân mukayesesini tespite çalışacağız.

SHADE TO TRUTH: ÂRİF PERCEPTION IN AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’S POEMS

Mening of the word arif is have wisdom. As a sufism term arif and dealing with that irfan and marifet terms are main subjects of sufism, also today there are many studies on these subjects. Since sufism came up, these terms are tried to explain by sufis according to their spiritual experiences for their dervishes to cultivate them. These terms are often used sufism texts especially sufis’ poems. Sufi poets use these terms tries to explain how become arif, arif’s characteristics and how get marifet grade. Azîz Mahmûd Hüdâyî, who lived between 15411628, is one of reputable sufis. He is founding leader of Celvetiyye sect that is one branch of Bayramiyye sect. In his life, not only the people loved him but also state authority loved and made obesiance. He wrote many books in Turkish and Arabic. He is not only a sufi but also a poet. He has a divan. He wrote sufism poems. He touches upon almost all of subjects of sufism, tries to explain terms of sufism in his poems. He gives ys many information about sufism by his poems. In this study we try to point out how Azîz Mahmûd Hüdâyî explains arif, meanings of arif; what to do get marifet grade; the characteristics of arif, marifet grade and wisdom; also comparison of knowledge and wisdom.

___

  • Avşar, Z. (2016). Mânâ Âleminin Üç Efendisi. Kayseri: İncir Yayıncılık.
  • Cebecioğlu, E. (2004). Tasavvuf Terimleri&Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
  • Çelik, İ. (2004). “Tasavvuf Tarihinde Arif Kavramı.” Tasavvuf Dergisi, 12: 25-52.
  • Demirli, E. (Çev.) (2004). Abdürrezzak Kaşânî Tasavvuf Sözlüğü. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
  • Gürel, Ş. (2002). Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Yüce Meâli. İstanbul: Sağlam Yayınları.
  • Koçoğlu, T. (2012). “Rusçuklu Zarîfî Ömer Baba ve Manzum-Mensur Tasavvuf Terimleri Lügatçesi: Istılahât-ı Meşâyıh.” Turkish Studies, Volume 7/3: 1751-1776.
  • Tatcı, M. ve Yıldız, M. (2005). Azîz Mahmûd Hüdâyî Dîvân-ı İlâhiyât Tıpkıbasım ve Çeviri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
  • Uludağ, S. (1999). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları.
  • Uludağ, S.(1991). “Ârif”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 3: 361-362.
  • Yılmaz, K. (2016). Azîz Mahmûd Hüdâyî Divan. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

___

APA PAKSOY K (2019). GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ. Turkish Studies - Language and Literature, 14(4), 2077 - 2087. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39853
Chicago PAKSOY Kezban GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ. Turkish Studies - Language and Literature 14, no.4 (2019): 2077 - 2087. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39853
MLA PAKSOY Kezban GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ. Turkish Studies - Language and Literature, vol.14, no.4, 2019, ss.2077 - 2087. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39853
AMA PAKSOY K GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ. Turkish Studies - Language and Literature. 2019; 14(4): 2077 - 2087. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39853
Vancouver PAKSOY K GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ. Turkish Studies - Language and Literature. 2019; 14(4): 2077 - 2087. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39853
IEEE PAKSOY K "GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ." Turkish Studies - Language and Literature, 14, ss.2077 - 2087, 2019. DOI: 10.29228/TurkishStudies.39853
ISNAD PAKSOY, Kezban. "GÖLGEDEN HAKİKATE: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE İRFAN BİLİNCİ". Turkish Studies - Language and Literature 14/4 (2019), 2077-2087. 10.29228/TurkishStudies.39853