Yetişkinler Kanser Tarama Programları Hakkında Ne Biliyor?

Amaç/giriş: Kanser, önlenebilir ve erken tanı ile tedavi edilebilir bir hastalık grubudur. Bu çalışmada, aile sağlığı merkezlerine başvuran yetişkinlerin Türkiye’de yürütülen kanser tarama programları konusundaki bilgi ve uygulamalarını belirlemek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipteki çalışmanın örneklemini; İç Anadolu’da bir il merkezindeki iki aile sağlığı merkezine Nisan-Haziran 2017 tarihleri arasında başvuran kanser tanısı almamış 18 yaş üzeri 153 yetişkin oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında, 27 soruluk bir anket formu kullanılmıştır. Bireylerin sosyo-demografik özellikleri (10 soru), kanser tarama programları hakkındaki bilgileri (11 soru) ve kanser tarama programlarına ilişkin uygulamaları (6 soru) sorgulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik dağılım ve ki-kare testi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan yetişkinlerin %42,5’i 40-49 yaş aralığındadır. Kadın katılımcıların %59,5’inin meme, %89,3’ünün servikal ve tüm katılımcıların %84,3’ünün de kolon kanseri taramalarının ne sıklıkla yapılması gerektiğini bilmedikleri belirlenmiştir. Kadınların %65,5’inin kendi kendine meme muayenesini bildiği, %14,5’inin düzenli olarak yaptığı, %60’nın meme kanseri taramasını bildiği, %50.6’sının yaptırdığı, %62.3’ünün servikal kanser taramasının bildiği ve %15.3’ünün yaptırdığı belirlenmiştir. Tüm yetişkinler arasında kolorektal kanser taramasını bilenlerin oranı %25,5 iken, tarama yaptıranların oranı %15’dir. Sonuç: Kadın katılımcıların yarısının meme, yarısından azının serviks ve tüm katılımcıların da dörtte birinin kolon kanseri taramasını bildiği, ancak bu taramalara katılma oranlarının düşük olduğu belirlenmiştir. Yetişkinlerin kanser tarama programları konusundaki bilgilerinin arttırılması ve farkındalıklarının geliştirilmesine yönelik programların düzenlenmesi önerilebilir.

What Do the Adults Know About the Cancer Screening Programs?

Aim/background: Cancer is a disease group that is preventable and treatable with early diagnosis. In this study, it was aimed to determinethe knowledge and practices of adults who applied to family health centers concerning cancer screening programs conducted in Turkey.Methods: Sample of this descriptive study consisted of 153 adults older than 18 years, who were not diagnosed with cancer, who applied totwo family health centers in a city center in the Central Anatolia Region of Turkey between April-June 2017 and. The data were collectedusing a questionnaire form composed of with 27 questions. Individuals’ Socio-demographic characteristics (10 questions), knowledge levelabout cancer screening programs (11 questions) and practices concerning cancer screening programs (6 questions) were questioned. The datawere evaluated using percentage distribution and chi-square test. Results: Of the participants, 42.5% of the adults who participated in thestudy were in the age range of 40-49 years. It was determined that 59.5% of female participants had no knowledge about the frequency ofbreast cancer screenings had to be performed, 89.3% about cervical cancer screenings and 84.3% of all participants were detected not toknow about colon cancer screenings. It was determined that 65.5% of the females were familiar with self-examination of the breast, 14.5%did it regularly, 60% were aware of breast cancer screening, 50.6% had it regularly, 62.3% were aware of cervical cancer screening and15.3% had it regularly. Among all adults, 25.5% were aware of colorectal cancer screening and 15% had it. Conclusion: It was determinedthat half of female participants had knowledge about breast cancer screening, less than half of them about cervical cancer screenings, and onefourth of all participants about colon cancer screenings; however, the rate of participating in these screenings was lower. It can berecommended to arrange programs to increase the knowledge of adults concerning cancer screening programs and also raise their awareness.

PDF

___

1. WHO. Cancer. http://www.who.int/cancer/en/ Erişim Tarihi: 26.12.2018
2. World Health Organization (2018). Cancer Key facts https://www.who.int/news-room/factsheets/detail/cancer Erişim Tarihi: 26.12.2018
3. Türkiye İstatistik Kurumu (2017). Basın Odası Haberleri. http://www.tuik.gov.tr/basinOdasi/haberler/201 7_24_20170504.pdf
4. Amerikan Kanser Derneği. Kanser Atlası. http://canceratlas.cancer.org/assets/uploads/201 5/04/The-Cancer-Atlas-Second-Edition-inTurkish1.pdf. Erişim Tarihi: 26.12.2018
5. Türkiye Psikiyatri Derneği. 4 Şubat Dünya Kanser Günü Basın Bülteni: Kanser Ve Ruhsal Bozukluklar. http://www.psikiyatri.org.tr/basin/247/turkiyepsikiyatri-dernegi- 4-subat-dunya-kanser-gunubasin-bulteni-kanser-ve-ru Erişim Tarihi: 13.11.2018
6. Samur M. Kanser tanısı almış hastaların bilgilendirilme durumu; hekim ve hekim adaylarının yaklaşımları hakkında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İbni Sina Sina Hastanesi’nde yapılan sınırlı bir araştırmanın sonuçları. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 2000; 53: 161-6.
7. Sivaram S, Majumdar G, Perin D, Nessa A, Broeders M, Lynge E et. al. (2018). Population-based cancer screening programmes in low-income and middle-income countries: regional consultation of the International Cancer Screening Network in India. The Lancet Oncology 2018; 19(2): 113- 122.
8. Ünal G, Orgun F. Kanserden korunmaya ilişkin eğitim programının uygulanması ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi 2010; 13(1): 31-35.
9. Turgay A, Sarı D, Türkistanlı Ç. Knowledge, attitudes, risk factors, and early detection of cancer relevant to the schoolteachers in İzmir, Turkey. Preventive Medicine 2005;40(6): 636- 41.
10. Çürük GN, Kaçmaz HY. Kolorektal kanserden korunma ve hemşirenin sorumlulukları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2017; 6(4): 224-233.
11. Fink DJ. Cancer detection: The cancer-related check up guidelines. In: Holleb AI, Fink DJ, Murphy GP. American Cancer Society Texbook of Clinical Oncology. Atlanta, American Cancer Society, 1991; 153-77.
12. Kaya C, Üstü Y, Özyörük E, Aydemir Ö, Şimşek Ç, Şahin AD. Sağlık çalışanlarının kanser taramaları hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal 2017; 17(1): 73-83.
13. Saatçi E. Dünyada ve Türkiye'de kanser epidemiyolojisi. Turkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics 2014;5(2): 1-8.
14. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Kanser Taramaları. In: Özkan S, Keskinkılıç B, Gültekin M, Karaca AS, Öztürk C, Boztaş G et al. (eds). Ulusal Kanser Kontrol Planı 2013- 2018. Ankara: T. C. Sağlık Bakanlığı; 2013:43- 5
15. Koruk İ, Gözükara F, Yiğitbay E, Keklik AZ. Şanlıurfa'da birinci basamak sağlık hizmetleri çalışanlarının ulusal kanser tarama standartları ile ilgili bilgi düzeyi. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 2015; 13(2): 127-136.
16. Gültekin M, Özgül N, Olcayto E, Tuncer M. Kanser ve kenser risk faktörleri hakkında Türk halkının bilgi düzeyinin ölçülmesi ve araştırılması. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi2011; 8(1): 57-61.
17. Tuzcu A, Sümen A, Avcı DY. Kanser tarama programlarına katılımı artırmada bir sağlık davranış değişim modeli: precede-proceed. HEAD. 2018; 15(2): 123-130.
18. Park K, Hong WH, Kye SY, Jung E, Kim MH, Park HG. Community based intervention to promote breast cancer awareness and screening: the Korean experience. BMC Public Health 2011; 11: 468.
19. Panieri E. Breast cancer screening in developing countries. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2012; 26(2): 283-90.
20. Şeker N, Yasin YK, Özaydın E, Çapacı B, Okyay P. Üçüncü basamak sağlık kuruluşundaki hemşirelerin kanser tarama programları bilgileri ile tarama testlerini yaptırma durumları. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi 2017; 19(1): 14-18.
21. Aluko J, Ojelade M, Sowunmi C, Oluwatosin O. Awareness, knowledge and practices of breast cancer screening measures among female postgraduate students of a Nigerian Federal University: a cross-sectional study. Afr J Med Med Sci. 2014;43(1):79-86.
22. Gençtürk N. İstanbul’da bir sağlık kuruluşunda çalışan kadın sağlık profesyonellerinin kendi kendine meme muayenesini bilme ve uygulama durumları. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi 2015; 2(2): 209-216.
23. Maral I, Budakoglu II, Ozdemir A, Bumin MA. Behaviors toward methods of breast cancer early detection in women over 40 years in a rural region of Ankara, Turkey. Journal of Cancer Education. 2009;24 (2):127-8.
24. Göçgeldi E, Açıkel CH, Hasde M, Aygut G, Çelik S, Gündüz İ et. al. Ankara-Gölbaşı ilçesinde bir grup kadının kendi kendine meme muayenesi yapma konusundaki tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Fırat Tıp Dergisi, 2008; 13(4): 261-265.
25. Keten HS, Yıldırım F, Ölmez S, Üçer H, Çelik M. Knowledge, attitudes and behavior about breast cancer in women presenting to early cancer diagnosis, screening and education centre in Kahramanmaraş, Turkey. Gaziantep Med J 2014; 20: 212-216.
26. Jelinski SE, Maxwell CJ, Onysko J, Bancej CM. The influence of breast self-examination on subsequent mammography participation. American Journal Of Public Health 2005; 95(3): 506-511.
27. Simi A, Yadollahie M, Habibzadeh F. Knowledge and attitudes of breast self examination in a group of women in Shiraz, southern Iran. Postgraduate Medical Journal 2009; 85(1004): 283-287.
28. Al-Dubai SAR, Ganasegeran K, Alabsi AM, Manaf MRA, Ijaz S, Kassim S. Exploration of barriers to breast-self examination among urban women in Shah Alam, Malaysia: a cross sectional study. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 2012; 13(4): 1627-1632.
29. Veena KS, Kollipaka R, Rekha R. The Knowledge and attitude of breast self examination and mammography among rural women. International Journal of Reproduction, Contraception, Obstetrics and Gynecology 2017; 4(5): 1511-1516.
30. Yiğitbaş Ç, Bulut A, Bulut A, Semerci M. Bingöl devlet hastanesine başvuran yetişkinlerin kanser tarama testlerine ilişkin bilgi ve tutumları. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi 2014; 17(1): 29-38.
31. Kabacaoğlu M, Oral B, Balci E, Günay O. Breast and cervical cancer related practices of female doctors and nurses working at a university hospital in Turkey. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2015;16(14):5869-73.
32. Moskowitz JM, Kazinets G, Wong JM, Tager IB. “Health is strength”: A community health education program to improve breast and cervical cancer screening among Korean American Women in Alameda County, California. Cancer Detection and Prevention 2007; 31(2): 173-183.
33. Soskolne V, Marie S, Manor O. Beliefs, recommendations and intentions are important explanatory factors of mammography screening behavior among Muslim Arab women in Israel. Health Education research 2006; 22(5): 665-676.
34. Visanuyothin S, Chompikul J, Mongkolchatti A. Determinants of cervical cancer screening adherence in urban areas of Nakhon Ratchasima Province, Thailand. Journal of Infection and Puplic Health 2015; 8 (6): 543- 552.
35. Mupepi SC, Sampselle CM, Johnson TRB. Knowledge, attitudes, and demographic factors influencing cervical cancer screening behavior of Zimbabwean Women. Journal of Women’s Health 2011; 20(6): 943-953.
36. Hsu YY, Cheng Y_M, Hsu KF, Fetzer SJ, Chou CY. Knowledge and beliefs about cervical cancer and human papillomavirus among taiwanese Undergraduate women. Oncology Nursing Forum 2011; 38(4): E297- 305.
37. Honein-AbouHaidar GN, Kastner M, Vuong V, Perrier L, Daly C, Rabeneck L et. al. Systematic review and meta-study synthesis of qualitative studies evaluating facilitators and barriers to participation in colorectal cancer screening. Cancer Epidemiology and Prevention Biomarkers 2016; 25(6): 907-917.
38. Tekpınar H, Özen M, Aşık Z. Aile Hekimliği polikliniğine başvuran hastaların kanser taramalarına ilişkin yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 2018; 22(1): 28-36.