Mehmet AYDOĞAN, Orhan GÜNDÜZ, Serhan CANDEMİR, Tuba BEŞEN, Meltem EMRE, Fatma Pınar ÖZTÜRK, Rahim TAŞCI, Osman UYSAL, Yunus Emre TERZİ, Önder ERALP, Vedat CEYHAN

Türkiye’de Alabalık Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Performanslarının Analizi

Bu çalışma, Türkiye’de iç sularda alabalık yetiştiren işletmelerin faaliyetlerinin ekonomik performanslarını ölçmek ve alabalık yetiştiriciliğinin son yıllardaki gelişimini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırma sonucunda, işletmelerin kurulu kapasitelerinin ortalama %82’sini kullandığı tespit edilmiştir. İşletme ölçeği ile KKO arasında negatif yönlü bir ilişki olup işletme ölçeği büyüdükçe KKO düşmektedir. İşletmelerin yem dönüşüm oranları ortalaması 1,12 olarak hesaplanmıştır. İşletmelerin aktif sermayeleri içerisinde en büyük payı balık sermayesi (%36,8), pasif sermaye içerisinde ise en büyük payı öz sermaye (%87,2) almaktadır. İşletmelerin bir ton üretim kapasitesine düşen net kârları; küçük ölçekli işletmelerde 2.374 TL, orta ölçekli işletmelerde 1.322 TL, büyük ölçekli işletmelerde ise 1.896 TL olarak hesaplanmıştır. İşletmelerin(küçük, orta, büyük) nispi kârları ortalaması sırasıyla 1,08; 0,99 ve 1,17’dir. İncelenen işletmelerin ortalama cari oran değeri 3,67 ve likidite oranları ortalaması 3,55 olarak hesaplanmıştır. İşletme ölçeği büyüdükçe cari oran değerleri de artmakta, büyük ölçekli işletmeler küçük ve orta ölçekli işletmelere göre daha nakit varlıklara sahiptirler. Sonuç olarak Türkiye’de alabalık yetiştiren işletmelerin; kısa vadeli borçlarını ödeyebilecek cari varlıklara sahip olduğu söylenebilir. İşletmelerin borçlanma oranı ortalaması 0,16’dır. Eş deyişle Türkiye’de alabalık yetiştiren işletmelerin sahip oldukları finansal varlıkların %16’sı yabancı kaynaklardan karşılanmaktadır. İşletmelerin aktiflerinin devir hızı oranı ortalaması 0,79 olup sektör ortalamasının altındadır. İşletmelerin ekonomik rantabilitesi ortalama 0,13 olarak hesaplanmıştır. Eş deyişle işletmelerin yetiştiricilikten elde ettikleri gelir, fırsat maliyetinden daha fazladır.

Economic Performance of Rainbow Trout Farming in Turkey

The purpose of this research is to measure the economic performance and development of rainbow trout farming in inland waters in Turkey. As a result of the research, it was determined that the farms use an average of 82% of their capacities. There was a negative relationship between the farm-scale and CUR, and as the farm scale grows, the CUR decreases. The average feed conversion rate (FCR) of the enterprises was calculated as 1.12. Fish capital (36.8%) had the largest share in active capital, and equity capital (87.2%) had the largest share in passive capital. Net profits of farms falling to one-tonne production capacity; it was calculated as 2.374 TRY in small-scale farms, 1.322 TRY in medium-scale farms and 1.896 TRY in large-scale farms. The proportional profit of farms was 1.08, 0.99, and 1.17, respectively. The average current ratio value of the examined farms was calculated as 3.67 and liquidity ratios as 3.55. As the farm's scale grows, current ratio values also increase, and large-scale farms had more cash assets than small and medium-scale farms. As a result of the research; It can be said that the trout-breeding farms in Turkey have current assets that can pay their short term debts. The average borrowing rate of farms was 0.16. In other words, 16% of the financial assets of the trout farms in Turkey were met from debts. The turnover rate of the assets of the farms was 0.79 and is below the sector average. The average rate of economic profitability of farms was calculated as 0.13. In other words, the income that farms generate from aquaculture is more than the opportunity cost.

PDF

___

Adıgüzel F ve Akay M. 2005. Tokat ilinde Gökkuşağı Alabalığı işletmelerinin ekonomik analizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2):31-40.
Adler PR, Harper JK, Takeda F, Summerfelt ST. 2000. Economic analysis of an aquaponic system for the integrated production of rainbow trout and plants. International Journal of Recirculating Aquaculture, 1 (1):15–34.
Akar Ç. 1992. Hastane İşletmelerinde Yönetim Muhasebesi. Doktora Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Muhasebe Finansman Programı, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Atamanalp EM, Kocaman M, Dağdemir V. 2006. Farklı tip havuzların yavru alabalık yetiştiriciliğinde karlılık üzerine etkisinin ekonomik analizi. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 22(1):1–4.
Aydın H, Çağıltay F. 2010. Gümüşhane ilinde kültür balıkçılığı potansiyeli ve değerlendirilmesi. Journal of Fisheries Sciences, 4(2): 123–128.
Aydın M, Karadurmuş U. 2013. Trabzon ve Giresun bölgelerindeki su ürünleri tüketim alışkanlıkları. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 3(9): 57–71.
Aydın O, Sayılı M. 2009. Samsun ilinde alabalık işletmelerinin yapısal ve ekonomik analizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26 (2): 97-107.
Baki B,Dalgıç G. 2008. Ordu ili Perşembe ilçesinde denizde levrek yetiştiriciliği yapan işletmelerin üretim ve teknik özellikleri. Anadolu Tarım Bilim. Derg., 24 (1):8-12.
Bozoğlu M, Ceyhan V, Cinemre HA, Demiryürek K, Kılıç O. 2006. Evaluation ofdifferent Trout farming systems and policy issues in the Black Sea region, Turkey. Journal of Applied Sciences, 6 (14): 2882-2888.
Brummett RE, Lazard J,Moehl J. 2008. African aquaculture: Realizing the potential. Food policy, 33(5):371–385. DOI:10.1016/j.foodpol.2008.01.005
BSGM, 2019. Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü. Bilgi Dokümanları, İstatistikler. https://www.tarimorman.gov.tr/BSGM/Menu/32/Bilgi-Dokumanlari[erişim tarihi: 21.04.2020]
Bülbül M. 1979. Bafra İlçesi Tütün İşletmelerinin Ekonomik Yapısı Yatırım Ve Cari Harcamaların Dağılımı Ve Bunların Gelir Üzerine Etkisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No: 710.
Cinemre HA, Kılıç O. 2002. Tarım Ekonomisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabi (11).
ÇelikkaleMS, Düzgüneş E, Okumuş İ. 1999. Türkiye Su Ürünleri Sektörü, Potansiyeli, Mevcut Durumu ve Çözüm Önerileri. İTO Yayın No 1999–2, İstanbul.
Çobanoğlu F, Çoban D, Yıldırım Ş, Kırım B, Tunalıoğlu R, Cankurt M. 2016. Milas (Muğla-Türkiye) yöresinde deniz balığı yetiştiriciliği yapan toprak havuz işletmelerinin risk kaynakları ve risk yönetim stratejileri. Su Ürünleri Dergisi, 32(2): 89–97.
Daniel P, Villy C,Sylvie G, Tony JP, Rashid US, Carl JW, Watson R, Zeller D. 2002. Towards sustainability in world fisheries. Nature, 418: (6898), 689–695.d’Armengol L, Castillo M P, Ruiz-Mallén I, Corbera E. 2018. A systematic review of co-managed small-scale fisheries: social diversity and adaptive management improve outcomes. Global Environmental Change, 52: 212–225. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2018.07.009
Demir O, Yılayaz A. 2019. Effects of the feeds containing different amounts of hazelnut meal, soybean meal, fish meal and phytase on the growth of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) juveniles. Acta Aquatica Turcica, 15(3): 307-317. DOI: https://doi.org/10.22392/actaquatr.514764
Demir O. 1997. Tortum Uzundere Yöresinde Bulunan Alabalık İşletmelerinin Maliyet Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye.
EkmekçiH, Gül M. 2017. Alabalık işletmelerinin ekonomik yapısı ve sorunları: Fethiye İlçesi Örneği. Türk Tarım –Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(1): 33-42.
Erkuş A, Eliçin A, Özçelik A, Turan A, Tanrıvermiş H, Gündoğmuş E. 1996. Tekirdağ İli Tarım İşletmelerinde İthal ve Kültür Melezi Süt Sığırcılığı Faaliyetlerinin Karşılaştırmalı Ekonomik Analizi. Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği ve Vakfı Yayınları No:14, Ankara.
Erkuş A. 1979. Ankara İli Yenimahalle İlçesinde Kontrollü Kredi Uygulaması Yapılan Tarım İşletmelerinin Planlanması Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Yayın No:709, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 415, Ankara.
Erkuş A. 1976. Tavşanlı İlçesi Şeker Pancarı Yetiştiren Tarım İşletmelerinin Doğrusal (Linear) Programlama Metodu İle Planlanması. Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Yayını No:3.
Erman E, Küçük F. 2017. Korkuteli (Antalya)’deki alabalık işletmelerinin ekonomik analizi. LimnoFish. 3(1): 33-44. DOI: https://doi.org/10.17216/LimnoFish.288109
Ertümen T. 2015. Bayburt İlinde Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus Mykiss) İşletmelerinin Yapısal ve Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu Üniversitesi, Ordu, Türkiye.
FAO, 2013. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Global Aquaculture Production Statistics for the year 2011. ftp://ftp.fao.org/FI/news/GlobalAquacultureProductionStatistics2011.pdf[erişim tarihi: 02.02.2020]
Gümüş E, Yılmaz S. 2011. Antalya ilinde su ürünleri yetiştiricilik sektörü ve pazarlama durumu. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3):15–31.
Hoşsu B, Korkut AY, Fırat A. 2001. Balık Besleme Ve Yem Teknolojisi I. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, Yayın No:50. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.İnan H. 1994. Tarım Ekonomisi. Hasad Yayıncılık, İstanbul.
Karagül AA. 2013. Oran Analizi. In: Saime Önce (editör). Mali Analiz. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
Kaya A. 2012. Rize İlinde Organik Alabalık Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Ve Yapısal Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize, Türkiye.
Kayacı A, Büyükçapar H. 2011. Kahramanmaraş ilinde karada su ürünleri yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal ve biyoteknik analizi. Tarım ve Doğa Dergisi, 14(4):1-6.
Kayapınar A. 2007. Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’de Su Ürünleri Yetiştiricilik Sektörünün Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, Türkiye.
Kıral T, Kasnakoğlu H, Tatlıdil F, Fidan H, Gündoğmuş E. 1999. Tarımsal Ürünler için Maliyet Hesaplama Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi. Tarımsal EkonomiAraştırma Enstitüsü Yayın No: 37, Ankara.
Kıral T, Özçelik A, Fidan H, Yılmaz D. 1996. Ankara Tarım İşletmelerinde Tiftik Üretiminin Ekonomik Analizi. T.H.K Basımevi, Ankara.
Kıral T. 1993. Ankara İlinde T. Şeker Fabrikaları AŞ Besi Bölge Şefliği Tarafından Desteklenen Sığır Besiciliği İşletmelerinin Ekonomik Analizi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Yayın No:1289, Ankara.
Kocaman EM, Aydın A, Ayık Ö. 2002. Erzurum’da faaliyet gösteren alabalık işletmelerinin yapısal ve ekonomik analizi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 19(3-4): 319-327.
Kocaman E, Sayılı M. 2014. Gümüşhane ilinde Gökkuşağı Alabalık işletmelerinin ekonomik analizi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(1):36-45. DOI: https://doi.org/10.7161/anajas.2014.29.1.36
Korkmaz AŞ, Zencir Ö, Çoşkun T. 2008. Türkiye’de uygulanan alabalık yetiştirme teknikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, (4)1–2:58–64.
Korkmaz A. 2000. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eskişehir Çifteler Su Ürünleri İşletmesindeki Alabalık Yetiştiriciliğinin Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Kurtoğlu İZ. 2006. Doğu Karadeniz iç su yetiştiricilik işletmelerinin örgütlenmesi. SÜMAE YUNUS Araştırma Bülteni, (6):3, 1-3.
McDaniels T, Longstaff H, Dowlatabadi H. 2006. A value-based framework for risk management decisions involving multiple scales: a salmon aquaculture example. Environmental science & policy, 9(5): 423–438. doi:10.1016/j.envsci.2006.03.005
Mülayim ZG. 1985. Tarımsal Kıymet Takdiri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:935, Ankara.
Mülayim ZG, Güneş T. 1986. Yeni Bilirkişi Rehberi. Ayyıldız Matbaası, Ankara.Nash CE, Iwamoto RN, Mahnken CV. 2000. Aquaculture risk management and marine mammal interactions in the Pacific Northwest. Aquaculture, 183:(3–4):307–323.
Oğuz C, Bayramoğlu Z. 2018. Tarım Ekonomisi Kitabı. Atlas Kitapevi, 3.Baskı, 1-222, Konya.
Orhan F. 2015. Baraj göllerinin alternatif ekonomik faaliyetlerde kullanımı: Borçka Baraj gölü örneği. Marmara Coğrafya Dergisi, (32):380–402.
Öztürk E. 2011. Keban Baraj Gölü’nde Kafeste Alabalık Yetiştiren İşletmelerin Ekonomik Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye.Pınar A. 2011. Ermenek bölgesindeki alabalık üretim tesislerinin ekonomik analizi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 4(1):57–62.
Rad F, Köksal G. 2001. Türkiye’deki Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhyncuss mykiss) işletmelerinin yapısal ve biyo-teknik analizi. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi, 25: 567-575.
Sayılı M, Karataş M, Yücer A, Akça H. 1999. Tokat ilinde alabalık yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal ve ekonomik analizi. Ekin Dergisi, 3(7): 66-72.
Subasinghe RP. 2003. An outlook for aquaculture development: major issues, opportunities and challenges. Review of the State of World Aquaculture, (886):31.
Tan S, Seki İ, Akbulut M. 2014. Doğal kaynakların kullanımı ve sürdürülebilirliği açısından su ürünleri sektörünün mevcut durumu ve SWOT analizi: Türkiye Tr22 Bölgesi Örneği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 9(1):125–136.
Terzi YE. 2018. Samsun İlinde Kültür Balıkçılığı Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Yapısının Ortaya Konulması. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye.
TÜİK, 2018. Türkiye İstatistik Kurumu. Su Ürünleri İstatistikleri Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=97&locale=tr[erişim tarihi:04.04.2020]
Uzmanoğlu S, Soylu M. 2008. Economic analysis of aquatic products enterprises on the Yene stream in Balkaya-Kırklareli region. Journal of Fisheries Sciences, 2 (2):164-173.
Worm B, Hilborn R, Baum JK, Branch TA, Collie JS, Costello C, Fogarty MJ, Fulton EA, Hutchings JA, Jennings S, Jensen OP, Lotze HK, Mace PM, McClanahan TR, Minto C, Palumbi SR, Parma AM, Ricard D, Rosenberg AA, Watson R, Zeller D. 2009. Rebuilding Global Fisheries Science, 325(5940): 578–585. DOI: 10.1126/science.1173146Yamane T. 1967. Statistics: An Introductory Analysis. No. HA29 Y2 1967.
Yavuz O, Kocaman M, Ayık Ö. 1995. Erzurum'da alabalık yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal ve ekonomik analizi. Atatürk Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(1): 64-75.
Yıldız M, Şener E.2003. Karadeniz Bölgesi’ndeki gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) ve deniz levreği (Dicentrarchus labrax) yetiştiriciliği yapan işletmelerin yapısal analizi ve biyo-teknolojik özellikleri. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 29(2):241-252.
Yılmaz S. 2019. Yüksek Oranda Nişasta Diyetinin Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus Mykiss)’Nın Büyüme Performansı, Bazı Kan Parametreleri ve Bağırsak Bakterileri Üzerine Etkileri. Acta Aquatica Turcica, 15(1): 1-9. DOI: https://dx.doi.org/10.22392/egirdir.415623