Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Samsun Sahil Demiryolunun Kuruluşu (1923-24) ve Türk Anonim Şirketi

Demir yolu ulaşımı, insanların çok eski dönemlerden itibaren önce taş ve tahta sonra ise yerlere demir ve çelikten raylar döşeyerek oluşturdukları ve bir yerden diğerine gitmek için kullandıkları bir ulaşım dürüdür. 19. Yüzyılda İngiltere’de lokomotifin keşfedilmesi demiryolu ulaşımında yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Demiryolu başlangıçta kömür taşımak amacıyla kullanılmışsa da zamanla yerleşim birimleri arasında yolculuk yapmak ve yolcu taşımacılığı alanında kullanılmaya başlamıştır. Türkiye’de ilk demiryolu yapımı 1856 yılında İzmir-Aydın arasında 130 km’lik bir demiryolu hattının kurulmasıyla başlamıştır. Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar yapılan tüm demiryolları yabancı şirketler tarafından yapılmış ve işletmesi imtiyazlı bu şirketlere verilmiştir. Cumhuriyet döneminde her alanda olduğu gibi demiryolu yapımında da millileşme yoluna gidilmiştir. Demiryolu kurulan illerden birisi de Samsun olmuştur. Samsunlu ailelerden Nemlizade ailesi ve Türkiye Cumhuriyeti Nafia Vekâleti arasında Samsun’dan Çarşamba, Terme, Bafra ve Alaçam’a kadar bir demiryolu kurulması için anlaşmaya varılmıştır. Ayrıca imzalanan mukavelenin 5. maddesine göre bir Türk Anonim şirketi kurulmuş ve millileşme hususunda bu alanda önemli bir adım atılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Samsun, Demiryolu, Türk Anonim Şirketi, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Millileşme Faaliyetleri

PDF

___

BİRSEL Mahmut, Anonim Şirketlerde Sermaye Payını Temsil Etmeyen Senetler, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C.3, Sayı 4, İstanbul 1966. BORATAV Korkut, Türkiye’de Devletçilik, (2. baskı) İmge yay., Ankara 2006. İNAN A. Afet, İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4Mart 1923, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu yay., Ankara 1989. Mehmet Zeki, Türkiye Teracimi Ahval Ansiklopedisi, Cilt III, İstanbul 1930-1932. Samsun Sahil Demiryolu Türk Anonim Şirketi Nizamname-i Dahilisi, İstanbul 1340. TEZEL Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Tarih Vakfı Yurt yay., (5. baskı), İstanbul 2002. TOPAL Coşkun, Cumhuriyetin İlk Yılların Samsun’un Ekonomisi, On dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2001. TURAN Şerafettin, Türk Devrim Tarihi I- İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe, (2. basım) Bilgi yay., Ankara 2004.