E-kitaplar için Koleksiyon Geliştirmede Farklı Sağlama Modellerinin Etkisi

E-kitaplar eğitim ve araştırma faaliyetlerini desteklemede kütüphane koleksiyonlarının değerli bir parçası haline gelmiştir. Kurumların mevcut bütçelerini etkin bir şekilde kullanarak doğru ve dengeli bir koleksiyon oluşturabilmeleri için e-kitap yönetim süreçlerini değerlendirmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda yönetim sürecinde karar verilmesi gereken önemli konulardan biri e-kitap sağlama modelleridir. E-kitap tedarikçileri tarafından sunulan farklı e-kitap sağlama modelleri bulunmakta ve bu modeller ekonomik şartlar ve teknolojik gelişmeler nedeniyle sürekli değişmektedir. Bu çalışmada sağlama modeli tercihinin toplam harcama maliyetlerini nasıl etkilediği, model tercihinin disipline göre değişip değişmediği, en uygun maliyete ve birim kullanım maliyetine sahip sağlama modellerinin hangisi olduğu araştırılmıştır. Çalışmanın kapsamında gerçek kullanım verilerine dayanarak yayıncı ve derleyici firma tarafından sunulan e-kitap sağlama modelleri test edilmiş ve geliştirilen senaryolarla maliyet ve konu analizi yapılmıştır. Yayıncıda EBA (Evidence Based Acquisition), derleyicide ise kısa vadeli ödünç vermenin (STL – Short Term Loan) kullanıldığı DDA (Demand Driven Acquisition) modelinin e-kitap sağlamada kullanabilecek en uygun model olduğu ve bu modellerin tercih edilmesi durumunda yapılacak toplam harcama maliyetlerinin düşeceği sonucuna ulaşılmıştır. E-kitap kullanım sıklıkları disipline göre farklılık göstermiş, ödenen toplam maliyete ve kullanım sayısına bağlı olarak birim kullanım maliyetleri değişmiştir. Disipline göre sağlama modellerinin tercihinde kullanım, kütüphanenin sahip olduğu bütçe ve tedarikçi koşullarının etkili olduğu görülmüştür. E-kitap sağlama modellerinin karşılaştırmalı maliyet analizinin yapıldığı bu araştırmanın sonuçları koleksiyon geliştirme ve yönetiminde kullanılmalı, kullanım verilerinin analizi ile en uygun ve en ekonomik sağlama modelleri değerlendirilerek bütçelerin daha etkin kullanılması sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

E-kitap, koleksiyon yönetimi, sağlama modelleri, DDA Modeli, EBA Modeli, Talep Odaklı Sağlama, Kanıta Dayalı Sağlama

PDF

___

Al, U., Soydal, İ. ve Tonta, Y. (2010). Analysis of e-book use: The case of ebrary. Publishing in the Networked World: Transforming the Nature of Communication: 14th International Conference on Electronic Publishing. 16-18 June 2010, Helsinki, Finland içinde (s. 315-329). Helsinki: Hanken School of Economics.
Anson, C. ve Connell, R. R. (2009). SPEC Kit 313: E-book collections. Washington, DC: Association of Research Libraries.
Armstrong, C. ve Lonsdale, R. (2005). Challenges in managing e-books collections in UK academic libraries. Library Collections, Acquisitions, and Technical Services, 29(1), 33-50.
Ashcroft, L. (2011). Ebooks in libraries: An overview of the current situation. Library Management, 32(6/7), 398-407.
Bucknell, T. (2012). Buying by the bucketful: A comparative study of e-book acquisition strategies. Insights, 25(1), 51-60.
Carrico, S. B., Cataldo, T. T., Botero, C. ve Shelton, T. (2015). What cost and usage data reveals about e-book acquisitions: Ramifications for collection development. LRTS, 59(3), 102-111.
Davies, T. (2017). The evolution of an e-book demand-driven acquisition programme at Swinburne University of Technology. Insights, 30(2), 36-43.
Doucette, J. ve Lewontin, A. (2012). Selecting e-books. R. Kaplan (Ed.). Building and managing e-book collections: A how-to-do-it manual for librarians içinde (s. 51-74). Chicago: Neal-Schuman.
E-BASS25. (2013, Mart 15). E-book models & consortial purchasing: Benefits & challenges. Erişim adresi: http://ebass25.rhul.ac.uk/
Fischer, K. S. (2016). Patron-driven acquisitions: Assessing and sustaining a long-term PDA e-book program. S. M. Ward, R. S. Freeman ve J. M. Nixon (Ed.). Academic e-books publishers, librarians, and users içinde (s. 107-126). West Lafayette: Purdue University Press.
Grigson, A. (2009). Evaluating business models for e-books through usage data analysis: A case study from the University of Westminster. Journal of Electronic Resources Librarianship, 21(1), 62-74.
Grigson, A. (2011). An introduction to e-book business models and suppliers. K. Price ve V. Havergal (Ed.). E-books in libraries: A practical guide içinde (s. 19-36). London: Facet Publishing.
Hodges, D., Preston, C. ve Hamilton, M. J. (2010). Patron-initiated collection development: Progress of a paradigm shift. Collection Management, 35(3-4), 208–221.
Johnson, P. (2013). Developing and managing electronic collections: The essentials. Chicago: American Library Association.
Johnson, P. (2014). Fundamentals of collection development and management (3.bs.). Chicago: American Library Association.
Kahn, M. ve Underwood, P.G. (2013). Issues related to the adoption of e-books in academic libraries: A literature review. South African Journal of Libraries and Information Science, 79(2), 10-17.
Lalla, N. J. (2012). E-book publishing-The view from the library. R. Kaplan (Ed.). Building and managing e-book collections: A how-to-do-it manual for librarians içinde (s. 23-34). Chicago: Neal-Schuman.
Maceviciute, E., Borg, M., Kuzminiene, R. ve Konrad, K. (2014). The acquisition of e-books in the libraries of the Swedish Higher Education Institutions. Information Research, 19(2). Erişim adresi: http://www.informationr.net/ir/19-2/paper620.html
Machovec, G. (2013). Consortial ebook licensing for academic libraries. Journal of Library Administration, 53(5-6), 390-399.
McKiel, A. W. (2007). Ebrary's global ebook survey. Erişim adresi: https://robertoigarza.files.wordpress.com/2010/03/rep-ebrary_s-global-ebook-survey-ebrary-2007.pdf
Morris, C. ve Sibert, L. (2011). Acquiring e-books. S. Polanka (Ed.). No shelf required: E-books in libraries içinde (s. 95-124). Chicago: American Library Association.
Newman, M. (2010). HighWire press: 2009 librarian ebook survey. Erişim adresi: http://highwire.stanford.edu/PR/HighWireEBookSurvey2010.pdf
Schroeder, R. ve Boughan, R. (2017). Doing more with less: Adoption of a comprehensive e-book acquisition strategy to increase return on investment while containing costs. LRTS, 62(1), 28-36.
Schroeder, R., Wright, T. ve Murdoch, R. (2010). Patron driven acquisitions: The future of collection development. Proceedings of the Charleston Library Conference. Erişim adresi: https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1122&context=charleston
Shen, L., Cassidy, E. D., Elmore, E., Griffin, G., Manolovitz, T., Martinez, M. ve Turney, L.M. (2011). Head first into the patron-driven acquisition pool: A comparison of librarian selections versus patron purchases. Journal of Electronic Resources Librarianship, 23(3), 203-218.
Solomon, D. ve Gray, B. C. (2018, Haziran). Applicability of evidence-based acquisition model to collection development in engineering subjects. 2018 ASEE Annual Conference and Exposition, Salt Lake City, UT. Erişim adresi: https://www.asee.org/public/conferences/106/papers/21450/view
Soules, A. (2009). The shifting landscape of e‐books. New Library World, 110(1-2), 7-21.
Tucker, J. C. (2012). Ebook collection analysis: subject and publisher trends. Collection Building, 31(2), 40-47.
Vasileiou, M., Hartley, R. ve Rowley, J. (2012). Choosing e-books: A perspective from academic libraries. Online Information Review 36(1), 21–39.
Vasileiou, M., Rowley, J. ve Hartley, R. (2012). The e-book management framework: The management of e-books in academic libraries and its challenges. Library and Information Science Research, 34(4), 282–291.
Ward, S. M. ve Richardson, R. A. (2016). Use and cost analysis of e-books: Patron-driven acquisitions plan vs. librarian-selected titles. S. M. Ward, R. S. Freeman ve J.M. Nixon (Ed.). Academic e-books publishers, librarians, and users içinde (s. 127-144). West Lafayette: Purdue University Press.
Zhang, Y., Downey, K., Urbano, C. ve Klingler, T. (2015). Notes on operations: A scenario analysis of demand- driven acquisition (DDA) of e-books in libraries, LRTS, 59(2), 84-93.