EHL-İ HAKK GELENEĞİ İÇİN SHĀHNĀMIH-YI HAQĪQAT'IN ÖNEMİ

Birkaç asırlık gizlilik ve sözlü geleneğin devamı, buna İran'ın tecrit edilmiş bölgelerde Ehl-i hakk arasındaki din alışverişini sınırlayan iletişim ve ulaşım altyapısının içler acısı durumu, bölgenin siyasi istikrarsızlığı ve coğrafi sınırlardaki dönemsel değişiklikler ve bunun sonucunda resmi dinin değişmesi, çeşitli kabile ve din savaşlarının eşlik ettiği veya sonuçlandığı, yeni Ehl-i hak kehanetlerinin ortaya çıkışı ve ardından yeni lider ailelerin (khandan) kurulması ve bir dizi dil ve kabile geleneklerindeki farklılıklar da dahil olmak üzere diğer sosyal ve kültürel faktörlerin etkisi, 19. yüzyılda Ehl-i hak gruplarında bir heterojenliğe yol açtı. Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat'ın kompozisyonu, hem dinler arası hem de dinler arası söylemlerle karakterize edilen bu karmaşık sosyal bağlam içinde ortaya çıktı. Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat, Ehl-i hakk'ın tüm sözlü geleneğini derlemeye ve halka sunmaya çalıştığı için Ehl-i hak geleneğini ve bu heterojen topluluğun dini kolektif kimliğini keşfetmek için çok uygundur. Bu araştırmanın amacı, Şâhnâmih-yi Hakîkat aynasında Ehl-i hak geleneğini gözden geçirmek ve Ehl-i Hakk'ın dini kolektif kimliğini gösteren çeşitli unsurları, kalıpları, konuları veya kavramları araştırmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ehl-i hak, Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat, Ḥājj Niʿmatullāh, Dini Kimlik, Kolektif Kimlik

THE SIGNIFICANCE OF SHĀHNĀMIH-YI ḤAQĪQAT FOR THE AHL-I ḤAQQ TRADITION

Several centuries of secrecy and the continuation of oral tradition, accompanied by unfavorable social and religious circumstances, such as the deplorable state of Iran’s communication and transportation infrastructure that limited the religious exchange among Ahl-i Ḥaqq in remoted areas, political instability of the region and periodic changes in geographical borders and as a result change of the official religion, accompanied by or resulting in several tribal and religious wars, the appearance of new Ahl-i Ḥaqq theophanies followed by the establishment of new leading families (khāndān), and a number of other social and cultural factors including differences in language and tribal traditions led to a heterogeneity in Ahl-i Ḥaqq groups in the 19th century. The composition of the Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat emerged within this complex social context characterized by both interreligious and intrareligious discourses. Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat is well-suited for exploring the tradition of Ahl-i Ḥaqq and the religious collective identity of this heterogeneous community as it seeks to compile the entire oral tradition of Ahl-i Ḥaqq and present it publicly. The objective of this research is to review the Ahl-i Ḥaqq tradition in the mirror of Shāhnāmihyi Ḥaqīqat and explore the various elements, patterns, topics, or concepts that demonstrate the religious collective identity of Ahl-i Ḥaqq.

Keywords:

Ahl-i Ḥaqq, Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat, Ḥājj Niʿmatullāh, Religious Identity, Collective Identity,

PDF

___

Arnett, J. J. A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480, 2000.
Atābakī, T. Persia/Iran. In U. Daniel, P. Gatrell, O. Janz, H. Jones, J. Keene, A. Kramer, & B. Nasson (Eds.), 1914-1918-Online; International Encyclopedia of the First World War. Freie Universität Berlin, 2016. https://doi.org/10.15463/ie1418.10899
Drisko, J. W.,-Maschi, T. Content Analysis-(Pocket Guide to Social Work Research Methods). Oxford University Press, 2015.
During, J. A critical survey on Ahl-i Ḥaqq studies in Europe and Iran. In T. Olsson, E. Özdalga, & C. Raudvere (Eds.), Alevi Identity: Cultural, Religious and Social Perspectives, 105-126, Curzon Press 1998.
During, J. L'âme des sons; L’art unique d’Ostad Elahi. RELIÉ, 2001.
Eisenstadt, S. N.,-Giesen, B. The construction of collective identity. European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie/Europäisches Archiv Für Soziologie, 36(1), 72-102, 1995.
Elahi, N. A. Burhān ul-Ḥaqq. Jiyḥūn Publishing. (1994).
Elahi, N. A. thār ul- Ḥaqq (B. Elahi, Ed. Vol. 1). Panj Publishing, 2007a.
Elahi, N. A. Knowing the Spirit (Maʿrifat ul-Rūḥ) (J. W. Morris, Trans.). State University of New York Press, 2007b.
Etengoff, C.,-Rodriguez, E. M. Religious Identity. In S. Hupp & J. D. Jewell (Eds.), The Encyclopedia of Child and Adolescent Development. Wiley-Blackwell, 2023.
Filonik, J.,-Kucharski, J. Discourses of Identity in the Ancient World: Preliminary Remarks. Polis: The Journal for Ancient Greek and Roman Political Thought, 38(1), 1-5, 2021. https://doi. org/10.1163/20512996-12340304
Huart, C. ʿAlī Ilāhī. In M. T. Houtsma, T. W. Arnold, R. Basset, & R. Hartmann (Eds.), Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936). Brill Publishers, 2012. https://doi.org/10.1163/2214-871X_ei1_ SIM_0636
Jamshīdī, M. Qaḥṭī-yi buzurg-i sālhā-yi 1917–1919, 2015. https://www.iichs.ir/en/news/1600/the-greatfamine- 1917-1919
Jedlowski, P. Memory and Sociology: Themes and Issues. Time & Society, 10(1), 29-44, 2001.
Jiyḥūn-ābādī, N. Shāhnāmih-yi Ḥaqīqat. Jiyḥūn Publishing, 1994.
Jones, R. Ibrāhīm b. Adham. In P. Bearman, T. Bianquis, C. E. Bosworth, E. v. Donzel,-W. P. Heinrichs (Eds.), Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Publishers, 2012.
Klein, K. L. On the Emergence of Memory in Historical Discourse. Representations, 69, 127-150, 2000.
Majd, M. G. Victorian Holocaust_ Iran in the Great Famine of 1869-1873. University Press of America, 2017.
Majlisī, M. B. Baḥar al-Anvār. In (Vol. 35, 8). Dar al-Aḥyā al-Tarāth, 1983.
Membrado, M. Ahl-i Ḥaqq Consecrated Families (khāndān). In C. Mayeur-Jaouen & A. Papas (Eds.), Family Portrait with Saints, 220–253, Klaus Schwarz-Ehess, 2013.
Membrado, M. Ḥāj Niʿmatullāh Jiyḥūn-ābādī (1871–1920) and His Mystical Path Within the Ahl-e Ḥaqq Order. In K. ʿUmarkhālī (Ed.), Religious Minorities in Kurdistān: Beyond the Mainstream. Vol. 68, 13-45, Harrassowitz, 2014.
Membrado, M. From Oral to Scriptural Transmission: The literary production of the Ahl-i Ḥaqq in the modern era. In R. Chih, D. Gril, C. Mayeur-Jaouen, & R. Seesemann (Eds.), Sufism, Literary Production and Printing in the Nineteenth Century, 139-187, Ergon Verlag, 2015.
Minorsky, V. Notes sur la secte des Ahl-i Ḥaqq. Revue du Monde Musulman, 46, 1920.
Minorsky, V. Ahl-i Ḥaḳḳ. In P. Bearman, T. Bianquis, C. E. Bosworth, E. v. Donzel,-W. P. Heinrichs (Eds.), Encyclopaedia of Islam, Second Edition, 260-263, Brill Publishers, 1960. http://dx.doi. org/10.1163/1573-3912_ei3_COM_2284
Smith, A. D. Ethnic myths and ethnic revivals. European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie/Europäisches Archiv Für Soziologie, 25 (2), 283-305, 1984.
Tammes, P.,-Scholten, P. Assimilation of Ethnic-Religious Minorities in the Netherlands: A Historical- Sociological Analysis of Pre–World War II Jews and Contemporary Muslims. Social Science History, 41 (3), 477-504, 2017. https://www.jstor.org/stable/90017922
van Bruinessen, M. Veneration of Satan among the Ahl-e Ḥaqq of the Gûrân region. Fritillaria Kurdica, Bulletin of Kurdish Studies, 3-4, 6-41, 2014.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi