Dil sosyolojisi açısından “Ocak” kavramı

Dilin toplumla olan bağları, onun bir toplumsal kurum olarak adlandırılmasını sağlar. Dil sosyolojisi - toplum dil bilim, oldukça geniş bir çalışma alanında disiplinler arası bir bakış açısıyla dil - toplum ilişkisini araştırmaktadır. Bir dildeki kelime hazinesi incelendiğinde, bazı kelimelerin birden çok kavram alanında farklı anlam karşılıklarına sahip oldukları görülmektedir. Bu kelimelere dikkat edilirse o dili kullanan toplumun tarihinde, kültüründe bu kavram ve konuyla çok ilgilenildiği göze çarpacaktır. Ocak kavramı da Türkçe kelime hazinesi ve Türk kültürü içinde bu konumdadır. Bu çalışma, ocak kavramının toplum içinde kazandığı anlamları dil sosyolojisi ekseninde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada ocak kavramı, Türkiye Türkçesindeki anlamlarıyla; Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan sözlüklerdeki yansımalarıyla, Alevilik-Bektaşilikte kazandığı anlamlarla sınırlandırılmıştır. Bu sınırlandırma, biçim bakımından değil, anlam bakımından yapılmıştır. Verilerin toplanmasında TDK tarafından yayımlanan sözlüklerden öncelikle yararlanılmıştır. Alevilik-Bektaşilikte ocak kavramının görünümünü tespit etme çalışmasında ise ilgili literatürün yanı sıra, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi’nin 63 sayılık arşivinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda ocak kavramının sözlüklerde yer alan şekliyle sınırlandırıldığı takdirde dahi Türkçe kelime hazinesinde önemli bir yer tuttuğu görülmüştür. Bunun yanı sıra ocak kavramı, Alevilik-Bektaşilik alanında da oldukça geniş ve farklı anlamlar kazanmıştır. Ocak kelimesine yüklenen bu anlamların daha çok kültür ve inanç alanına ait olduğu da ortaya çıkan sonuçlar arasındadır. Bu kavram üzerine yapılacak daha geniş ve ayrıntılı çalışmalar kültür ve kelime hazinesinin tespiti açısından yararlı olacaktır.

The term Ocak ın terms of language sociology

Because of its relationship with the society, language is defined as a social institution. Language sociology researches the relationship between language and society with a broad research field. When the lexis within a language is examined, it seen that the ones in one area are more than the ones in other areas. If one pays attention on these terms, s/he can easily see that that society has dealt with those terms and subjects in their history and culture very much. The same goes fort he term ocak for Turkish language and culture. This study aims to reveal the meanings of the term ocak has in the society. In this study the meaning of the term was limited in that it was examined in terms of semantics, its meaning in Turkish language, in the dictionaries prepared by Turkish Language Foundation, and in Alewism and Bektashism. The study was conducted first with the dictionaries prepared by Turkish Language Foundation while gathering data. In addition, in the identification of the term’s meaning in Alewism,the 63-year-old Turkish Culture and Haci Vektash Veli Research Qarterly’s archive was used as well as the related literature. At the end of the research, it is seen that the term ocak has an important place in Turkish language even its meanings in dictionaries. Moreover, it has gained a lot of different meanings in Alewism and Bektashism. The meanings attributed to the term ocak belong to culture and belief more, which is one of the results of the study. Further studies on the term that are broader and more detailed will be useful in terms of culture and lexis.

PDF

___

ACIPAYAMLI, Orhan. (1969). “Türk Folklorunda Halk Hekimliği ve Özellikleri”. DTCF Dergisi, C. 26, S. 1.

AKSAN, Doğan. (1998). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlam Bilimi. Ankara: Engin Yayınevi.

AKSAN, Doğan. (1996). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.

AKSAN, Doğan. (2002). Anadilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.

AKSAN, Doğan. (2000). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.

AKSÜT, Hamza. (2004). “Hacı Bektaş Velî’nin Sosyal Kökeni”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 10, S. 23

ARSLANOĞLU, İbrahim. (1996). “Çubuk Yöresi Aleviliğinde Dar Kurbanı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 2, S. 6

ARSLANOĞLU, İbrahim. (1999). “Çubuk Yöresi Alevi Ocakları ve Kurucuları”. C. 5, S. 9

ARSLANOĞLU, İbrahim. (2001). “Alevilikte Temel İnanç Unsurları ve Pratikler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 7, S. 21.

ASLAN, Fadime vd. (2001). “Bir Köy Bir Âşık”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 8, S. 21.

BAHADIR, İbrahim. (2004). “Alevi Bektaşi İnancına Göre Kadın”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 11, S. 32.

ENGİN, İsmail. (1999). “Akçaeniş Tahtacılarında Mürebbilik Kurumu”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi C. 5, S. 9.

EYUBOĞLU, İsmet Zeki (1988) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınları.

GÜLÇİÇEK, Ali Duran. (2000). “Anadolu ve Balkanlarda Alevi Bektaşi Dergâhları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 6, S. 16

GÜNAY, V. Doğan. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual.

KALAFAT, Yaşar. (2010). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Berikan Yayınevi.

KARAKURT, Deniz. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. Ankara.

KENANOĞLU, Ali; Onarlı, İsmail. (2002). “Hubyar Sultan Ocağı ve Beydili Sıraç Toplulukları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 9, S. 22.

KOCADAĞ, Burhan (2001). “Anadolu Alevilerinin İnanç Önderleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C.7, S. 18.

KURUDAYIOĞLU, Mehmet. (2005). İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Kelime Hazinesi Üzerine Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlamamış Doktora Tezi. Ankara.

ONARLI, İsmail. (1999). “Şeyh Hasan Ocağı ve Aşireti”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 5, S. 12

ONARLI, İsmail. (2000). “Dersim’de Bazı Gelenekler ve İnanç Motifleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 6, S. 15

Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. (1993). Hzl. Mehmet Zeki Pakalın. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.

SAĞLIK, Selcan. (2008). “Wilhelm Radloff’un Hayatı ve Sibirya Türk Halklarının Kültür Dokusu Üzerine Görüşleri”. Türkiyat Araştırmaları. S. 9.

SÜMER, Ali. (1999). “Bektaşi Kültüründe Dil”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 5, S. 11

Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 18.07.2012).

YAMAN, Ali. (2011). “Alevilikte Ocak Kavramı: Anlam ve Tarihsel Arka Plan”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. S. 60.

YALÇIN, Alemdar. (2003). “Saburoğlu Ocağı’na Ait Yeni Belgeler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, C. 10, S. 25.

YALÇIN, Alemdar; Yılmaz, Hacı. (2002). “Kargın Ocaklı Boyu ile İlgili Yeni Belgeler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 8, S. 21.

YALÇIN, Alemdar; Yılmaz, Hacı. (2004). “Balkanlarda Bir Bektaşi Süreği: Ali Koç Babalılar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 11, S. 35

YALÇIN, Alemdar; Yılmaz, Hacı. (2005). “Güvenç Abdal Ocağı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. C. 11, S. 35

YALMAN (Yalgın), Ali Rıza (1993). (hzl. Sabahat Emir). Cenup’ta Türkmen Oymak- ları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

YILMAZ, Şaban. (2008). Hıdır Abdal Sultan Tekkesine Bağlı Ocak Köyü Halk İnanışları.Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi