BİR EKOELEŞTİRİ DENEMESİ: BEHİÇ AK’IN TEK KİŞİLİK ŞEHİR OYUNUNDA BİREY, TOPLUM VE ÇEVRE İLİŞKİLERİ

1980 sonrası Türk tiyatrosunun önemli oyun yazarlarından biri olan Behiç Ak, Tek Kişilik Şehir adlı oyununda ben merkezli yaşam biçimlerinin insan ilişkileri, doğa ve fiziksel çevre üzerindeki olumsuz etkilerini anlatır. Yalnızca kendi benine, kendi ihtiyaçlarına odaklanan insanların içinde yaşadıkları kentten, doğadan ve birbirlerinden nasıl uzaklaştıklarını mizahi bir dil kullanarak ortaya koyar. Çevre sorunlarının tüm dünyada belirgin hale geldiği 1960’lı yıllardan itibaren ekolojik araştırmalar ön plana çıkar. Çevre ve onun bir parçası olan insan arasındaki ilişkilerin bir yazın kuramı olarak çevre- edebiyat bağlamında düşünülmesiyle de ekoeleştiri (çevreci eleştiri) kavramı ortaya atılır. Bu çalışmada çevre ve edebiyat ilişkisinden yola çıkarak Behiç Ak’ın Tek Kişilik Şehir oyunundaki insan ve mekân ilişkileri incelenecektir. Öncelikle çevre, ekoloji ve ekoeleştiri kavramları üzerinde durulacak, eserin özeti verildikten sonra oyun; fiziksel ve kişisel mekanlar, - mış gibi yaşamlar ve ekolojik sistemin iflası başlıkları altında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Behiç Ak, Tek Kişilik Şehir, Ekoeleştiri

An Essay on Ecocriticism: Interrelations Among Persons, Society and Environment in Behiç Ak’s Play, Tek Kişilik Şehir

One of the prominent playwrights of the post-1980 Turkish Theatre Behiç Ak tells the adverse effects of ego centric life styles on human realtions, nature and physical environment in his play Tek Kişilik Şehir. He humorously presents how people who are just focused on their egos, are alienated from each other and their environments. Since 1960s, when environmental problems have become evident worldwide, ecological studies have come to the fore. And Ecocriticism has been put forward by considering relations between environment and human as a literary theory in context of environmental-literature. In this study, based on environment and literature relationship, human and setting relationships in Behiç Ak’s play Tek Kişilik Şehir have been analayzed. First; environment, ecology, and ecocriticism concepts have been emphasised, after having given summary, the play has been evaluated under the titles of physical and personal settings, artificial lives and bankruptcy of ecological system

Keywords:

Behiç Ak, Tek Kişilik Şehir, Ecocriticism,

PDF

___

AK, Behiç. Tek Kişilik Şehir. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2008.
AYAYDIN, Günil Özlem. Yaşar Kemal`in İstanbul`una Çevreci Bir Yolculuk. Ankara: Bilkent Üni- versitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2008.
BEKTAŞ, Cengiz. ‚Kültürel, Güzelduyusal Kirlenme‛ İnsan Çevre Toplum. Ankara: İmge Kitabevi, 1992.
BİLGİN, Nuri. Çeşitli Sosyo-Kültürel Gruplarda Eşya Sistemleri ve İnsan Eşya İlişkileri. Kelebek Mobilya, 1986.
BİLGİN, Nuri. Eşya ve İnsan. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1991.
BOOKCHİN, Murray. Ekolojik Bir Topluma Doğru. (Çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1996.
BULUT, Dilek. ‛Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri‛. Litterea, (2005): 79-89.
ÇALGÜNER, Tahir. ‚Çevre‛mi ‚Ekoloj‛mi?. Ankara: Nobel Yayınları, 2003.
ERTOY Muhammet. Yabancılaşma Kader mi, Tercih mi?. Ankara: Lotus Yayınları, 2007.
GÖKALP ALPASLAN, G.Gonca ve Ufuk ÖZDAĞ.‛Türkiyat Araştırmalarında Yeni Bir Alan: Çevre- ci Eleştiri‛. 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2. Cilt. (ed. Ülkü Çelik Şavk) Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basım Evi, 2011.
KARAHAN, Burcu. ‚Yeşillenen Edebiyat Eleştirisi‛. Varlık, 1138 (Temmuz/2002): 28-34.
KELEŞ, Ruşen ve Can HAMAMCI. Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi, 1993.
MORVAL, Jean. Çevre Psikolojisi. (Çev. Nuri Bilgin). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1985.
OKTAY, Ahmet. Metropol ve İmgelem, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
ÖNCÜ, Ayşe. ‚’İdealinizdeki Ev’ Mitolojisi Kültürel Sınırları Aşarak İstanbul’a Ulaştı‛. Mekan, Kültür, İktidar (Küreselleşen Kentlerde Yeni Kimlikler). (der. A.Öncü, P.Weyland). İstanbul: