تحقيق مختلف الحديث في أول مسجد وضع في الأرض

قال الله تعالى: إن أول بيت وضع للناس للذي ببكة مباركا وهدى للعالمين، وقد ثبت في الآيات والأحاديث الصحيحة أن الذي بنى البيت الحرام (الكعبة) هو سيدنا إبراهيم عليه السلام، وثبت في الحديث الصحيح أن سليمان بن داود عليهما السلام هو الذي بنى بيت المقدس، وجاء في الحديث الصحيح عن أبي ذر رضي الله عنه، قال: قلت يا رسول الله، أي مسجد وضع في الأرض أول؟ قال: «المسجد الحرام» قال: قلت: ثم أي؟ قال «المسجد الأقصى» قلت: كم كان بينهما؟ قال: «أربعون سنة، ثم أينما أدركتك الصلاة بعد فصله، فإن الفضل فيه»، مما سبق من الآيات والأحاديث حصل تعارض وإشكال ذكره كثير من العلماء منهم الطحاوي وابن الجوزي وهو بين حديث أبي ذر والآيات التي دلت على بناء إبراهيم البيت وبين حديث عبد الله بن عمرو، لأن بين إبراهيم وسليمان آمادا طويلة، ليست بأربعين سنة، بل أكثر من ألف سنة، وفي هذا البحث بين الباحث معنى مختلف الحديث وحقق مذهبي المفسرين في تفسير الآية وذكر أدلتهم من الأحاديث والآثار، ووقف على الأحاديث فخرجها وبين آراء المحدثين في المسألة مع أدلة كل فريق وبين كيف جمع العلماء بين تعارض الأحاديث، كما ذكر الخلاف الناتج عن ذلك فيمن بنى البيت الحرام. 

___

  • el- Haddadi Abdurrauf b. Tâcü’l- Ârifîn b. Ali. (1356). Feydu’l- Kadîr. Mısır: el- Mektebetü’t- Ticâriyye el- Kübrâ.
  • EL-Heysemî, Ali b. ebî Bekir, Mucmeu’z-Zevâid, Daru’l-Me’mûn li’t-Turâs, Byrut 2015.
  • el- askalani, Ahmed b . ali b. Hacer. Takrib'ü-t Tehzib. Suriye : Daru-r Reşit1986.
  • el-Ayni Mahmud b Ahmed. (2010). Umdetü’l- Kârî fi Şerhi Sahihi’l – Buhârî. Beyrut: Dâru İhyai’t- Turâsi’l- Arabi.
  • el-Basri Muammer b. Ebi Amr Râşid el- Ezdî. (1403). el- Câmi. Beyrut: el-Mektebu’l- İslamî.
  • el-Buhârî Muhammed b. İsmail. (1422). Sahihu’l- Buhârî. Beyrut: Dâru Tavk en- Necât.
  • el-Busiri Ahmet b. Ebi Bekr. (1999). İthafu’l –hiyara el-mehra bi zevâid el- mesânîdi’l- aşera. Riyad: Dâru’l- Vatan.
  • el-Ezraki Muhammed b. Abdullah b. Ahmed. (1389). Ahbaru Mekke. Beyrut: Dâru’l- Endülüs.
  • el-Hakim en-NİSABURİ Muhammed b. Abdullah. (1990). el- Müstedrek ale’s-Sahihayn. Beyrut: Dâru’l- Kütübil İlmiyye. el-İsbahani Abdullah b. Muhammed. (1408). el- Azame. Riyad: Dâru’l- âsime.
  • el-Kazvinî, İBN MÂCE Muhammed b. Yezid. (2009). Sünenü İbn Mâce. Kahire: Dâru İhyâi el- Kutubi’l- Arabiyye.
  • el-Kurtubî Muhammed b. Ahmed. (1964). el-Câmiu li ahkâm el- Kur’an. Kâhire: Dâru el- Kutubi’l –Mısriyye.
  • el-Vâhidî Ebü'l-Hasan Ali b. Ahmed En-Nisabur. (1994). i el-Vasit fi Tefsiri'l-Kur'ani'l-Mecid. Beyrut: Darü’l- Kütübi’l- ilmiyye.
  • en-Nisâbûrî Muhammed b. İshak b. Huzeyme. (2003). Sahihu ibnu Huzeyme. Beyrut: el- Mektebü’l- İslamiyye.
  • en-Nisâburi Müslim b el-Huccâc el Kuşeyri. (1991). el-Müsnedü’s- Sahih el-Muhtasar binakli el adl. Beyrut: Dâru İhyai’t- Turâsi’l- Arabi.
  • er-Razi Muhammed b. Ömer. (1420). Mefâtihu’l-Gayb. Beyrut: Dâru ihyai’t- Turasi’l-Arabî.
  • es-San’ânî Abdurrezzak b. Hemmâm. (1403). Musannef. Beyrut: el-Mektebu’l-İslami.
  • es-Suyutî Abdurrahman b. Ebi Bekr. (2007). Misbâhu’z- Zücâce. Karatçî: Kadimî Kütüphane.
  • es-Süyûtî. Abdurrahmanb. Ebi Bekir. Tedribu’r-ravi fî şerhi Takribi’n-Nevevî. Dâru İbn el- Cevz. Dammam. 1431/2009.
  • eş-Şeybani Ahmed b Hanbel. (2001). el-Musned. Beyrut: Müessesetül Risale.
  • et-Taberânî Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. (1994). el-Mu’cemu’l-kebîr. Kahire: Mektebetü ibni Teymiyye.
  • et-Taberi Muhammed b Cerir. (2000). Câmiu’l- Beyan fî Te’vîli’l- Kur’an. Beyrut: Müessesetü er- Risale.
  • et-Tahâvî Ahmed b. Muhammed b. Seleme el- Mısrî. (1415). Şerhu Müşkili’l- âsâr. Beyrut: Müessesetü er- Risale.
  • et-Temîmi Muhammed b. Hibbân el-Bustî. (1993). Sahîhu İbni Hibbân. Beyrut: Müessesetü er- Risale.
  • ez- Zemahşerî Mahmud b. Ömer. (1407). el- Keşşaf. Beyrut: Dâru İhyai’t- Turâsi’l- Arabi.
  • İbn Cezerî Şihabeddîn Ebi Bekr Ahmed b. Ahmed. (2000). Şerhu Tayyibeti’n- neşri fî el- kıraâti el- aşer. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l- İlmiyye.
  • İbn Ebî Hâtim Ebû Muhammed Abdurrahman er-Râzî. (1419). Tefsîru’l- Kur’ani’l- Azim. Suudî Arabistan: Mektebetu Nizâr Mustafa el- Baz.
  • İbn Ebî Şeybe Abdullah b. Muhammed b. Osman el- Abbasî. (1409). Musannef. Riyad: Mektebetü’r- Râşid.
  • İbn Hacer Ahmed b. Ali el-Askalani. (1379). Fethu’l- Bârî. Beyrut: Dâru’l- Marife.
  • İbn Hacer Ahmed b. Ali el-Askalani. (1419). El-Metâlibu’l-Âliye. Suudi Arabistan: Dâru'l Âsime.
  • el-kârî, Ali b. Muhammed el-Haravî (2002). Mirkâtu’l- Mefâtîh. Beyrut: Dâru’l- Fikr.
  • en-Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb. (1406). el- Müctebâ. Halep: Mektebu’l- Matbuâti’l- İslamiyye.