Amerikan "ödünç verme ve kiralama" yardımlarında Türkiye

İkinci Dünya Savaşı'na aktif olarak katılmadan önce Amerikan hükümeti, askeri güçlerini artırmak ve bunun yanında Amerika'nın savunulmasını güçlendirmek amacıyla Mihver devletleri karşısındaki devletlere askeri yardımda bulunmaya başlamıştır. 11 Mart 1941 'de Amerikan Senatosu'nda onaylanan "Ödünç Verme ve Kiralama" Kanunu'na dayanan bu askeri yardımlardan Türkiye de yararlanmıştır. Türkiye'ye sağlanan "Ödünç Verme ve Kiralama" yardımları, İngiltere aracılığıyla gönderilmesine karşın İkinci Dünya Savaşı yıllarındaki Türk-Amerikan ilişkilerine yoğunluk kazandırmış ve Türk-Amerikan askeri ilişkilerinin başlangıcını oluşturmuştur.

The lend-lease assistance to Turkey by America

American government, before an active participant to the Second World War, decided to send military assistance to the countries in order to strengthen her military capacity in the face of Axis Powers and also fortify United States defense system. After US Senate approval of Lend-Lease Act on March 11, 1941, Turkey also benefited from the lend-lease assistance or the American war materials which would be supplied Turkey through Great Britain. Although this is an indirect method, lend-lease assistance to Turkey gave impetus to Turkish-American relations and caused the beginning of Turkish-American military relations.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (Ankara), 030.18.1.2 /108.24.1, 22 Şubat 1945.
Records of The Department of State Relating to International Affairs of Turkey, 1930-1944, M 1223, Roll 2, National Archives Microfilm Publications, (Washington 1982).
Records of The Department of State Relating to International Affairs of Turkey, 1930-1944, M 1224, Roll 25, National Archives Microfilm Publications, (Washington, 1982).
Records of The Department of State Relating to International Affairs of Turkey, 1930-1944, M 1224, Roll 26, National Archives Microfilm Publications, (Washington, 1982).
Records of The Department of State Relating to International Affairs of Turkey, 1930-1944, M 1224, Roll 27, National Archives Microfilm Publications, (Washington, 1982).
Foreign Relations of the United States (FRUS), 1941, Volume III, United States Government Printing Office, (Washington, 1959).
Foreign Relations of the United States (FRUS), 1942, Volume IV, United States Government Printing Office, (Washington, 1963), s. 680-681.
Foreign Relations of the United States (FRUS), 1943, Volume IV, United States Government Printing Office, (Washington, 1964).
Foreign Relations of the United States Diplomatic Papers (FRUS), 1944, Volume V, United States Government Printing Office, (Washington,1965).
Foreign Relations of the United States (FRUS), 1945, Volume VIII, United States Government Printing Office, (Washington, 1969).
b. Resmi Yayınlar
TBMM. Tutanak Dergisi
Türk Dış Politikasında 50 Yıl İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara 1973.
c. Gazete Makaleleri
Necmeddin Sadak, "Balkan Harbinin Son Safhası ve Amerika'nın Yardımı", Akşam, 17 Nisan 1941.
Falih Rıfkı Atay, "Beyaz Saray'ın Tebliği Hakkında", Ulus, 5 Aralık 1941
d. Kitaplar
Bryson 1981 Thomas A. Bryson, Seeds of Mideast Crisis: the United States Diplomatic Role in the Middle East during World War II, Jefferson, N.C., McFarland.
Carrier 1975 Raymond Cartier, İkinci Dünya Savaşı, Cilt: I-II, (Çev., Safa Kılıçlıoğlu), Meydan Gazetecilik ve Neşriyat, İstanbul.
Documents on American Foreign Relations, Vol. VIII, (July 1, 1945 — December 31, 1946), Edited by Raymond Dennett and Robert K. Turner, Princeton University Press.
Erkin 1968 Feridun Cemal Erkin, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara.
Gürün 1983 Kâmuran Gürün, Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939'dan günümüze kadar), A.Ü.S.B.F. Yay., Ankara.
Harris 1976 George S. Harris, Troubled Alliance: Turkish-Americans Problems in Historical Perspective, 1945-1971, AEI-Hoover Policy Studies, Second Edition, Washington.
Howard 1974 Harry N. Howard, Turkey, the Straits and U.S. Policy, The John Hopkins University Press, Baltimore and London.
Hull 1948 Cordell Hull, The Memoirs of Cor dell Hull, Volume II, Hodder & Stoughton, London
Hurewitz 1953 J. C. Hurewitz, Middle East Dilemmas: The Background of United States Policy, Russell & Russell, New York.
Kirk 1952 George Kirk, The Middle East in the War, Oxford University Press, London-New York-Toronto.
Kissinger 2002 Henry Kissinger, Diplomasi, (Çev., İbrahim H. Kurt), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. baskı, İstanbul.
Kuniholm 1980 Bruce Robellet Kuniholm, The Origins of the Cold War in the Near East: Great Power Conflict and Diplomacy In Iran, Turkey, and Greece, Princeton University Press, Princeton.
Langerve Everett 1953 William L. Langer and Gleason, S. Everett, The Undeclared War, 1940-1941, Harper & Brothers Publishers, New York.
Soysal 1983 İsmail Soysal, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye'nin Siyasal Andlaşmalan (1920-1945), Cilt I, TTK yay., Ankara.
Tamkoç 1976 Metin Tamkoç, The Warrior Diplomats, Guardians of the National Security and Modernization of Turkey, University of Utah Press, Salt Lake City.
Thomas ve Frye 1951 Lewis V. Thomas and Richard N. Frye, The United States and Turkey and Iran, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
Ülman 1961 Haluk A. Ülman, İkinci Cihan Savaşının Başından Truman Doktrinine Kadar Türk-Amerikan Münasebetleri, 1939-1947, A.Ü.S.B.F. yay., Ankara.
Weisband 2002 Edward Weisband, İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye, (Çev., M. A. Kayabağ - Örgen Uğurlu), Örgün Yayınevi, İstanbul.
e. Makaleler
Allen 1946 R. G. D. Ailen, "Mutual Aid Between the U.S. and The British Empire, 1941-45", Journal of the Royal Statistical Society, Vol. 109, No. 3,243-277.
Alvarez 1975 David J. Alvarez, "The Embassy of Laurence A. Steinhardt: Aspects of Allied-Turkish Relations, 1942-1945", East European Quarterly, Vol. IX. No. 1, 39-52.
Aydın 2001 Mustafa Aydın, "İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye 1939-1945", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919-1980, (Ed. Baskın Oran), 3. baskı, İletişim Yay., İstanbul, 399-476.
Howard 1976 Harry N. Howard, "The Bicentennial in American-Turkish Relations", Middle East Journal, Vol. 30, No. 3,291-310.
Soysal 1981 İsmail Soysal, "Türkiye'nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1980)", Prof. Dr. Ahmet Şükrü Esmer'e Armağan, A.Ü.S.B.F., yay., Ankara, 271-297.
Wright 1941 Quincy Wright, "The Lend-Lease Bill and International Law", The American Journal of International Law, Vol. 35, No. 2, 305-314.
f. Tezler
Beck 2003 Stephen V. Beck, A Small Power's Place in A Big Power's World: Turkey, The United States, and The Early Cold War, Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Graduate College of Bowling Green State University).
Garrett 1960 James Madison Garrett, Assistance to Turkey As An Instrument of United States Foreign Policy, with Emphasis on Military Assistance: 1947-1955, Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Columbia University).
Gürbüz 2002 Mehmet Vedat Gürbüz, An Overview of Turkish-American Relations and Impact On Turkish Military, Economy and Democracy, 1945-1952, Yayınlanmamış Doktora Tezi, (University of Wisconsin-Madison).