Sağlık Çalışanlarının Çalışma Yaşam Kalitesinin Covid-19’a Bağlı Hastalık Kaygısı, İş Stresi ve İş Tatmini Çerçevesinde İncelenmesi: Alternatif Model Analizleri

Pandemiler insanlık tarihi kadar eski ve toplumsal açıdan ciddi sonuçları olan sağlık olaylarıdır. Küreselleşmenin de etkisi ile pandemilerin bugün olduğu gibi gelecekte de daha fazla etkisi olabileceği söylenebilir. Bu çalışmanın amacı, Kahramanmaraş il merkezinde bulunan hastane çalışanlarının COVID-19 pandemi sürecinde hastalık kaygısı, iş tatmini ve iş stresinin çalışma yaşam kalitesi üzerindeki etkisini araştırmaktır. Hastane çalışanlarının bu araştırmayla ilgili fikirlerini ölçebilmek için veri toplama tekniği olan anket formundan yararlanılmıştır. Araştırmanın evreni Kahramanmaraş il merkezindeki hastanelerde, 7000’in üzerindeki sağlık çalışanları oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklemini ise Kahramanmaraş il merkezindeki devlet hastanesi, üniversite hastanesi ve özel hastanelerdeki 544 sağlık çalışanı meydana getirmiştir. Verilerin analizi için SPSS 23.0, SPSS AMOS ve SPSS Process Macro programları kullanılmıştır. Araştırmada katılımcıların demografik özellikleri ortaya konulduktan sonra korelâsyon, faktör vb. analizler yapılmıştır. Ayrıca yapısal eşitlik modeli, aracılık ve düzenleyicilik analizleri de yapılmıştır. Çoklu düzenleyici etki analizi sonucunda hastalık kaygısı ve iş stresinin düşük olduğu durumlarda iş tatminin çalışma yaşam kalitesi üzerindeki pozitif etkisini olumlu yönde etkilemiştir. Ancak hastalık kaygısı ve iş stresi algıları yükseldikçe iş tatminin çalışma yaşam kalitesini etkileme düzeyi azalmaktadır. Yeni üretilen istatistiksel analiz yöntemleri araştırmalarda farklı bakış açıları geliştirilebilir. Bu yolla bağımlı değişkenin bağımsız değişken üzerindeki etkisi incelenirken birden fazla aracı/düzenleyici değişkenin varlığı ortaya konulabilir.

Anahtar Kelimeler:

Hastalık Kaygısı, COVID-19, İş Tatmini, İş Stresi, Çalışma Yaşam Kalitesi

Investigation of Health Workers' Quality of Work Life in the Framework of Disease Anxiety, Job Stress and Job Satisfaction Due to Covid-19: Alternative Model Analysis

Pandemics are health events that are as old as human history and have serious social consequences. With the effect of globalization, it can be said that pandemics may have more impact in the future as they do today. The aim of the study is to investigate the effects of illness anxiety, job satisfaction and work stress on the quality of working life of hospital workers in Kahramanmaraş city center during the COVID-19 pandemic process. A questionnaire form, which is a data collection technique, is used to measure the opinions of hospital staff about the research. The population of the research consists of more than 7,000 health workers in hospitals in Kahramanmaraş city center. The sample of the study consisted of 544 health workers in the state hospital, university hospital and private hospitals in the city center of Kahramanmaraş. SPSS 23.0, SPSS AMOS and SPSS Process Macro programs are utilised for data analysis. After revealing the demographic characteristics of the participants in the research, correlation, factor, etc. analyzes are made. In addition, structural equation model, mediation and regulatory analyzes are also carried out. As a result of the multiple moderator effect analysis, the positive effect of job satisfaction on the quality of work life in cases where illness anxiety and job stress are low, positively affected. However, as the perceptions of sickness anxiety and work stress increase, the level of effect of job satisfaction on the quality of work life decreases. Newly produced statistical analysis methods can be developed from different perspectives in research. In this way, the existence of more than one mediator/regulatory variable can be revealed while examining the effect of the dependent variable on the independent variable.

Keywords:

Illness Anxiety, COVID-19, Job Satisfaction, Job Stress, Quality of Work Life,

PDF

___

Aktaş, A. M. (2001). Bir kamu kuruluşunun üst düzey yöneticilerinin iş stresi ve kişilik özellikleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 56(4), 25-42. https://doi.org/10.1501/0000001872.
Altunel, M. C. ve Akova, O. (2017). Yaşam memnuniyetini etkileyen faktörler üzerine kapsamlı bir model önerisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 217-235.
Aydemir, Ö. Kırpınar, İ. Satı, T. Uykur, B. ve Cengisiz, C. (2011). Sağlık kaygısı Ölçeği’nin Türkçe için güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. 47. Ulusal Psikiyatri Kongresi, Antalya.
Baron, M. ve Kenny, D. A. (1986). The Moderator-mediator varible distiction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality And Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş AMOS uygulamaları. Ezgi Kitapevi Yayınları.
Bergdahl, N. ve Nouri, J. (2020). COVID-19 and crisis-promted distance education in sweden. Technology, Knowledge And Learning, 26, 443-459. https://doi.org/10.1007/510758-020-09470-6.
Bulgurcu Gürel, E. (2016). Duygusal tükenmişlik, iş stresi ve işe bağlılığın iş-aile çatışması üzerindeki etkisi: Amprik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (48), 349-364.
Cam, E. (2006). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Journal of Human Sciences, 8(1), 1-12.
Comrey, A. L. ve Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2. Baskı). Erlbaum.
Çakır, O. Doğantan, E. ve Bayar, E. (2018). Otel çalışanlarının örgütsel bağlılıklarını güçlendirmede iş yaşam kalitesinin rolü. Journal of Tourism And Gastronomy Studies, 6(4), 345-359.
Deale, A. (2007). Psychopathology and treatment of severe health anxiety. Psychiatry, 6(6), 240-246.
Dinç Özcan, E. (2010). Algılanan örgüt yapısı ile iş tatmini arasındaki ilişkide kişilik özelliklerinin rolü ve bir araştırma [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Efeoğlu, İ. E. (2006). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma [Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
Gencer, N. (2020). Pandemi sürecinde bireylerin koronavirüs (kovid-19) korkusu: Çorum örneği. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(4), 1153-1173.
Göksu, Ö. ve Kumcağız, H. (2020). COVID-19 salgınında bireylerde algılanan stres düzeyi ve kaygı düzeyleri. Turkish Studies, 15(4), 463-479. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44397.
Gül, H. E. O. ve Gökçe, H. (2008). İş tatmini, stres, örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti ve performans arasındaki ilişkiler: sağlık sektöründe bir uygulama. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 15, 1-11.
Gülertekin Genç, S., Genç, V. ve Gümüş, M. (2016). Otel işletmelerinde duygusal zekânın iş stresi ve iş yaşam dengesi üzerindeki etkisi. Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/1).
Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Seçkin Yayınevi.
House, R. J. ve Rizzo, J. R. (1972). Role conflict and ambiguity as critical variables in a model of organizational behavior. Organizational Behavior ve Human Performance, 7, 467-505.
Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation and conditional process analyss: A regression based approach (2. Baskı). The Guilford Press.
Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indices in covariance structure analysis: conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
Kaçmaz, N. ve Ünsal Barlas, G. (2014). Karaciğer nakli yapılan hasta ve hasta yakınlarının psikososyal durumlarının yaşam kalitesi üzerine etkisi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 5(1), 1-8. https://doi.org/10.5505/phd.2014.98598.
Kalaycı, Ş. (2005). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Yayınları.
Kaymaz, K. (2003). Çalışma yaşamında kalite. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 5(1), 1-17.
Köszegi, B. (2003). Health anxiety and patient behavior. Journal of Health Economics, 22, 1073-1084. https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2003.06.002.
Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
Nunnally, J. C. (1978). Psychometic theory (2. Baskı). McGraw Hill.
O’Rourke, Norm ve Hatcher, Larry, (2013). A step-by-step approach to using sas® for factor analysis and structural equation modeling (2. Baskı).
Özyer, K. Irk, E. ve Anaç, S. (2015). İş tatmini ve yaşam tatmini ilişkisinde iş arkadaşlığının aracılık rolü. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(1), 261-278.
Polatçı, S. (2015). Örgütsel ve sosyal destek algılarının yaşam tatmini üzerindeki etkisi: iş ve evlilik tatmininin aracılık rolü. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 25-44.
Rızaoğlu, B. ve Ayyıldız, T. (2008). Konaklama İşletmelerinde Örgüt Kültürü ve İş Tatmini: Didim Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 7-20.
Salkovskis, P. M., Rimes, K. A. Warwick, H. M. C. ve Clark, D. M. (2002). The health anxiety ınventory: development and validation of scales for the measurement of health anxiety and hypochondriasis. Psychological Medicine, 32(5), 843-853.
Saruhan, S. C. ve Yıldız, M. L. (2012). İnsan kaynakları yönetimi: teori ve uygulama. Beta Yayınları.
Sekaran, U. (1992). Research methods for business. John Wiley and Sons, Canada.
Sirgy, M. J., Efraty, D., Siegel, P. ve Lee, D. J. (2001). A new measure of quality of work life (qwl) based on need satisfaction and spillover theories. Social Indicators Research, 55, 241-302.
Şantaş, F. Işık, O. ve Çilhoroz, Y. (2018). Hemşirelerin iş yaşam kalitesi, iş motivasyonu ve yaşam tatmini algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yönelim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16, 64-76. https://doi.org/10.11611/yead.374958 64.
T. C. Sağlık Bakanlığı. (2020). COVID-19 (SARS-Cov-2 Enfeksiyonu) genel bilgiler, epidemioloji ve tanı. Bilimsel Danışma Kurulu Çalışması, Ankara.
Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson.
Taşdemir Afşar, S. (2011). Çalışma yaşam kalitesinin örgütsel bağlılık düzeyi üzerindeki etkisi: Devlet ve vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenler üzerine nicel bir araştırma [Doktora Tezi], Hacettepe Üniversitesi.
Taylor, S. ve Asmundson, G. (2004). Treating health anxiety: A cognitivebehavioralapproach. Guilford.
Wright, T. A. ve Cropanzano, R. (1998) Emotional exhaustion as a predictor of job performance and voluntary turnove. Journal of Applied Psychology, 83, 486-493.
Yılmaz, V. ve Çelik, H. E. (2009). LISREL ile yapısal eşitlik modellemesi. Pegem Akademi.
Yurdasever, E. ve Acar Yurdasever, K. (2021). Yetenek yönetiminin değişimi: komb ve COVID-19 pandemisi bağlamında bir değerlendirme. Asbi Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 113-135.
Yurttaş, Y., Erat, S. Alnıaçık, E. (2020). Etkileme taktiklerinin iş performansı ve iş stresi üzerindeki etkisi: Kimya sektöründe bir araştırma. International Review of Economics and Management, 8(2), 176-200.
Yücetürk, E. (2005). Türkiye’de iş yaşam kalitesini ve verimliliği azaltan gizli bir sendrom: yıldırma (mobing). İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 20(231), 97-108.